Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

панк

I. разг. подр. —
о вздутости живота
хырăм панк пуличчен çи — набить живот, наесться до отвала

панк

II.
подражание хлопку, напр. вылетающей из горлышка бутылки пробки

пăнк

I.
то же, что панк I.

пăнк

II.
то же, что панк II.

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

хырăм

(хыры̆м), желудок. М. Тув. † Кăпшакланнă çарăкĕ кам хырăмне кĕрĕ-ши? Çакă Тени хĕрĕсем кам арăмĕ пулĕç-ши? А.-п. й. 30. Ах хырăм выçса кайрĕ! Мĕн çиес? — тесе кăшкăрса ярать. ЧС. Пирĕнсем вара, вĕсенĕн хырăмĕсем выçнă пулĕ тесе, çиме лартрĕç. Якейк. А! хырăм выçри? Ага! проголодался. N. Хырăм выçрĕ, апат çиесчĕ. Курм. Ати хырăм выççĕр, тет поль, кĕрпе шӳрпи пĕçерсе парас-и? Дик. леб 34. Вăл улма çисе хырăм выççине пусарнă. КС. Нихçан та хырăм выçса çиман пулĕ (не знал, поди, никогда голода). Изамб. Т. Чей хырăма тăрантакан япала мар-çке те. А.-п. й. 81. Хырăм выçать, мĕн çиес? — тесе кăшкăрса ярать. || Живот, брюхо. А.-п. й. 50. Кашкăра пĕрех мăйракипе пантлаттарать. Кашкăрăн хырăмĕ чутах çурăлса каймасть. И изо всей силы ткнул волка. Едва-едва не распорол живот у него. Орау. Кĕç хырăмĕ çурлас пек çӳрет (о толстом). А.-п. й. 33. Упа хырăмĕ лашт çурăлса кайрĕ. Сет-к. Хырăмпа пыршăн (буквально: из-за брюха и глотки, т. е. из-за еды и питья). Б. Ильм. Хырăм тирне (тирриие) сарасси хуçаран. Растягивание кожи брюха (материал для расстягивания — харч работнику). Скотолеч. 35. Хăлхисем, куç тавăрашĕсем, хырăмĕсем хĕрелсе каяççĕ. N. † Çĕлĕкне илме пĕшкĕнсен сăмси çĕре тивет-çке, хырăмĕ урай шăлать-çке. Баран. 23. Пĕр сысна ватă юман айĕнче тăраниччен, хырăмĕ урлă кайиччен (до отвала) икел çинĕ. А.-п. й. 39. Хырăмĕ панк пуличченех ĕçсе тултарчĕ. Орау. Якейк. Ача хырăма карĕ (стал расти живот, т. е. в рост не идет). Мыслец. Хырăм çурăлтăр! Утроба лопни. Сред. Юм. Хырăмне макăртнă, беременна. || Пузо. Оп. ис. ч. II. Акă пысăк хырăмна патакпа тĕртсе шăтарăпăр. Вот мы проткнем тебе толстое пузо палкой. Сред. Юм. Хырăмне мăкăртнă, пузо вырастил. || Внутренности. Оп. ис. ч. II. Упи вăраннă çĕрĕ тилли кашкăра çисе тăрат, тет. Упи тилĕрен: мĕн çиетĕн? — тесе ыйтрĕ, тет. Тилли: хам хырăма хам татса илсе çиетĕп, терĕ, тет. Ăна кура упи те хырăмне тата-тата çие пуçларĕ, тет те, виле кайрĕ, тет. Когда медведь проснулся, лиса ела волка. Медведь спросил у нее: „Что ты ешь?“. Лиса ответила: „Рву свои внутренности и ем их“. Смотря на нее, и медведь стал отрывать у себя внутренности и есть их, и тут же издох. || Кишки. Б. Олг. Этемĕн хырăм, кишка, выльăхăн хырăмлăх. || В перен. смысле. N. Хырăм хакне, за еду (получая вместо платы еду). Б. Яныши. Кĕркунне те çаплах эпĕ хĕç тирме хырăм ĕçлеме каяттăмччĕ. || Плод (у беременных). Чхĕйп. Вăлсам хырăм пур чух (во время беременности) мĕле килчĕ, çапла пурăннă; çавăнпа хырăм пур арăмсам мĕле пурăннине калама та пĕлес çук. N. Йывăр çын хырăмне 9 уйăх йăтса çӳрет. Орау. Унăн хырăмĕ ӳкнĕ (выкидыш в раннем периоде). N. Хырăм юлнă. Ст. Чек. Хырăмĕ урлă килтĕр. Альш. Унăн арăмĕ хырăмĕсене ялан пăрахса пырать. Ib. Пуш хырăмлă чухне, когда не было в утробе. Ib. Пĕр-ик-виç хырăм та йăтса пăхрăм ĕнтĕ эпĕ. Была 2-З раза беременна. Ib. Ку хырăмпа çăмăл ирттертĕм эпĕ, леш хырăмпа йывăр пулнăччĕ. ГТТ. Юлашки уйăх, хырăм тыттарса пăхтарас; юлашки кунсем çӳретĕп, вăхăт çитет те-ха (говорит беременная женшина). || Ст. Чек. Ан шарла ĕнтĕ, хырăм! (выражает презрение).

панк

(паҥк), подр. звуку, получающемуся при стрельбе. КС. N. Ача аллинчи йывăç пăшал, персе ярсан, панк (паҥк)! тăвать. || Подр. надутости переполненного живота. Е. Орлова. Паранк çирăм та, хырăм панках полчĕ (пол'џ̌э̆). N. Чей нумай ĕçрĕм те, хырăм панк(ах) пулчĕ. КС. Панк(ах), подраж. указывающее на «расширение» живота от несовсем удобоваримой пищи. См. лат. || Подр. звуку, который получается при ударе, напр по жестяной посуде. Сред. Юм. Шуç панка япалапа çапсан, панк (не ҥ) тунă сас илтĕнет. N. Салакайăк, мурĕ, шалта кантăк çинче çӳрекен шăнана курнă та; сăхса илеп, терĕ, курнать: панк! пырса перĕнчĕ. СТИК. Çурăмĕнчен панк! тутарчĕ те, тара пачĕ (ударил и побежал); при этом получается особый звук «панк!» Сред. Юм. Тăмла шыв çине сайра çиç ӳкет полсан: панк, панк (или панч)! тавать. N. Хырăмĕнчен çапрĕ те, хырăмĕ панках турĕ. || Подр. звуку, полу-чающемуся при вылетании пробки из бутылки. Орау. Кĕленчи пăкки: панк! (а лабиализованное) туса тухса карĕ.

панклат

непереходный глагол от подр. «панк». N. Путавăч панклатать. Çанта пĕр пулăç тетелĕ патне путавăчпа панклаттарса анчĕ. КС. Мăн-шăмакка (назв. травы) панклатса татăлать.

панклаттар

производить звук «панк». || Выстрелить. КС. Темĕскере печĕ паян, çавăнта панклаттарчĕ пĕри (выстрелил). Ib. Пăшалне панклаттарса ячĕ. Орау. Кĕленче тутине (в. отверстие бутылки) пурнине чиксе панклаттарса ларать. N. Темĕскере печĕ, çанта пĕри пăшалне панклаттарса ячĕ. || Ударить. СТИК. Пӳрнипе сăмсаран панклаттарчĕ.

панк

(панк), банк. СТИК. N. Пирĕн çĕр ĕçлекенсен те икĕ панк пур.

пăкăл-пакăл

(пагы̆л), подр. перекувырканью. СТИК. Лутра вут çыппие ывăтса ятăм та, пăкăл-пакăл чиклекменсе карĕ. Темĕскерле тăрăнчĕ, мĕн турĕ чиклекменчĕ те, таçта çити карĕ-ӳкрĕ. Шӳреке вĕçне япала пăкăл-пакăл чиклекменмест, хулăн тĕреклĕ пукана ывăтса ярсан, вăл та пăкăл-пăкăл чиклекменмест, панк тăват тă, тăп тăрат. N. Хăваласа çитрĕ, тет те, ишекен кĕреçепе (веслами) вилле пĕрехçех пуçран çапрĕ, тет: вил пăкăл-пакăл шыва анса карĕ, тет. || Подр. болтанью, бормотанью. Н. Уз. Мĕн пăкăл-пакăл туса тăран? Говори лучше.

пăнк

(пы̆ҥк), подр, звуку падающей капли в жидкость. N. Ăсли пăнк, пăнк, пăнк! туса юхса ларать (по капле). || Подр. бульканью при выливании жидкости из бутылки. N. Шыв путылккаран юхтарнă чухне пăнк, пăнк, пăнк! туса юхать. || Подр. звуку, получающемуся при падении камешка в воду. Орау. Çӳлелле утнă чул катăкĕ шыва ӳкнĕ чухне пăнк! туса ӳкет. || Подр. звуку, получающемуся при вылетании пробки из бутылки или вытаскивании гвоздя (затычки) боченка. N. Кĕленчерен, пропкă пăнк! туса тохрĕ (пробка из бутылки). || Подр. набитости, вздутости живота. Альш. Хырăмне пăнк тултарнă (ребенок, овца; но: хырăма панк тултартăм, — взрослый, или: хырăма паранкă панк тултартăм). || Подр. моментальной смерти (напр., воробья) от удара палкой. Сред. Юм. Пăнк! полнă = вилнĕ. Ib. Паçăр пĕр çĕрçие пĕчик патакпа çиç çапрăм, туххăм пăнк! пôлса выртрĕ ô.

пăнк-панк

подр. звуку неровно и редко падающей в жидкость капли. СТИК. Шыв тумламĕ шыва пăнк-панк туса ӳкет. Сред. Юм. Пăнк-панк туса çиç тăмланса ларать чӳлмекĕ (редко капает).

калтăр

(калды̆р), подр. довольно сильному, но глухому звуку. Изамб. Т. Арман чулĕ калтăр-калтăр! тăват. || Подр. крику индюка (пырина). СТИК. Кăркка аçи, шăхăрсан: калтăр, калтăрр! тăват, унтан панк (паҥк)! тутарса янăраса каят. Сред. Юм. Калтăр-калтăр. || В зн. глагола? БАБ. Çавăлтен вара çав çын, çумăр çума тытăнсанах, çав вутлă урапи çине ларат, тет те, калтăрса (надо: калтăртаттарса?) çӳрет.

лат

(лат), подр. глухому звуку от удара. Орау. Хыçалтан лат! тутарчĕ (палкой). Альш. Кушак, çиленсен, хӳрине çак çумне лат-лат! çапать. N. Çав хĕрсене хăвалаканнисем (погоняющие), хĕрсем туртаймасан, аллинчи япалисемпе латах тутараççĕ (при опахивании в „хĕр-аки“). Сред. Юм. Лаша чупна чôхне ôн кôтлăхĕ, çĕкленсе, лат, лат! туса, çапçа пырать. || Подр. густому треску дерева. Шорк. Сред. Юм. Кăш-кăш пӳленке (иное полено), портăпа лартсаннах, лат çиç тăвать („показывает самое действие и звук“). Ib. Каска пôканне пôртапа лат! лартрăм та, шар! çôрлайса тôхрĕ. || Подр. глухому звуку выстрела. Орау. Уйра, çанталăк пĕлтлĕ чухне, кăшт йĕпхӳ çунă чухне, пăшал сасси лат! анчах тăвать. || Подр. лопанью. Альш. Лат! турĕ, тет, лешĕн пĕртен-пĕр куçĕ те (лопнул её единственный глаз). || Подр. звуку, получающемуся при выправлении вывиха. ЧС. Туртсан-туртсан, манăн алă лат! – туса ларчĕ, вара алă тӳп-тӳрĕ пулса кайрĕ. || Сред. Юм. Сăра чӳлмекне пăртак çиç патакпа лектертĕм те, латах çôрăлса уйăрăлса кайрĕ. КС. Хырăмĕ латах сарăлса кайнă („от еды, если получилось нормальное расширение“). Срв. панк. || Подр. неожиданному action de s’asseoir. Сред. Юм. Кôчĕ çине тат! ларчĕ („Звук, когда человек неожиданно скоро приседает“). || Как раз, впору. Сред. Юм. Кô кĕрĕк мана хама çĕлетни пикех, латах ларать.

Çавăн пекех пăхăр: