Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

тасат

5. перен. разг.
очищать, обкрадывать
кĕсье тасат — очистить карманы

хунар

фонарный
кĕсье хунарĕ — карманный фонарик
маяк хунарĕ — фонарь маяка
сигнал хунарĕ — сигнальный фонарь
хунар çути — свет от фонаря
хунар юпи — фонарный столб
хунарпа сигнал пар — сигнализировать фонарем
хунарпа çутат — светить фонарем

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

çыхăн

(с’иhы̆н), привязать, завязать (себя), быть привязанным, завязанным; связаться, сомкнуться. Альш. N. Юлашкинчен каллах хам çыхăнтăм та, улахса кайрăм. ТХКА 28. Пĕр ывăç тăвар кĕсье тĕпне курăспа çыхăнсах çӳрет ман. || Заплетаться. ЧП. Чĕлхем çыхăнат пылпала. N. Как курсанах, ним тума та пĕлмерĕм, и чĕлхе-çăвар та çыхăнсах ларчĕ. || Связаться, завязать сношения, вступать во что-нибудь, запутаться. Ст. Чек. Вăл çав ĕçпе çыхăннă (попадся по этому деду).

кăсия

(кы̆зи^ыjа), карман. В. Олг. См. кăсья. кăсие, кăсăйе, кĕсĕе, кĕсье, кĕссе. Б. Олг. Кăсиялах пир касса пар, касия туас. Якейк. Кăсия — карман, но: йĕм кăси, сăхман кăси и пр. (карман штанов). Панклеи. Йăван илчĕ те (замок), кăсияна чиккĕр (сунул). ЙФН. † Хуран куккли варличчĕ: çиса тухса каям-ши, кăсия чиксе каям-ши? (Здесь гаплология, вм. кăсияя).

кăсия

(кы̆зи^ыjа), назв. птицы, синица. Якейк. Панклеи. Кăсия çонатти çапăнчĕ, çавăнпа янтрарĕ полĕ (зазвучало). См. кăсăя, кĕсие, кĕсье.

кĕсье

(_кэ̆_сjэ), карман. См. кĕсĕе. ПУ. СПВВ. ВВ. Кĕсье ăшăк, тесе, юрлă çынна калаççĕ. Кĕсье тĕпĕ тарăн, тесе, укçаллă çынна калаççĕ. Юрк. † Кăçал авланнă ачасем хĕр парсан та хĕр илмеççĕ. Илĕчĕ те илессе, кĕсьи тĕпĕ якарах. ЧП. Кĕсье тулли мул. Кан. Пĕр кĕсье укçа чикрĕ те (т. е. захватил с собою), тухса кайрĕ çĕн çĕр пăхма. См. кăсия.

кĕсье

(_кэ̆_сjэ), синица. Тюрл. См. кĕсйĕ. Нюш-к. Кĕсье — пысăкĕш çерçи пек. Ун пĕсехи сарăлла. Хĕлле ялта картишсенче çӳрет. Уна читлĕх (клетку) лартса, читлĕх ăшне, е какай, е шăн-çăв (сало) хурса тытаççĕ. Вăл, тытса, пӳрте ярсан, пӳртри тараканпа хăнкăлана çисе ярать.

кĕссе

(_кэ̆_ссэ), карман. См. кĕсье. † Алешк. Улпут сатне кĕтĕм улмашăн, татаймарăм кĕссем туличчен. СПВВ. Х. «Кĕссе, кĕси (Татарк. р.), карман».

кĕссе

синица. ЩС. См. кĕсье.

йинке

то же, что инке. Альш. Йинке — тете арăмĕ, аттепе пĕр тăванăн арăмĕ, ытти пур хамăр ратнери манран аслисем; кукка арăмĕ. Аттепе пĕр тăванăн арăмне, асаттепе пĕр тăванăн арăмне, ассаннепе пĕр тăванăн арăмне, кукаçейпе е кукамайпа пĕр тăванăн арăмне те аслă йинке е пысăк йинке, теççĕ. IЬ. Йинке — пăяхам арăмĕ. Сред. Юм. Йинке — жена старшего брата мужа. Чăв. й. пур. 29. Çав Павăлăн хăнчен пĕр йинкĕш юлнă, вăл, тет, ăслă карчăк пулнă. К.-Кушки. Йинке тесе, упăшкинчен аслă, упăшкипе пĕр тăванăн арăмне калаççĕ. (Жена брата мужа, который старше мужа). IЬ. Йинке тесе, амăшпе пĕр тăванăн арăмне (куккăшин арăмне) калаççĕ, куккăш хăйĕнчен аслă пулсан. IЬ. Йинке тесе, кукашшĕпе пĕр тăванăн арăмне калаççĕ (жена брата дедушки по матери). IЬ. Йинке тесе, аслашшĕпе пĕр тăванăн арăмне калаççĕ (жена брата дедушки по отце). IЬ. Йинке тесе, упăшкипе пĕр тăванăн арăмне, вăл (арăмĕ) хăйĕнчен кĕçĕн пулсан та, калаççĕ, анчах упăшки тăванĕ хăйĕнчен аслă пулмалла (жена брата мужа, если даже она и моложе говорящей, но если брат мужа старше мужа). Юрк. † Эпир туя каймасан, йинке илсе килмесен, курмассерен куçран сур, пĕр иккĕ-виççĕ кутран тап. К.-Кушки. Йинке тесе, хăйĕнчен аслă, хăйпе пĕр тăванăн арăмне калаççĕ (жена брата, который старше говорящего). IЬ Йинке тесе, ашшĕпе пĕр тăван тетĕшĕн арăмне калаççĕ (жена старшего брата отца). IЬ. Йинке тесе, амăшпе пĕр тăванăн ачин арăмне, вăл ачи хăйĕнчен аслă пулсан калаççĕ (жена двоюродного брата по матери, который старше говорящего). IЬ. Йинке тесе, ашшĕпе пĕр тăванăн ачин арăмне, вăл ачи хăйĕнчен аслă пулсан, калаççĕ (жена двоюродного брата по отце, который старше говорящего). IЬ. Йинке тесе, кӳрши е хирĕççин арăмне калаççĕ, вăл хăйĕнчен аслăрах пулсан (жена соседа или живущего напротив по другому порядку той же улицы, если та старше говорящего) IЬ. Йинке тесе, ялти хĕр-арăма (кирек кама та) унпа калаçна чухне, ăна сума-суса калаççĕ (хĕр-арăмĕ аслăрах пулсан). Назв. всякой женщины в селе, из уважения, если она старше (обращающегося к ней). IЬ. Йинке, тесе кирек хăш хĕр-арăма та, кирек ăçта пулсан та, унтан мĕн-те-пулсан ытмалла пулсан, калаççĕ; вăл хĕр-арăм хăйĕнчен аслăрах пулсан (обращаются ко всякой женщине, где бы то ни было, если она кажется старше обращающегося). || Молодая женщина (как по-русски тетка, тетенька). Юрк. † Чипер йинкесем хыççăн çӳре-çӳре (ухаживая) пĕр кĕсье сарă ылттăна пĕтертĕм.

ют

(jут), чужой, незнакомый. Чăв. й. пур. 16°. Епле пурăнас? Епле ют çĕре тухса çӳрес? Как жить? Как отправиться в чужие края? Якейк. † Вĕрене шулчи хот полминч, çомри хĕр йот полминч («желает, чтобы она его не бросила»). Б. Бур. † Килес çулччен, вăйăччен, савнă тусăм ют пулĕ. До будущего года, до игр (хороводов), моя любимая девушка станет мне чужой. Çутталла 48. Ют ял çĕрĕ патне çитичченех. Недоходя до земли чужой деревни. Сорм-Вар. Ют çын (чужой человек) тути (вкус) юн тути, тăван тути — пыл тути. Пазух. Атьăр каяр утпала, кĕсье тулли хутпала; хамăр савни пулмасан, калаçăпăр ютпала. N. Ют автан, ют лаша. ЗС. Унтан туйĕ, ютра çӳресе пĕтерсе, хĕрĕ килне пырса кĕрсен... Актай. Ют япала мĕн пур-ши кун çумĕнче? тесе, шырама тапратрĕç [искали, нет ли при ней (на ней) какой-либо чужой вещи]. Т.Й.Ч. Ют çул (назв. духа). Ч.П. Ачам-пăчама ютта кăлартăм. 1. Сивĕтрĕм. 2. Послала по чужим людям. || Шурăм-п. № 18. Хамăр уйра пулман-ха, тепĕр ик-виç кунтан тухмалла пулĕ-и. Унччен юта каяс пулать (жать чужое). Ильм. † Ах, аттеçĕм, аннеçĕм! Аттерен-аннерен хыпар илтмесĕр, çичĕ-юта (в чужую семью) тухрăм, хур пултăм. Çырма тăрăх шыв каять, çырана тивет йывăрĕ; çичĕ-ют сăмахне илтсессĕн, пуçăма тивет йывăрĕ. (Начало плача украденной невесты). || Чужбина, чужой край, чужая деревня. Ау 70. † Пире-ах-та пăрахса, юта савса, ютра пиртен ытла çын тупмăн. Альш. Юта тухса курман чăваш. Чувашин, не бывавший в чужих местах. Ib. Ютран Пукравра Елшелне хăнасем килмелле вĕт. Ведь в Покров в Альшеево должны приехать гости из чужой деревни. N. † Пирĕн çамрăк пуçар мĕн хуйхи? Савни юта кайрĕ çав хуйхă. Какое горе у нас, у молодцов? Любимая девушка вышла замуж в чужую деревню, вот горе. Псалт. 145,9. Турă ютран килнисене сыхлать. Камен. Враг. † Кĕçĕр ан кил, тăванçăм, ыран каç кил, кĕçĕр ютран килнĕ тăвансем пур. N. † Йори илтĕм йотран (из чужой деревни) хĕр. N. † Ойсем орлă çол турăм йотра хĕрсем нăмайран. Ашшĕ-амăшĕ. Çавăнпа ăна таврари çынсем пит хисепленĕ: çамрăккисем те, ваттисем те, ял йышĕсем те, ютрисем те (из чужой деревни) пурте хисеплесе, юратса пурăннă. || Кубня. Ютри киреметсем (киремети, обитающие в чужом месте). Сехнер киремечĕсем, каçар.

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

карман

сущ.муж.
кĕсье; боковой карман айккинчи кĕсье; карманы пальто пальто кĕсйисем; положить блокнот в карман блокнота кĕсьене чик ♦ не по карману укçа çитмест, ытла хаклă; у него толстый карман унăн кĕсйи хулăн (укçа нумай); держи карман шире кĕтсех тăр, кĕтни усăсăр; за словом в карман не полезет сăмахшăн кивçене каймасть

карманный

прил.
кĕсье -ĕ; карманные часы кĕсье сехечĕ; карманный вор кĕсье вăрри ♦ карманные расходы вак-тĕвек тăкак

мобильный

прил. (син. подвижный)
куçăмлă; мобильные войска куçăмлă çарсем ♦ мобильный телефон кĕсье телефонĕ

фонарь

сущ.муж.
хунар; уличные фонари урам хунарĕсем; карманный фонарь кĕсье хунарĕ

часы

сущ.множ.
сехет; стенные часы стена сехечĕ; электронные часы электронлă сехет; карманные часы кĕсье сехечĕ; часы пробили десять сехет вуннă çапрĕ; мои часы забегают вперёд манăн сехет мала каять

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

парка

(вĕрен), хулăн (йывăç); толстый карман укçа-тенкĕ тулли кĕсье; перен. пуян çын.

толстый

ср. ст. толще 1. тачка, хулăн, мăнтăр, самăр, пĕтевлĕ (çын); 2. парка (вĕрен), хулăн (йывăç); толстый карман укçа-тенкĕ тулли кĕсье; перен. пуян çын.

Социаллӑ сӑмахлӑхӑн вырӑсла-чӑвашла словарӗ (2004)

вор

вăрă; квартирные воры хваттер вăррисем; воры-карманники кĕсье вăррисем

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

кĕсье

кесә

Йоханнeс Бeнцингăн (Benzing) нимĕçле-чăвашла словарĕ

Tasche

karman, kăsia
карман, кĕсье

Чăваш чĕлхин çĕнĕлĕх словарĕ

нухрат

п.п. Укçа, укçа-тенкĕ, кĕмĕл (туп.). Ăçтан-ха упăшку нухрат çитертĕр, шалу çумне мĕскер хушас-ха ун тата. С.Шавлы //К-н, 1959, 11 /, 5 с. «Акă вăл нухрат! Кĕсье тулли!» — пĕр ывăç хут укçа туртса кăларать Смирнов. К-н, 1977, 16 /, 9 с. Наташа ... ним шелсĕр укçа-тенкĕ тăкакланă. Светлана тĕлĕнсех кайнă, ăçтан унăн çавăн чухлĕ нухрат. Т-ш, 1999, 2 /, 4 с. Мускава килме ... вĕсен нухрачĕ те çук. ХС, 1999, 36 /, 2 с. — нухрат пар (В.Алендей, 1979, 110 с.; К-н, 1986, 17 /, 7 с.); нухрат тӳле (К-н, 1987, 15 /, 10 с.; ÇХ, 1998, 44 /, 8 с.); нухрат туп (Х-р, 18.09.1992, 3 с.; Ар, 2001, 15 /, 3 с.); нухрат уйăр (ХС, 1999, 12 /, 3 с.; С-р, 2002, 40 /, 2 с.); нухратпа ти-вĕçтер (Х-р, 6.07.2001, 4 с.); нухрат енчĕкĕ (Х-р, 21.05.1999, 1 с.); — пухăннă нухрат (Х-р, 21.08.1998, 1 с.); район бюджетĕнчи нухрат (ÇХ, 2001, 47 /, 2 с.).

Çавăн пекех пăхăр: