Шырав: вĕлт

Шыракан сăмаха çырăр

Шырав вырăнĕ:

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

вăльть

то же, что вĕлт

вĕлт

подр. —
о мелькании, быстром движении

вĕлт иртсе кай — промелькнуть, пронестись мимо
тĕттĕмре темскер вĕлт курăнчĕ — что-то промелькнуло в темноте
вĕлт-вĕлт — усил. от вĕлт
йывăçсем вĕлт-вĕлт иртсе юлаççĕ — деревья мелькают перед глазами (во время быстрой езды)

вĕрт

то же, что вĕлт

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

сарăл

(сары̆л), расширяться (в стороны), увеличиваться в обьеме. N. Ăшăпа пур япала та сарăлать. Хорачка. Сарăлса каять. Расширяется. || Разбухать, размокнуть. N. Алăк йĕпенсе сарăлнă — хупăнмасть. N. Йăвăç йĕпенсен сарăлать. || Расстилаться, распуститься. Пазух. Хăрантсуски тутăр, шурă çӳçе, сарăлайса ӳкрĕ шыв çине. || Разливаться. Аттик. Юр ирĕлнипе çырмасене шыв тулса сарăлса каять. N. Ванданкă таçта çитех сарăлса кайрĕ. || Расходиться. Кан. Сĕт тăмламĕ сарăлса каймасăр, çĕр пек, тĕпне анса ларать. || Распускаться (о листьях, цветах). N. † Уй варĕнчи олмаççи, çӳлчи сарлать, уй толать, уй илемне вăл кӳрет. С. Дун. † Хурăн çулçи сарă çулçă, сарăлчĕ-ӳкрĕ шыв çине. Толст. Пăртак тăрсан, улма йывăççисем чечеке ларчĕç, анчах чечекĕсем пурте сарăлнă-сарăлманах тăкăнчĕç. N. Акнă япаласем пĕр-икĕ эрнерен ӳссе сарăла пуçларĕç. N. Пахчара çамрăк йывăçсем те аван сарăлса кайнă. || Светить полным светом (о солнце). Никит. Хĕвел тухса сарăлсан... ТХКА 72. Хĕвел тухса сарăлчĕ, ăшăта пуçларĕ. КАХ. Ир хĕвел тухса сарăлсан... Ала 21. Хĕвел тухса сарăлсассăн, хайхи улпут Иван патне карап курма пырать. || Расходиться (о воротных столбах). N. Хапха юписем сарăлса кайнă. || Разьезжаться (о ногах). Орау. Ура сарăлса каять. || Раздуваться, объедаться, наслаждаться. Н. Лебеж. † Çиччĕр, çиччĕр — сарăлччăр, хырăмĕсем çурăлччăр. N. Чĕресси-чĕресси çĕр-çырли, çисе сарăлса (поесть досыта) пулмарĕ. Орау. Чей ĕçсе сарăлтăм пĕтĕмпех (хорошо распарился). КС. Апат çисан, хырăм латах сарăлса карĕ. ТХКА 55. Эсĕр халĕ сивĕре ăшă пӳртре ăшăнса, сарăлса ларас, эпĕр, уялли çынсем, шăнса вилес-и вара? N. † Сарă-кайăк сарăлни олăх выти ( = ути) çоличчен. || Распластаться, расплющиться. Баран. 56. Казаксенĕн ырă учĕсем, сарăлса (распластавшись), çӳлелле çĕкленсе, çĕлен пĕк тăсăлса çырма урлă вĕлт тăваççĕ. Якейк. Пĕре анчах чышкăпа сăмсаран çапрăм, патнех сарăлса анчĕ (или: сарăлса та анчĕ. Распластавшись, упал без чувств). || Широко раскинуться; широко расположиться, занимая большое место. Ск. и пред. 38. Сарăлса ларать (раскидисто) пĕр ватă юман. Ib. 53. Пысăк сĕтĕл умĕнче тăрать Петĕр сарăлса. Баран. 91. Кетĕвĕ-кĕтĕвĕпе выльăх-чĕрлĕх сарăлса çӳрет. Пазух. Тарăн-тарăн çырмара та хурĕ ларать сарăлса. Собр. † Вăрăм чăрăш тăрринче чăпар куксем авăтаççĕ: хамăр тăвансем килнĕ чухне сарла-сарла авăтаççĕ, çичĕ ютсем килнĕ чухне тĕршĕне-тĕршĕне авăтаççĕ. || Упариться (о каше), распариваться (о посуде). Юрк. Пăттисем хуран тĕпне ан лартăр, аван сарăлтăр, тесе, калекпе ялан пăтратах тăраççĕ. Трхбл. Йывăç савăт-сапа, вĕрилесен, сарăлать. || Быть в довольстве. Хурамал. Эпир çырă, эсир сарă, тăвансем, пурăнаяр пăртак сар улма пек сарăлса. О пьяницах. Ырă курса сарăлса пурăнатпăр (в довольстве). Аку 202. Пуян, юрăхсăр ĕçсем туса, сарăлса пурăннă. N. Сарăлса пурăнма юратаканни чĕрĕлех вилнĕ вăл. Юрк. Тăшмансене сарăлма ирĕк памăпăр. Баран. 18. Тинех вара ирĕк çĕрте пурăнăпăр сарăлса. N. Ĕмĕр иртнĕ пик туйнать, пĕр сарăлса пурăнмасăрах. || Развиваться физически. N. Ӳссе сарăлса çитнĕ. Доразвился физически. || Распространяться (о молве и пр.). Изамб. Т. Хыпар сарăлнă. Распространилась молва. М. Тув. † Манăн варли чиперри вулăстипе сарăлнă. Скотолеч. 17. Кăрчанкă сарăлса кайнă (по телу). || Переноситься, расплываться. Ерк. 14. Çавăн çулла туй пулать. Чĕкеçĕн шӳхăшĕ çакăнта сарăлать, вĕри юнлă чĕри çак сывлăшпа сывлать.

пар

(пар), подр. движению быстро разлетающихся мелких частиц Юрк. Пар! пар! туса вĕçсе каят (о муке). Ib. Ӳсĕрскер, кайса ӳкмессерен, хутаççинчи çăнăхĕ çилпеле пар! пар! туса вĕçсе каят. Сред. Юм. Типĕ тыр çапса пынă чохне те пар çиç саланса пырать (тырри пит ӳкет). КС. Тăм сĕтел çинчен ӳккĕрĕ те, парах саланса карĕ. Глина упала со стола и разлетелась на мелкие частицы. || Подр. быстрым оборотам. Сред. Юм. Салтаксĕм орлă хôнă патак тавра ôрисĕне вĕлт, вĕлт! утса, хăйсĕм пар, пар! çиç çавăрнаççĕ. Ib. Лашана алком ôмне парр! тытса çавăрса тăратрĕ. (Показывает быстроту действия. Çона кӳлнĕ лашана трук пĕр енчен тепĕр енелле çавăрса тăратсан çапла калаççĕ). || Подр. звучному воспламенению. КС. Хăйă кăвар умăнче ĕнсе вырттăрĕ-вырттăрĕ те, парр! тивсе карĕ (или: парлатса тивсе карĕ). || Подр. быстрому воспламенению. КС. Кĕпи парах тивсе карĕ; тата кĕпи хыпса карĕ (вообще вспыхивание материи, соломы, сена). Якейк. Парах или пар.

пĕр майран

подряд, в один ряд. Шел. 52. Купăстисем, хăярсем ларса кайнă пĕр майран. IЬ. 49. Çӳлелле май пĕр майран кĕлти вĕлт-вĕлт ыткăнать.

ялт

(jалт), подр. быстрому движенню. Сред. Юм. Пуçне ялт çĕклесе пăхрĕ. Моментально поднял голову и посмотрел. Макс. Чăв. К. I, 50. Йывăç çулçи ялт (сразу, быстро) ӳкнĕ. Тогаево. Онтан пӳрт кĕтессине ялт çĕклерĕ, тет те, вĕлт анчах тохса карĕ, тет. Турх. Вĕçен-кайăк йăвинчен парт вĕçнĕ (быстро вспорхнула) чух, утă çулакан хăй пуçне ялт çĕклет. Ала 103°. Хорăн тăрăнчи хор хорчкки; хорсам çине ялт (быстро поднимая голову) карăнать (тянется). Т. VII. Паçăр çинĕ чухне (когда он ел) янаххи ялт-ялт сикеччĕ (быстро двигались челюсти). Букв. 1904. Хайхи шăнса хыта пуçланă çыннăн чĕри ялтах сикет. Ст. Яха-к. Ялт-ялт ― движение хлеба на иголке в гадании. См. уткăнтар. || Подр. бросанию, отшвыриванию. Орау. Кучикне: ялт! утса ярать (откидывает). БАБ. Лаша ун çинчен, ута (сено) ялт сирсе ячĕ, тет (отшвырнула). || Подр. скачку. Магн. Яш ачасам ялт та ялт (скачут), сарай алăк шолт, шолт, шолт! Якейк. Каская çапса лартнă савăл ялт сиксе тоххăþ. Ч.К. Ман тиха сасартăк темĕрен хăрарĕ те, кутне: ялт! сиктерчĕ те, мана çат! тутарса хăварчĕ. Урмай. Çак сумахсене илтсен, анчăк çури ялт анчах тухса сикрĕ, тет, вăрманалла. Сорм-Вар. Кусса пынă çĕртрех пĕр шăтăка ялт! сикрĕ, тет (клубок). Альш. Вăл качака пек ялт-кăна сиксе каçнă (перепрыгнул). N. Савăннă хăй, ялт! ялт! сиксе çӳрет. Ашшĕ-амăшне. Лисахви ялтах сиксе кайса (вздрогнув), ăна хирĕç: аван пурăнатăп-ха! тенĕ. ЙОН. Амăш атан пуснă чух, урам урлă ялт та ялт, çампа тӳшек çук пулнă. Ашшĕ така пуснă чух, урам урлă йăлт та йăлт, çампа тăлăп сук пулнă. || Подр. отрывистому движению пламени. Сред. Юм. Пошар пит вăйлă пȏлас, вăт çути контанах ялт-ялт туса корнать. Тим.-к. Янасал ялт-ялт, кураскил (чит. Ураскилт) хат-хат. (Çиçĕмпе аçа). Орау. Насусне уçланă чухне, вут çулăмĕ вучахĕнчен уçланă майĕпе ялт, ялт, ялт! туса тухать. Когда качают насосом, то пламя в очаге то вспыхивает, то погасает. IЬ. Çиçем çиçрĕ те, ялтах (jалдах) çутатса ячĕ (сразу осветило). См. МКП 10, 11, 48, 49.

мăкăлт

(мŏгŏлт, мы̆гы̆лт), подр. неожиданному и быстрому опрокидыванию. Тюрл. Орапа мăкăлт! (с губн. „ă“) тӳнсе кайрĕ. || Подр. быстрому появлению и исчезновению. Шел. II. 68. Хире тухсан, ăçта пăхнă унта, çын мăкăлт-мăкалт туни, вĕлт те вĕлт ываçĕсене çавăрса пăрахни курăнать.

вĕл

подраж. нежному колебательному движению. Сред. Юм. Кайăк чӳречерен вĕл вĕçсе кĕчĕ. В. Буян. † Урамăртан иртсе пынă чух, вĕл-вĕл вĕççе юлчĕ (развевался) хура пӳс. Шемшер † Авăн çапнă окçине ятăм-хăвартăм кăсьяна. Ир те вĕл-вĕл, каç та вĕл-вĕл ярмăнккă омĕн ялавĕ. Альш. Ман çийĕмри шур кĕпе арки вĕл-вĕл вĕçеçке (= вĕçет-çке). Тюрл. Вĕл-вĕл вĕçсе тăроть (развеваются). М. П. Петр. «Вĕл-вĕл ― легкий шелест развевающегося платка». СТИК. † Вĕл-вĕл тутăр, вĕл тутăр, шальçа тăрринче пĕр тутăр. Толст. Вăл (ветер) çул çинчи улăм çӳпписене вĕл-вĕл тутарна. Ердово. Вĕл-вĕл чечек, вĕл чечек, вĕлле çомĕнчи сар чечек; чечекки вĕçсе кайсассăн, вĕллен илем каятĕ. Шемшер. † Вĕл-вĕл чечек, сар чечек, вĕççе анассăн тойăнать; аннен хĕрĕ сар хĕрĕ тохса кассăн (= каяссăн) тойăнать. Т. П. Загадки. Вĕл-вĕл чечек, вĕл чечек вĕлле çинче пĕр чечек. Г. Т. Тимоф. Пулă шывра (не на поверхности) вĕл-вĕл ишсе çӳрет. Пăрăннă вăхăтра вĕлт те тăвать («с обрывом»). Çутталла 17. Вĕл-вĕл вĕçсе çил килет, кайăк юрри илтĕнет. Турх. Вĕл-вĕл туса çил те вĕрет (весною). См. МКП. 58, 156.

вĕлт

(вэ̆л'т, вэ̆л'т'), подр. мельканию и мгновенному движению. Чăв. юм. 1919,22. Тилĕ ташласа çӳрерĕ-çӳрерĕ те, алăкран вĕлт! тухса шурĕ (улизнула). Шел. 15. Мулкач пекех, вĕлт те вĕлт! ыткăнаççĕ ялалла. Тогаево. Онтан пӳрт кĕтессине ялт! çĕклерĕ, тет те, вĕлт анчах тохса карĕ, тет. Тюрл. Вĕлт-вĕлт вĕççе çӳрет. N. Хăй вĕлт, вĕлт тăвать, ыраш пĕрчине тăкать. (Тăпаç). Байгул. Чипер инкен арки вĕçĕ вĕлт-вĕлт. (Пӳркенчĕк). Шел. 15. Вĕлт! кăна вут хыптарать. Ib. 127. Вĕлт-вĕлт! çулçă мĕлкисем вĕлтĕртетеççĕ. Т. П. Загадки. Çӳлте вĕлт, аялта пат. Чăвашсем 21. Ăна (воду) ĕçсенех, тĕнĕрен вĕлт туса тухса каят (тухатмăш). Кореньк. Вĕçен-кайăк йот çĕре, тинĕс орлă, ăш-çĕре, çор-коннеччĕн вĕлт тăвать. Изамб. Т. Вĕлт тутарса чуптарса кайрĕçĕ (помчались). Сред. Юм. Вĕлт-çиç сиксе каçрĕ. Быстро перепрыгнул. Ст. Шаймурз. Вĕлт турĕ, вĕлле хыçне пытанчĕ. (Çиçĕм çиçни). Альш. Ку ухутник пеме тытăнат та, кайăк вĕлт çухалат. Тогаево. Эпĕ хăрарăм та, вĕлт анчах тохса тартăм. Сред. Юм. Пит вырса, ывăç час толтарса, вĕлт-вĕлт-çиç утса пырать (быстро жнет). Артюшк. Кашта çине (вĕрен çине) типме çакнă тутăр çилпе вĕлт-вĕлт туса вĕçкелет. Ib. Пахчана сĕтел çине манса хăварнă кĕнекен листисем çилпеле вĕлт-вĕлт туса уçăлса хупăнаççĕ. См. МКП. 52.

вĕлт-валть

(-вал'т), подр. неодинаковым мельканиям или мгновенным движениям. Букв. 1904. Унăн пушă çуни сулăнкăсенче, сакăлтасем çинчен сиккелесе вĕлт-валть туса анчах пырать. Юрк. Кушакĕ, хăне (= хăйне) пĕçере пуçласан, часах вĕлт-валть сиккеле пуçлать (в печке).

вĕлт-велт

подр. неодинаковым мельканиям или мгновенным движениям. СТИК. Мулкачă вĕлт-велт сикрĕ те, куçран çухалчĕ-карĕ (легко). Сред. Юм. Капан çине кĕлтесĕне пит хăвăрт парсан, вĕлт-велт анчах тăвать, теççĕ.

вĕлтлет

производить движения, обозначаемые м. вĕлт. Шел 30. Ăна хирĕç вĕлтлетсе пĕр хĕр сиксе тухать те. Ib. 70. Вĕлтлетсе тăрать. || Ушмыгнуть. Турх. Сăвăр сасса илтет те, пĕр пăхмасăр вĕлтлетет.

вĕлтĕрт

подр. отрывистым и сложным волнообразным движениям, частым и мелким. Сорм-Вар. † Вĕлтĕрт-вĕлтĕрт хĕр саппан; унпа çынсен мĕн ĕç пур, хамăр варлин хĕр саппан. (Свад. п.). Шорк. Пĕр пĕчĕк кайăк ман чӳрече омĕнчен вĕлтĕрт! туса иртсе карĕ (пропорхнула). Синьял. † Вĕрлĕк карта (прясло): вĕлтĕрт! тит. || Подр. не быстрому вращению (напр. детской меленки; см. МКП. 66. || Подр. падению небольшого предмета, который, падая, описывает дугу. N. Вĕлтĕрт çаврăнса ӳкрĕ. Сразу свернулся (т. е. упал, напр. ребенок). || Подр. быстрому движению промелькнувшего предмета. Городище. Вĕлтĕрт турĕ, курса та юлаймарăм. Срв. вĕлт, вăшт. См. еще МКП. 65, 66.

вăльт

(вы̆л’т), то же, что вĕлт. Собр. † Куна пĕлнĕ пулсассăн, ик çӳрен лаша кӳлес, ик çыр хĕç лартса, çырма урлă вăльт каçас (быстро переехать). М. Яуш. Лутка уççа пăххăрçĕ те, çынсене курчĕçĕ, тет те, çынсене пĕççисенчен тыттăрçĕ, тет те, шыва вăльт та вăльт уткăнтарчĕçĕ, тет. Б. Олг. Воç лерен, коккăртан, тохрĕ те, анаталла анса карĕ; сорпанĕ вăльт-вăльт туса йолчĕ (мелькнул несколько раз и исчез).

вăльт-вальт

(вы̆л’т-вал’т), подр. менее тонким движениям мелькания, чем те, которые выр. м. вĕлт-велт. Б. Олг. Шу çинче кимĕ (юç) вăльт-вальт тоат (тутарат, т. е. мелькает при качке). Сĕт-к. Вăльт-вальт пăхкалат анчах («быстрота перемены взгляда»). 93 çул 66. Тĕттĕм çĕрте вут çутти вăльт-вальт туса тăни пур япалана та пит пысăккăн кăтартнă. См. МКП. 82, 147.

вăльть

по др. правописанию вăлть (вы̆л’т’), почти то же, что вĕлт. КС. Лав çинчен, кăсйине палумми(= панулми) тултарчĕ те, вăльть анчах турĕ (быстро исчез из глаз). || В удвоении — подр. более отрывистому зыблению. Пиçĕ хулă вăльть-вăльть авкаланать («более крутые переходы, чем вăль-валь; в последнем больше плавности и эластичности»).

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

промелькнуть

сов. кӑшт курӑнса кай та каллех ҫухал; вĕлт ту; питĕ хӑвӑрт иртсе кай; молния промелькнула ҫиҫĕм ҫиҫсе илчӗ, ҫиҫсе кайрӗ.

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

пестреть

несов. 1. (мелькать перед глазами) вĕлтлет, вĕлт-вĕлт ту, мĕкĕлтет; 2. чем, перен. йышлă (е нумай, туп-тулли) пул, тул; статья пестрит цитатами статьяра цитатăсем туп-тулли; 3. разг. (быть слишком пёстрым) чăп-чăпаррăн курăн.

шмыг

межд. в знач. сказ. разг. вĕлт, йăшт (çухал, тухса шăвăн т. ыт. те).

шмыгнуть

сов. разг. 1. однокр. см. шмыгать; 2. (незаметно уйти) шăвăн, пытан, тар, вĕлт ту, йăшт ту.

Çавăн пекех пăхăр:

вĕлле хурт çуратакан турă вĕлле хурчĕ вĕлле-çи вĕллелĕх « вĕлт » вĕлт-валть вĕлт-велт вĕлтĕр вĕлтĕр-велтĕр вĕлтĕрен

вĕлт
Сăмаха тĕплĕ ăнлантарман
 
Хыпарсем

2022, раштав, 08
Сайт дизайнне кӑшт ҫӗнетнӗ, саспаллисен страницинче хушма пайлану кӗртнӗ //Александр Тимофеев пулӑшнипе.

2015, утă, 30
Шыранӑ чухне ӑнсӑртран латин кирилл саспаллисем вырӑнне латин саспаллисене ҫырсан, сайт эсир ҫырнине юсама тӑрӑшӗ.

2015, утă, 30
Шырав сӑмахӗсене сӗннӗ чухне малашне вӑл е ку сӑмаха унччен миҫе шыранине тӗпе хурса кӑтартӗ.

2015, утă, 29
Сăмах шыранӑ чухне малашне сайт сире сăмахсарсенче тĕл пулакан вариантсене сĕнĕ.

2014, пуш, 25
Мобиллă хатĕрсемпе усă куракансем валли сайта лайăхлатрăмăр //Мирон Толи пулăшнипе.

2011, утă, 20
Вырăсла-чăвашла сăмахсарпа пуянланчĕ.

2011, утă, 19
Сăмахсарсен çĕнелнĕ сайчĕ ĕçлеме пуçларĕ.

2011, утă, 16
Сайтăн çĕнĕ версийĕ хатĕрленме пуçларĕ.

Пӳлĕм
Сайт пирки

Ку сайтра чăваш сăмахсарĕсене пухнă. Эсир кунта тĕрлĕ сăмахсен куçарăвне, тата ытти тĕрлĕ уйрăмлăхĕсене тупма пултаратăр.

Счетчики
Пулăшу

Эсир куçаракан укçа хостингшăн тӳлеме, çĕнĕ сăмахсарсем кĕртме, Ашмарин хатĕрленĕ сăмах пуххине сканерлама кайĕ.

RUS: Переведенные вами средства пойдут на оплату хостинга, добавление новых словарей, сканирование словаря Ашмарина.

Куçармалли счётсем:

Яндекс: 41001106956150

WMR: R028110838271

PayPal: np@chuvash.org