Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

автоклав

автоклав (пысăк пусăм туса вĕрилентермелли тачă питĕрĕнекен савăт)

идиома

лингв.
идиома (тачă пĕтĕçсе çирĕпленнĕ сăмах çаврăнашĕ)

капсула

капсула (тачă питĕрнĕ савăт е кабина)
космос карапĕн капсули океана аннă — капсула космического корабля приводнилась в океане

пĕтĕç

1.
соединяться, сходиться, сливаться
икĕ çул пĕрле пĕтĕçеççĕ — две дороги сливаются в одну
хăмасем тачă пĕтĕçсе тăраççĕ — доски плотно прилегают друг к другу

пĕтĕçтер

1.
соединять
сливать
хăмасене тачă пĕтĕçтер — плотно подогнать доски

тач

то же, что тачă 3, 4.
алăка тач хуп — закрыть дверь наглухо
эсир тач хамăр тăвансем — вы наши близкие родственники

тачă

1.
тесный, плотный

тачă

тесно, плотно
наглухо
тачă çыпăçтар — 1) плотно подогнать (напр. планку) 2) хорошо, плотно приклеить
хӳме çумне тачă тĕршĕн — плотно прижаться к стене
алăка тачă хуп — наглухо закрыть дверь

тачă

2.
густой, частый, плотный

тачă

густо, часто, плотно
тачă вăрман — густой лес
тачă карта — плотный забор
тачă ут — идти близко друг к другу

тачă

3.
близкий (о родственниках)
вăл манăн тачă тăванах мар — мы с ним не в близком родстве, он мне приходится дальним родственником

тачă

4. перен.
тесный, прочный

тачă

тесно, прочно
тачă çыхăну — прочная связь
бригада коллективĕ тачă пĕтĕçнĕ — коллектив бригады тесно сплотился

тăчă

то же, что тачă

çыпăç

2.
прилегать, плотно подходить к чему-л.
урай хăмисем тачă çыпăçса тăраççĕ — доски пола плотно прилегают друг к другу

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

çи

(с’и), верх, поверхность. ЧП. Çӳлĕ ту çийĕсем кăлканлă. Хурамал. † Аслă улăх çийĕ сарă хăмăшлăх, сарă хăмăшсем çийĕ сарă-кайăк. N. † Хапха юпи — хырă юпа, пĕр хĕвелсĕр йăлтăртатат; ют ялсенĕн ачисене курсан çийĕм чĕтĕрет. (Хĕр йĕрри). Юрк. † Кӳлмешкĕн пар ут пулинччĕ, çуни çийĕ виттк пулинччĕ. Г. А. Отрыв. † Çийĕм тулли кăвак сăхман, çурхи çăнтан тунăскер. Пазух. Леш айккинче выртать-çке пăлан пăруш, курмастăр-им, çийĕсем пасарнă. || Часто встреч. в сложении. ТХКА 55. Сирĕн ялсем вăрманран тӳрĕ вĕренесене, хурамасене, туйрасене касса, урапа çисем (= çийĕсем) тăваççĕ. || Одеяние, одежда. N. Чăн малтан пур çын та, пур халăх та, тутă пулма, çи питĕрме (тумланма), авантарах пӳртре пурăнма тарăшать. БАБ. Çи те пулмасан, пыр та пулмасан, çырлана анчах кайăттăм, тесе каларĕ, тет, ĕлĕк пĕри. (Поговорка). Пухтел. Çишĕн, ради одежды. Тим. † Йăмăк кĕпине тăхăнсан, кĕрӳ кăмăлĕ уçăлчĕ, хурри çийĕ шуралчĕ, çĕтĕк çийĕ питĕрĕнчĕ. Кĕвĕсем. Ĕнтĕ умăр çутă та, çийĕр хĕрлĕ, вăтанатăп куçăртан пăхмашкăн. || Часто употребляется в значенин послелога, переводимого по-русски предлогами на, над. N. Çия çĕнĕ кĕрĕк тăхăнсан. N. Кам пирĕн çира урипе çӳлелле. (Шăна). N. Çире пĕр типĕ вырăн та юлмарĕ. На нас не осталось сухого места. Альш. † Мăкăр-мăкăр çын сăмах, пирĕн çирĕн мар-ши çав. Шурăм-п. Хĕвел пăхать шăратса; çиран тар шăпăр-шăпăр юхать. Альш. Хăнасем килнĕ тумланса. Хĕп-хĕрлĕ те çап-çутă çире. N. Тахăнса яратпăр йĕпелех: çире типет. Н. Сунар. Ма çийăма шу сапрăн. КС. Сăхманна çийăнтан пăрахмасăр çӳретĕн. N. † Çийĕмĕрте шур кĕпе, арки вăр-вăр тăвать-çке. N. Çийĕнтен тар юхаччен ĕçлетĕн. Орау. Ман çия ан вырт эсĕ. N. Ман çира (надо мною) йĕкел ӳкрĕ. N. Пăшал етрисем (пули) хамăр çирен (над нами) уласа ирте-ирте каяççĕ. Регули 1119. Ман çиран мăн çын (ватă çын) каçса кайрĕ. Михайлов. † Урам хушшинчи ват çăки, пур ял кайĕк ун çинче, яла тухрăм — ман çире, пур усал сăмах ман çире, мана çиман çынĕ çук. Шорп-к. Малтан, тохсанах, çил те пирĕн çиялахчĕ (= çиеллехчĕ), кайран яла орлă çавăрнчĕ те, пирĕн паталла пыримарĕ. Янтик. Ун çийĕнче пур. Она беременна. Н. Сунар. Вăл çăла (источнику) каланă: лайăх юхса кай, санăн çина (= çине) çӳпĕ-çапă ан ӳктĕр, тенĕ, тет. Ст. Чек. Ылттăн кашта çийĕне (= çине) ылттăн арча илсе хур. Бес. чув. 9. Эсĕ, Микулай, ман çине питех ан çилен-ха; эпĕ ăна ахаль кăна. N. Çăварĕсене пĕлĕт çинех янă. N. Эсĕ ман çине ан кӳрен. N. Чыстă çĕнĕ атă çинех те подмётка çаптаратпăр. Рак. † Хура вăрман çине пас тытнă. Толст. Унччен те пулмасть, суккăрри йăран çине такăнса та ӳкрĕ, тет. Никит. Тĕттĕм ял çине хупласа илме пуçларĕ. Деревня стала покрываться мраком. Кан. Сунт. Пăкă çине çапнă тимĕр пăта та тухса ӳкет. М.-Чолл. Улăх ман çине (= çие). Влезь на меня. Пазух. Кирек сахăрна пар, ай, пылна пар, кил шухăшĕ ӳкрĕ пуç çине (я задумался о доме). N. Çӳлĕ тăв çине эпĕ хăпартăм, çăмăр шывĕ çине эп ярăнтăм. К.-Кушки. Унтан Манкăлтăкне михĕ çине вырттарнă та, Атăл хĕрне илсе кайнă. Альш. Тăранттас çине улăхса лартăмăр. Истор. Ачасем, яланах чăн малтан тăшмансем çине хăвăр кĕрĕр. Якейк. Эп сана алăк çине çыртарттарăп (дам писать). Кан. Кашни тавар çине хакне кăтартса хут çыпăçтарса хумалла. Сенг. Ана çине çитрĕмĕр те (пришли на загон), выра пуçларăмăр. N. Кайсан-кайсан, çитрĕç пĕр кĕпер çине (пришли на мост). Б. Яныши. Мана юман çине веххă тытса тăрма хушса хăварчĕç. Меня оставили на дубе, велев держать веху (вешку). Малды-Кукшум. Тарсассăн, вăрмана çитсен, вăсам пит лайăх курăк çине çитрĕç (пришли на место с очень хорошею травою), тет. N. Çаран çине (на луга) çитнĕ те, выртса çывăрнă. Чăв. й. пур. 20. Паттăр çине паттăр тата тупăнат. На богатыря найдется другой богатырь. Ск. и пред. чув. 14. Иртрĕç çимĕк вăййисем, тухрĕ халăх ут çине (на сенокос). Ib. 96. Сетнер амăш ахлатса сĕтел çине пуçтарчĕ. Кан. Хаçатсене улăмран тунă хут çине çапма пуçланă. Газеты стали печатать на бумаге из соломы. ТХКА 105. Шăла çыртса, мĕн пур вăйпа ывăтрăм пурта тикăр çине. Орау. Атăл çине ĕçлеме кайнă. N. Пĕрин çине (в одном письме) вунпилĕк пус укçа янă. Кан. Ĕлекçи çине кил-çурт куçараççĕ (переводят). Тораево. Тинĕс çине çитсен... Кан. Укçине тавар çине ярса пĕтернĕ. Деньги истратили на товар. Пазух. Уйрăлнă чух эпир те уйрăлтăмăр, кантăр çине ӳснĕ те пуса пек. Кан. Ункă шывĕ Çалав (= Çавал) шывĕ çине юхса тухать. Ib. Вакун çине кĕртнĕ чухне 9 лаша вырăнне 11 лаша пулать-тăрать. N. Каçа эпĕ ăна стаккана янă шыв çине ярап. Янтик. † Анне мана çуратрĕ, шур пӳспелен чӳркерĕ, сăпка çине вырттарчĕ. Ала 6. Апат çинă чух апат çине пĕр симĕс шăна пырса укрĕ, тет. Юрк. Кĕрпене сивĕ шыв çине ярса пĕçермеççĕ, тӳрех вĕресе тăракан шыв çине ярса пĕçереççĕ. М.-Чолл. Патшан пуçĕ мăй таран çĕр çине кĕрсе карĕ, тет. Альш. Иван çăпата кантри таран кĕмĕл йĕтем çине анса каят, тет. Скотолеч. 6. Пилĕк стаккан йӳçĕ кăвак çине пĕр стаккан тăвар ирĕлтерсе параççĕ (лошади). N. Пир хутаç çине чиксе çĕлесе яр. Зашей в холщевый мешок. Панклеи. Тоххĕр (= тухрĕ) те, кӳме çине ларса карĕ (солдат). Баран. 107. Ват ама (матка) çинех çамрăкки тухас пулсан, иккĕш çапăçа пуçлаççĕ. N. Такмак çине тултар. Микушк. † Пĕччен тăрна вĕçет улăхалла, хăва çине ӳкет (спускается в тальник) — кăшкăрать. Бгтр. Хĕвел тухса пĕлĕт çине (в облако) ларсан, çав кун çăмăр пулать, теççĕ. Кан. Бедуинсем çине (в бедуинов) тупăсемпе пенĕ. N. Усем çине пертермеççĕ. В них стрелять не позволяют. Сĕт-к. Ку çӳпçе пирн сонаска (салазки) çине вырнаçас çок (не уместится). Баран. 20. Пирĕн çие килсе кĕчĕç ушкăнпа. Ib. 36. Сиен çине сиен курса пынă. || Средн. Альш. † Тăхăр ял хĕрĕ пĕр çĕрте, тăхăр ял хĕрĕ çийĕнче пирĕн ял херĕ илемлĕ. || Относительно, о, об. Бур. † Пăшăл-пăшăл сăмахсем, пирĕн çире мар-ши çав. См. çинчен. || На средства (чьи). Якейк. Эп она хам çиран вĕрентрĕм. Я учил его на свой счет. Вăл она хăй çинчен вĕрентрĕ. Он учил его на свой счет. || Выражает повторение. Бес. чув. 6. Çапла унăн ялан ĕç çине ĕç тупăнса пымалла пулнă. Дик. леб. 48. Вăл усал сăмах çине усал сăмах, темĕн те пĕр каласа тăкнă. Кратк. расск. 19. Эсир мана апла хуйхă çине хуйхă (горе за горем) тăватăр-çке (причиняете), тенĕ. СТИК. Унта çынсем питĕ тачă ларса тухнă: ял çине ял, ял çине ял пырат. N. Хĕрарăмсем ватнă çине ватаççĕ. N. Халĕ пĕтĕмпе туй çине туй, пулать. Теперь все играют свадьбы: свадьба за свадьбой. || Выражает непосредственное следование во времени. N. Çав сăмахсем çине (лишь только были сказаны эти слова) тилĕ чупса çитнĕ. Кратк. расск. 27. Ку иккĕмĕш тарçи сăмахĕ çинех тата виççĕмĕш тарçи чупса та çитнĕ. N. Ача çине (на поминках по умершем ребенке) чăхă анчах пусаççĕ, е çăмарта кăна пĕçереççĕ. N. Вилсен, çын çине выльăх пуссан... N. Ĕç çине çитетпĕр. || В придачу к... N. Кĕсри çине 80 тенкĕ панă (придачи?). N. Эпĕ çине икĕ картăчкă илтĕм. Н. Сунар. Хуняшшĕ хĕр çине (в приданное за дочерью) нумай тавар панă. Торп-к. † Пичи мана йоратать, ола кĕсрине парас, тет, çине тьыха парас, тет. || Употребл. в чувашизмах. Чума. Унтан, тăватă кун çине кайсассăн (на четвертый день) вара ăна пăртак çăмăлтарах пулнă. N. Хăна хурлăх пулас çине вăтанăçлă ан пул. Не будь стыдливым во время... Ст. Чек. Аçу çурчĕ çын çине кĕрĕ. Дом твоего отца достанется чужим. Юрк. † Улма йывăç лартрăм çул çине, савнă тусăм юлчĕ çын çине. Ib. Кун чухлĕ ача-пăчасем çине (на такую уйму детей) епле çын сана качча пырас?! Никам та пырас çук-çке! N. Эсĕ этеме чунне çухатас çине пултарман, Эсĕ ăна хăвăн сăмаху тăрăх пурăнса ĕмĕрхи чĕрĕлĕхе кĕмешкĕн пултарнă. N. Кам выçă, вăл килĕнче çитĕр: айăпа кĕрес çине пуçтарăнмалла ан пултăр. N. Сире вăтантарас çине калатăп. N. Эпир пĕтес çине иккĕленекенсен хисепĕнчисем мар. Качал. Хĕре калать кучĕрĕ: манăн çине кала: çакă çăлчĕ, тесе. Кучер говорит девице: скажи на мени, что я тебя спас. ЧП. Сире савмас çине, те, килместĕн. N. Унăн ачи-пăчисем пĕтес çине анчах пулччăр. Яргуньк. Ваньккă çиттĕрĕ-кĕчĕ, тет, çаксем çине. Сред. Юм. Çын çине тохма вăтанать. Стыдится бывать в обществе людей. Яргуньк. Çав кукша карчăкăн упăшки, ула кайăка çапас тесе, карчăк пуçĕ çине çапрĕ, тет. N. Халăх çине тухма пултарать, хутсем çине алă пусма та пĕлет, тенĕ. N. Çитменни çине (вдобавок) куланайĕпе аптăраса çитрĕмĕр. Вомбу-к. Ăснă сăра çине, пиçнĕ яшка çине ĕçме-çиме аван полтăр. (Сăра ĕçме кайнă чохне çапла каласа яраççĕ). Бугульм. † Ял тавра тытнă укăлча ял çине хула пулинччĕ. Кан. Çавăнта вăл çĕре тавлашакан ялсем çине, çĕр çитменлĕхне шута илсе, ятак пуçне валеçмелле туса панă. Ib. Вăл вăрман виçĕ ял çинĕ юлчĕ. Этот лес остался во владении трех деревень. Ск. и пред. чув. 35. Сăмахĕ çине тăчĕ-тăчех (сдержал свое слово) çамрăкрах вăтам çынĕ. Альш. Хай каллах чăваш тумтирĕ çине тавăрăнар-ха. Опять вернемся к вопросу о чувашском костюме.

тач

(тач’), подр. шлепающему звуку при падении. Якейк. Йăвăç тăрĕнчен тач персе антăм (шлепнулся). Ib. Уяр, уяр! Уяр полас полсан, вĕçсе кай, çăмăр полас полсан, тачах ӳк (упади сразу; так гов. божьей коровке). || Плотно. Сред. Юм. Тач çыпăçтарса лартнă (прикреплено плотно). Ib. Пит тач çыпăçтарнă. Очень плотно сделал, приклеил. N. Çĕнĕ çул каçĕ чăхсем тач пурте пĕр май ларсан, çав çул тырă лайăх та, пĕр май та, сĕрĕмсĕр(?), теççĕ. Хăр. Паль. 36. Турат çинче, пĕр-пĕрин çумне тач çыпçăнса, пыл-хурчĕсем лараççĕ. СПВВ. Тач тăр (плотно). || Близкий. СПВВ. Тач хурăнташ. Сред. Юм. Тач хôнташ, тач ратне, близкие родственники. См. тачă. || В качестве усилительной частицы, в смысле очень. Ерк. 139. Авкаланса, пуççапса, алă парса çаврăнать, ашшĕн тач тусĕсене тĕнче пек ыр сунать. N. Эсĕ тем пек хĕрхенсе пире тач çывăх пулнă.

тачă

(таζ’ы̆, таџ̌ы̆), близкий (о родне). Прим. см. ача яшки. СПВВ. Пит таччи (в смысле близкий; коротко знакомый). N. Ашшĕ-амăшне ывăлĕ-хĕрĕ пек тачă тăван урăх çук та. || Плотный. || Плотно, близко, рядом. Орау. Тачă, тач. Кан. Кĕкĕрт çунма пуçласан, алăкне тачă хупса лартмалла. Кн. для чт. 97. Вăл алăкне тачах хупса хăварман. Шорк. Тĕкме пит тачă лартнă. Баран. 80. Карапа шыв ан кĕтĕр тесе, люк теекен шăтăкĕсене тачă питĕрсе лартаççĕ. Нюш-к. Шалчасене тачă лартса тух. О сохр. здор. Урай хăмисене вĕсен хушшинче пĕр шăтăк юлмиччен тачă сарас пулать. N. Орай хăми тачах çыпăçман (сбиты неплотно). Шел. 6. Пĕр тăвансем пек тачă пĕрлешсе... || В близкой связи, дружно. N. Кирек мĕн калаçма та ирĕк пулсан, патшалăх пухăвĕпе халăх пит тачă тăрĕччĕç, пухура мĕн тунине халăх пĕлĕччĕ.

ача яшки

(jаш_ки), ius, quad puerperae a vicinis eius dono affertur, варево, приносамое соседями роженице. Альш. Ача çуралсан, кӳршисем ача амăшне ача яшки çитерме яшка е пăтă пĕçере-пĕçере пыраççĕ. Когда родится ребенок, то соседи варят у себя похлебку или кашу и приносят их в дом новорожденного, чтобы накормить его мать «ребячьей похлебкой» (или «ребячьей кашей»). V. Ача пăтти. Ст. Чек. Ачана шыва кӳртсен (кстиняра) ача амăшĕ валли тачă ăратнесем, хăйматлăхсем, тачă кӳрше-аршă пăтă илсе пыраççĕ. После крещения ребенка (на кстинах) близкая родня, хăйматлăх и его жена и близкие соседи приносят матери ребенка каши. Ib. Ача яшки кӳтĕмĕр. Мы принесли «ребячье варево». Ib. Ача яшкине кашни ачана тирпейлеççĕ, ача парни кăна пирвайхи ачана тирпейлеççĕ. «Ребячье варево» приготовляют для каждого ребенка, а «ребячьи дары» — только для первенца. Ib. Ача яшка леçме карăмăр. Мы ходили с ребячьим варевом (т. е. отнесли его р.).

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

баллон

сущ.муж.
1. баллон (тачă питĕрĕнекен савăт); баллон с газом газ баллонĕ
2. баллон, урапа (автомашинăн); баллон лопнул урапа шăтнă

близкий

прил.
1. (син. недалёкий; ант. дальний, далёкий) çывăх, çывăхри; инçе мар; близкий путь инçе мар çул; Подойдите ближе! Çывăхарах килĕр!
2. (син. скорый) часах, çывăх, часах пулас, çывăх вăхăтри
3. по чему, в чем (син. сходный, похожий; ант. отличный) çывăх, пĕрешкел, пĕр пек, пĕр евĕрлĕ; близкие взгляды пĕрешкел шухăшсем ♦ близкий родственник тачă тăван; близкие друзья çывăх туссем

густой

1. (ант. редкий) çăра, йăвă, тачă; густые волосы çăра çӳç; густые заросли чăтлăх; местность с густым населением йышлă халăхлă вырăн
2. (ант. жидкий) çăра; густая сметана çăра хăйма
3. çăра, хулăн, тĕттĕм; густые облака хулăн пĕлĕтсем

духовка

сущ.жен.
духовка (плита пайĕ— тачă хупăнакан тимĕр ещĕк); печь пироги в духовке духовкăра кукăль пĕçер

идиома

сущ.жен., множ. идиомы
идиома (урăх чĕлхене куçарăнман тачă пĕтĕçнĕ сăмах çаврăнăшĕ)

метонимия

сущ.жен.
метоними (икĕ япала тачă çыхăннипе пĕрин ятне тепри çине куçарни, сăм., кĕреке «пӳртри чыслă вырăн» — кĕреке «сĕтел çинчи апат-çимĕç»)

мешок

сущ.муж.
михĕ, мишук; мешок из-под сахара сахăр миххи; мешок овса пĕр михĕ сĕлĕ ♦ спальный мешок çывăрмалли мишук (ăшă тытакан, тачă хупăнакан кипке)

нация

сущ.жен.
наци (пĕр çĕрте тачă çыхăнса, пĕр чĕлхепе калаçса пурăнакан халăх); Организация Объединённых Наций Пĕрлешнĕ Нацисен Организацийĕ

плотный

прил., плотно нареч.
1. тачă, питĕ, çăтă, çăра; плотный холст çăтă пир; дверь плотно закрыта алăка тачă хупса лартнă
2. (син. густой) йăвă, йышлă; плотно посадить капусту купăстана йăвă ларт
3. (син. коренастый) кĕрнеклĕ, патвар, тапчам; человек плотного сложения тапчам ӳт-пӳллĕ çын ♦ плотно поесть тăраниччен çи, апат çисе тултар

тесный

прил. (ант. просторный), тесно нареч.
1. тăвăр, хĕёĕк, пĕчĕк; пиджак мне тесен пиншак мана пĕчĕкрех; в автобусе тесно автобусра тăвăр
2. (син. близкий) çирĕп, тачă; эти вопросы тесно связаны ку ыйтусем тачă çыхăнса тăраççĕ

фразеологизм

сущ.муж.
фразеологизм (ăнлава, шухăша сăнарлăн та витĕмлĕн палăртакан тачă пĕтĕçнĕ сăмах пĕрлешĕвĕ)

частый

прил. (ант. редкий), часто нареч.
1. (син. плотный, густой) тачă, йăвă, çăтă; чăтлăх; частая изгородь çăтă карта; частые заросли чăтлăх вăрман; частый гребень вĕтĕ тура
2. (син. близкий; ант. далёкий) çывăх, тăтăш; селения расположены часто ялсем пĕр-пĕринчен çывăх лараççĕ
3. (син. быстрый) хăвăрт, час-час; çине-çине; пульс у больного частый чирлĕ çыннăн юнĕ хăвăрт тапать; мы часто встречаемся эпир час-часах тĕл пулатпăр

шить

глаг. несов.
1. çĕле; шить платье кĕпе çĕле; шить на руках алă вĕççĕн çĕле; шить на швейной машине çĕвĕ машинипе çĕле
2. (син. вышивать) тĕрле; шить шёлком пурçăнпа тĕрле ♦ шить доски хăмасене тачă çыпăçтар; шито белыми нитками ултавĕ курансах тăрать

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

вплотную

1. çат, тачă, таччăн, пĕр-пĕрне тĕртĕнтерсе, шат; пароход подошёл вплотную к пристани пăрахут пристань çумне тачах пырса тăнă; 2. пикенсе (тытăн ĕçе).

тесниться

, -нюсь несов. 1. хĕсĕн, хĕсĕнсе тачă тăр, хупăрлан, хĕвĕн; мы раньше теснились в одной комнате эпир ĕлĕк пĕр пӳлĕмре хĕсĕнсе пурăнаттăмăр; 2. перен. хĕвĕнсе кил, кĕпĕрленсе кил, капланса кил (шухăшсем).

тесный

1. тăвăр, хĕсĕк, ансăр, тачă, тăкăс, йăвă, чăк (чăкриш); 2. çынах, тачă; тесная смычка, тесное сближение тачă çыхăну; тесная дружба çывăх туслăх, çирĕп туслăх.

трилогия

трилоги (пĕр авторăн тĕп шухăшпа сюжет тĕлĕшĕнчен пĕр-пĕринпе тачă çыхăнса тăракан виçĕ уйрăм произведенийĕ).

убористый

тачă, йăвă (шрифт); убористый почерк йăвă çырни.

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

автоклав

м. автоклав (пысăк пусăм тата пысăк температура тумалли тачă питĕрĕнекен савăт).

ближайший

прил. 1. превосх. ст. от прил. близкий (по месту и времени) чи çывăхри, чи çывăх; ближайшая железнодорожная станция чи çывăх(ри) чугун çул станцийĕ; в ближайшее время çывăх вăхăтрах; 2. (первоочередной) пĕрремĕш, чи малтан тумалли; ближайшая задача чи малтан татса памалли задача; 3. тӳррĕнех тивекен, тачă; при его ближайшем участии вăл тӳррĕнех хутшăннипе.

близкий

прил. 1. çывăх, тачă; близкое расстояние çывăх хушă; близкий родственник тачă хурăнташ; 2. в знач. сущ. мн. близкие килйыш, хурăнташ-тăван.

близко

нареч. 1. также в знач. сказ. çывăх, çывăхра; не подходите близко çывăха ан пырăр; близко от нас пирĕн çывăхра; 2. çывăх, тачă, лайăх; близко узнать друг друга пĕр-пĕрне лайăх пĕлсе çит.

близость

ж. 1. (расстояния) çывăх пулни, çывăхра пулни; близость к городу хуларан çывăх пулни; 2. (одинаковость) пĕрьевĕрлĕх, пĕрпеклĕх, пĕрешкеллĕх; близость взглядов шухăшсем пĕрешкел пулни; 3. (отношений) тачă çыхăну; 4. (любовная) çывăх (е варлă) пулни.

вплотную

нареч. 1. (плотно, тесно) çыпçăнтарса, тачă, çăтă, юнашарах; придвинуть стол вплотную к стене сĕтеле стена çумнех тĕксе ларт; подойти вплотную к берегу çыран хĕрнех пыр; 2. перен. разг. (серьёзно, как следует) пикенсе, çине тăрса; вплотную приняться за работу пикенсе ĕçе тытăн.

закадычный

прил. разг. çывăх, тачă, шанчăклă; закадычный друг çывăх тус; закадычная дружба шанчăклă туслăх.

когорта

ж. когорта (тачă пĕтĕçнĕ ушкăн).

контакт

м. 1. (соприкосновение) хутшăну, хутшăнни; заразиться при контакте с больным чирлĕ çынпа хутшăнса чир ерт; 2. перен. (тесная связь) çыхăну, тачă çыхăну; вступить в контакт çыхăн; наладить контакт çыхăну йĕркеле; 3. тех., геол. контакт, пĕрлешӳ.

кровный

прил. 1. (родной по крови) пĕр тăван, пĕр тăхăмлă, хурăнташ; кровный брат пĕр тăван пичче (е пиччĕшĕ, шăллăм, шăллĕ); 2. перен. (насущный) питĕ кирлĕ, питĕ çывăх, чун патĕнчи; кровное дело питĕ кирлĕ ĕç; 3. перен. (прочный, неразрывный) çывăх, тачă; кровная связь тачă çыхăну; 4. (породистый — о лошади) ăратлă, таса йăхлă (лаша); кровный враг чи усал (е хаяр) тăшман; кровная месть юнлă тавăру; кровная обида йывăр (е чуна тивекен) кӳренӳ.

кучный

прил. йышлă, çăра, тачă, йăвă; кучная стрельба пĕр тĕле тивретни (пульăсене).

наглухо

нареч. тачă, çăт, пĕр шăтăк хăвармасăр; забить дверь наглухо алăка тачă çапса ларт; ◇ наглухо застегнуться пур тӳмесене те тӳмеле.

накрепко

нареч. 1. (прочно, наглухо) тачă, çирĕп, хытă; накрепко забить дверь алăка çирĕп çапса ларт; 2. разг. (решительно) татăклă(н), хытарса; накрепко приказать хытарса кала; ◇ крепко-накрепко питĕ хытă.

органический

прил. 1. мед. орган ⸗ĕ [⸗и]; 2. перен. ăшри, уйрăлми тачă, тĕп; органическая связь уйрăлми тачă çыхăну.

органичный

прил. тачă, уйрăлми, тĕп (пахалăх).

от⸗

(ото⸗, отъ⸗) приставка 1. глаголсем тума уса курнă чухне çакна пĕлтерет: камран-мĕнрен илнине, куçнине, катертнине: отбежать чупса кай; отступить чакса кай; отгрести ишсе кай; 2) япала пайне е пĕр-пĕринпе тачă çыхăнса тăракан япаласенчен пĕрине илнине: отвинтить пăрса ил; откусить çыртса ил; отрезать касса ил; 3) хирĕç мĕн те пулин тунине: отблагодарить тав ту; откликнуться хирĕç чĕн; 4) ĕç пулса çитсе чарăннине: отбарабанить параппан çапса чарăн; отцвести чечене ларса ирт; 5) ĕç вăйлăн е тĕплĕн пулса иртнине: отшлёпать çупкаласа ил; отстрогать саваласа якат; 6) мĕнрен те пулин писнине, хăтăлнине: отучить пăрахтар; отвыкнуть хăнăху çухат; 7) ⸗ся сыпăкпа пĕтекен глаголсенче — мĕнрен те пулин пăрăннине: отговориться сăлтав тупса пăрăнса юл; 8) нумайччен тăрса, ларса е урăх майпа туăми тунине: отсидеть ларса туйми ту; 2. паллă ячĕсене тунă чухне мĕнрен те пулин пулнине пĕлтерет: отымённый ятран пулнă; отглагольный глаголран пулнă.

плотно

нареч. нăк, çăта, тачă, таччăн, йăввăн, хытă; плотно притворить дверь алăка тачă хуп; плотно пригнать тачă çыпăçтар; ◇ плотно поесть çисе тултар, хытă çи.

плотный

прил. 1. питĕ, çăра, çăтă, тачă, нăкă, тăкăскă; плотный холст питĕ пир; плотный воздух çăра сывлăш; плотная масса тăкăçкă масса; 2. разг. (полный, упитанный) пăлатна, тапчам; 3. разг. (сытный) тутă; плотный обед тутă апат.

прилечь

сов. 1. (лечь ненадолго) кăшт вырт, выртса ил; 2. (пригнуться — о растениях) вырт, ӳк; трава прилегла к земле курăк лăп выртнă; 3. (опуститься, осесть) лар, вырт (тусан); 4. (расположиться, плотно касаясь) тачă вырт, тачă çыпçăн; доски плотно прилегли друг к другу хăмасем пĕр-пĕрин çумне тачă çыпçăнса выртрĕç.

примкнуть

сов. 1. (встать рядом) тачă (е патне, çумне) тăр; 2. к кому-чему (присоединиться) хутшăн, пĕрлеш, çыпçăн, ер; енне тăр, майлă пул (е тăр); ◇ примкнуть штык воен. штык ларт (винтовка çине).

распластать

сов. 1. кого-что (разрезать пластами) çур, касса çур; распластать рыбу пулла каса çур; 2. что, тех. (расплющить давлением) лапчăт; 3. кого-что, разг. (расположить, плотно прижав к чему-л.) лапчăнтар, тачă вырнаçтар; 4. что (развести в стороны) сарса яр, кар; распластать крылья çунат сарса яр.

сомкнутый

прил. пĕр тăтăш, тачă, татти-сыпписĕр; сомкнутый строй пĕр тăтăш строй.

спайка

ж. 1. по гл. спаять(ся); спайка концов провода пралук вĕçĕсене шăратса çыпăçтарни; 2. (место соединения) çĕвĕ, сыпă, шăратса çыпăçтарнă вырăн; 3. перен. (связь, спаянность) çирĕп (е тачă) çыхăну, туслăх; 4. биол., мед. çĕвĕ, сыпă.

спаянность

ж. çирĕп (е тачă) çыхăну, çирĕп туслăх, пĕрлĕх; спаянность с массами массăсемпе тачă çыхăнни; спаянность коллектива коллективри çирĕп туслăх.

спаянный

прил. çирĕп, тачă çыхăннă.

спаять

сов. 1. что (соединить паянием) шăратса çыпăçтар; 2. кого-что, перен. (неразрывно связать, объединить) тачă пĕрлештер, çирĕп çыхăнтар.

спаяться

сов. 1. (соединиться посредством паяния) шăранса çыпçăн; 2. перен. (соединиться, объединиться) тачă пĕрлеш (е çирĕплен, чăмăртан), çирĕп çыхăн; коллектив крепко спаялся коллектив тачă чăмăртаннă.

сплотить

сов. 1. что, спец. (скрепить) хĕстер, çыпăçтар; сплотить пол урай хĕстер; 2. что (сбить в плоты) сулă ту (е çых); 3. кого-что (сомкнуть) пĕтĕçтер, тачă пĕрлештер, çирĕплет, тачăлат; сплотить ряды ретсене çирĕплет; 4. кого-что, перен. (объединить) пĕтĕçтер, пĕрлештер, пĕрлĕхлĕ ту; сплотить народ халăха пĕтĕçтер.

сплочённость

ж. тачă çыхăну, пĕрлĕх, пĕршухăшлăх; сплочённость трудящихся ĕççыннисен пĕрлĕхĕ.

сплочённый

прил. тачă çыхăннă, пĕрлешнĕ, пĕр шухăшлă, пĕрлĕхлĕ; сплочённый коллектив пĕрлĕхлĕ коллектив.

тесниться

несов. 1. хĕсĕн, тачă тăр, кĕпĕрлен, хупăрлан, хĕвĕн; 2. (ютиться) хĕсĕнсе пурăн, тĕркĕш; тесниться в маленькой комнате пĕчĕк пӳлĕмре тĕркĕшсе пурăн; 3. перен. (о чувствах, мыслях) капланса кил, капланса тăр, хĕвĕнсе кил.

тесно

нареч. 1. тачă; эти вопросы тесно связаны друг с другом ку ыйтусем пĕр-пĕринпе тачă çыхăнса тараççĕ; 2. в знач. сказ. безл. (мало места) тачă, тăвăр, хĕсĕк, тăкăс; вам не тесно сидеть? сире ларма тăвăр мар-и?

тесный

прил. 1. тăвăр, тăкăс, хĕсĕк; тесная квартира тăвăр хваттер; 2. (близко расположенный друг-другу) тачă, йăвă, çăт, нăк; тесный ряд книг кĕнекесен тачă речĕ; 3. перен. (близкий) çывăх, тачă; тесная дружба çывăх туслăх.

убористый

прил. тачă, йăвă; убористый почерк йăвă çырни, йăвă почерк.

узы

мн. 1. уст. (оковы) сăнчăр, тăлă; 2. перен. çыхăну, тачă çыхăну; узы дружбы туслăх çыхăнăвĕ.

Чăваш чĕлхин ретроспективлă ăнлантару словарĕ

рельса

чукун çул çинчи тимĕр кашта. Чукун çул çинче тимĕр каштасене (рельсăсене) мĕншĕн тачă çыпăçтарса хумаççĕ? [Первая 1909:77].

Çавăн пекех пăхăр: