Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

глицеринлă

глицериновый, с глицерином
глицеринлă супăнь — глицериновое мыло

йăпăл

подр. —
о скользящем движении
супăнь алăран йăпăл тухса ӳкрĕ — мыло выскользнуло из рук

йăпăл-йăпăл —
1) усил. от йăпăл
шампа пулă алăра йăпăл-йăпăл тăвать — налим извивается в руках
2) подр. — об облизывании, вылизывании чего-л.
йытă суранне йăпăл-йăпăл çулать — собака лижет ранку
3) подр. — о заискивании, подхалимстве
Куç умĕнче йăпăл-йăпăл, кут хыçĕнче мăкăр-мăкăр. — погов. В глаза лебезит, за спиной ворчит.
4) скользкий, ослизлый

кăпăк

1.
пена
сăра кăпăкĕ — пивная пена
супăнь кăпăкĕ — мыльная пена
лаша тар кăпăк — конь весь в пене
кăпăка ӳк — покрыться пеной
кăпăк кăлар — пениться

кăпăклан

1.
пениться, вспениваться
сăра кăпăкланать — пиво пенится
ку супăнь лайăх кăпăкланать — это мыло хорошо пенится

кирĕк

1.
перхоть
кирĕк пĕтерекен супăнь — мыло от перхоти

лӳшке

2.
промочить насквозь, пропитать влагой
кĕпе-йĕме супăнь шывĕпе лӳшке — замочить белье в мыльном растворе

савăт

I.

1.
сосуд, посуда (единичное наименование)
посудина разг.
кĕленче савăт — стеклянный сосуд
йывăç савăт — деревянная посуда
пластмасса савăт — пластмассовая посуда
çу савăтчĕ — масленка
сахăр савăчĕ — сахарница
супăнь савăчĕ — мыльница

сĕркĕч

2.  
помазок, кисть
супăнь сĕркĕчĕ — помазок для бритья
çатма сĕркĕчĕ — помазок для сковороды

супăнь

1.
мыло

супăнь

мыльный
кĕпе супăнĕ — хозяйственное мыло
пит супăнĕ — туалетное мыло
шĕвĕ супăнь — жидкое мыло
супăнь катăкĕ — кусок мыла
супăнь кăпăкĕ — мыльная пĕна
супăнь мыми — мыльный порошок
супăнь савăчĕ — мыльница
супăнь тĕпĕ — обмылок
супăнь шывĕ — мыльная вода
аллуна супăньпе çу — мой руки с мылом
куçа супăнь кĕчĕ — в глаз попало мыло

супăнь

2.
мыловаренный
супăнь савăчĕ — мыловаренный завод

супăнь

◊
супăнь курăкĕ — бот. 1) мыльнянка 2) гвоздика луговая

тутлă

ароматно, приятно
тутлă супăнь — душистое мыло
тутлă шăршлă чечек — благоухающий цветок
тутлă шăршă кĕрет — приятно пахнет

хăмпăлат

1.
делать, пускать пузыри
супăнь шывне хăмпăлатса яр — пускать мыльные пузыри

хинăллă

хинный, содержащий хину
хинăллă супăнь — хинное мыло
хинăллă эмелсем — хинные препараты

шампунь

шампунь (шĕвĕ супăнь)
çăмарта шампунĕ — яичный шампунь
çӳçе шампуньпе çу — мыть голову шампунем

шыв

6.
обычно с определяющим словом
раствор, жидкость
амиак шывĕ — аммиачная вода (удобрение)
мăшкăлтăк шывĕ — помои
супăнь шывĕ — мыльный раствор
çăра шыв — пойло (для скота)
çĕве шывĕ — сыворотка
тăпăрчă шывĕ — сыворотка
тăвар шывĕ — рассол
юн шывĕ — 1) сукровица 2) мед. сыворотка

яй-яй

межд.

1.
выражает боль,
ой-ой-ой
яй-яй, куçа супăнь кĕчĕ! — ой-ой-ой, мыло в глаза попало!

çатăртат

4.
зудеть, жечь
супăнь кĕнипе куç çатăртатать — глаза щиплет от мыла
хырăм çатăртатса выçса килчĕ — в желудке сосет от голода

курăк

◊ бот.
аслати курăкĕ — анютины глазки
ие курăкĕ — плаун
кăчăр курăкĕ — болотный хвощ
чакăр курăкĕ — болотный хвощ
мăк курăкĕ — лишайник
нухрат курăкĕ — полевая ярутка
пыл курăкĕ — львиный зев, медуница
сарамак курăкĕ — первоцвет
супăнь курăкĕ — мыльнянка
тикĕт курăкĕ — гвоздика
хăйăр курăкĕ — песчанка
чапăр курăкĕ — чабрец
чăкăт курăкĕ — просвирняк
чĕкеç курăкĕ — подорожник
шăнăр курăкĕ — подорожник
чикен курăкĕ — герань
кашкăр курăкĕ — герань
шартла курăкĕ — хлопушка
шалтăрма курăкĕ — хлопушка
шатра курăкĕ — пастушья сумка
шăрчăк курăкĕ — недотрога
шĕпĕн курăкĕ — чистотел
шур курăк — шалфей

супăнь

◊◊
ср.: болг. сапун — мыло

сӳн

◊
супăнь хăмпи сӳнчĕ — мыльный пузырь лопнул

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

супăнь

мыло
супăнь кăпăкĕ — мыльная пена

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

симĕс-кăвак

сизый, зелено-голубой. Собр. Урлă-марлă кашта çине симĕс-кăвак çакса яр. Изамб. Т. Тĕкĕсем унăн симĕсĕн-кăвакăн та, пит илемлĕ. ЧП. Симĕсĕн-кăвакăн курăнакан çыру çинче аттепе аннен ячĕ пур. Тим. † Симĕссĕн-кăваккăн курăнакан, шурă супăнăн кăпăкĕ мар-ши çав? Ст. Шаймурз. † Симĕсĕн-кăвакăн курăнакан, супăнь кăпăкĕ мар-ши çав? Пазух. Çӳлте симĕс-кăвак вĕçкелет, кăлавине тиек кураймасть. Султангул. † Анкартисем тулли те кăвакарчин, симĕсĕн-кăвакăн та, ай, курăнать. Микушк. † Анкартисем хыçне шур юр çунă, йĕлтĕрпе çӳрекен пĕри те çук; патшанăн тумтирри симĕс-кăвак, ухатапа каякан никам та çук. Янтик. † Çĕр çĕклейми пӳртсен çи-виттине симĕс-кăвакпалан виттертĕм. || Назв. ниток, употребляемых для узора. Н. Лебеж. † Çинçе пурçăн илтĕм çĕлеме, симĕс-кăвак илтĕм тĕрлеме. || В перен. смысле. Сĕт-к. † Симĕс-кавак коркаланă чыллай хунь ĕмĕрĕнче. Немало перевидал разных житейских невзгод, обстоятельств.

супăн

сопăн (субы̆н, собы̆н), мыло. Изамб. Т. Супăн, мыло. К.-Кушки. Пит супăнĕ, туалетное мыло. См. супăнь, сойпăн.

супăн курăкĕ

назв. растения, dianthus, lychnis chalcedonica. Нюш-к. Изамб. Т. Супăн курăкĕ — шурă чечеклĕ, йĕпетсе алă çумне сăтăрсан, супăн кăпăкĕ тухат. Сред. Юм. Супăн курăк — сăртсем çинче пулакан хытă курăк. Шывпа йăваласан, унтан супăнран тухнă пик кăпăк тухать. См. супăнь курăкĕ.

супăнь

сопăнь (субы̆н, собы̆н, Пшкрт: соβы̆н'), мыло. Альш. Куç супăнĕ, туалетное мыло без бумаги; лайăххи йышши супăнь (в бумажке), Орау. Алла супăньпе вараларăм (у меня руки в мыле), хăвах илсе пар. Кильд. † Супăнь çутти питĕм пур, упăшкам куçĕ пĕр каймаçт. См. сойпăн, супăн.

тутлă супăнь

душистое мыло. Чертаг. † Хутлă-хутлă арчара тутлă супăнь пурччĕ ман.

супăнь курăкĕ

то же, что супăн курăкĕ. Хурамал. Супăнь курăкĕ, lychnis, татарское мыло; барская спесь (красн. цветы). МПП. Супăнь курăк. Сурчăкпа сурать те, алпа сĕркелесех кăпăкланса каять; вара пите сĕреççĕ те, пит хĕп-хĕрлех пулса каять. Н. Седяк. Супăнь курăк, çӳлĕ хĕрлĕ вак чечеклĕ пулать, йĕпе вырăнта ӳсет. П. И. Орл., Д. С. Серг. Супăнь курăк; ку курăкпа ачасем пит çуса аппаланаççĕ.

супăнь чечекĕ

назв. растения. Рак., Кайсар. № 97. Супăнь чечекĕ, хĕрли. Ачасене вĕтĕ хĕрлĕ шатра тухсан, çаккăн шывĕпе шыва кӳртеççĕ. Шатри хăй пек тĕм-тĕм тухат. Ib. № 98. Супăнь чечекĕ, шурри. Çавăн пекех, çавăн пек хăй манерлех тухат шурă шатра. Вĕретсе, шыва кӳртеççĕ те, çав шатра иртет, тет.

супĕн

(-_бэ̆н'), то же, что супăнь, мыло. Ильм. Ирех тăтăм ирхĕне, питĕме çурăм супĕнсĕр (без мыла). См. сӳпĕн, супăнь, супăн.

сӳпĕн

то же, что супăн, супăнь, супĕн, сойпăн.

сĕлтĕк

(-_дэ̆_к), щелок. Скотолеч. 33. Картари япаласене супăнь шывĕпе, сĕлтĕкпе çăвас пулать.

хăма тĕрри

украшения тканей, узор. Н. Р. Романов. Хăма тĕррине алшăли, сурпан, пуç тутри çинче курма пулат. Вăл тĕрре пир тĕртнĕ чухне хĕç умне хăмасем чиксе тĕрлесе пыраççĕ. Ĕлĕк хăма тĕррине чăвашра пĕлместчĕç. Тутартан (мишертен) курса вĕренчĕç. Йĕп тĕрринчен нумай çăмăлтарах тĕрлеме. Тĕрĕ ĕлкине пирус курупки, супăнь хучĕсем çинчен илеççĕ.

хăмпăлат

заставить пузыриться. N. Супăнь шывне хăмпăлатса (хăмпăлантарса) ярас.

тĕс пар

укрясить. Лашм. Урампа анать арча усламçи, кăвак сутать, илетри, кăвак супăнь пире тĕс памасть, авалхи тус пире халь пăхмасть. || СТИК. Пирĕн килте хура ĕне тĕс памас. У нас черная корова не ко двору. Сĕт-к. Кот пырĕ хăть: тĕс парĕ. Альш. Памас елшелсене арман тĕс. Мельницы альшеевским не ко двору.

арча усламçи

(усламз’и), institor, ходебщик, коробейник, разносчик. СПВВ. Х. † Леш айăккинче арча усламçи, ешĕл супăн сутса çӳрет (-çке, quod hie addendum esse videtur). На той стороне ходит разносчик и продает зеленое мыло. Бугульм. † Урампала анать арча усламçи; кăвак супăнь сутать, илетри? Вниз по улице идет разносчик, который продает синее мыло. Не хотите-ли купить?

йăпăлт

(jы̆бы̆лт), подр. отрывистому лизанию гладким языком. КС. Кушак сĕтеле йăпăлт, йăпăлт çулать. || Подр. быстрому высовыванию языка. Савельев. Эпĕр ача чохне пĕрне-пĕрри йăпăлт йăпăлт чĕлхене кăларса мăшкăллатпăр-ччĕ. || Подр. выскальзыванию. N. Йăпăлтана тытрăм та, анчах чĕрессе ярас теттĕмч, йăпăлт! тохса тарч. Я схватил гольца, но он выскользнул у меня из рук. || В. Олг. Jы̆бы̆лт анза к^¬арэ̆ ― само собою проглотилось, или упало в воду. КС. Супăнь алăран йăпăлт тухс' ӳккĕрĕ (= ӳкрĕ).

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

мыло

сущ.сред.
супăнь; туалетное мыло пит супăнĕ; хозяйственное мыло кĕпе супăнĕ ♦ конь весь в мыле лаша кăпăка ӳкнĕ

мыльный

прил.
супăнь -ĕ; супăньлĕ, кăпăклă; мыльная пена супăнь кăпăкĕ

пена

сущ.жен.
кăпăк; мыльная пена супăнь кăпăкĕ; конь весь в пене лаша кăпăка ӳкнĕ (хытă хăваланипе)

шампунь

сущ.муж.
шампунь, шĕвĕ супăнь; мыть волосы шампунем çӳçе шампуньпе çу

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

мыльный

мыльный порошок супăнь порошокӗ; мыльный пузырь супӑнь кӑпӑкӗ (хӑмпи).

взмыливаться

несов., взмылиться, -люсь сов. 1. супăнь кăпăкĕпе витĕн; 2. тарласа кăпака ӳк (лаша).

брусок

, -ска тăваткăлланă япала (хăйра, пĕлев, супăнь).

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

брусковый

прил. тăваткăл, катăклă; брусковое мыло катăклă супăнь.

брусок

м. 1. уменьш. от брус 1; 2. (точильный) хăйра, хăйра чулĕ (тăваткалли); катăк, татăк (тăватă кĕтесли); брусок мыла супăнь катăкĕ.

вазелиновый

прил. вазелин ⸗ĕ [⸗и]; вазелинлă; вазелиновое мыло вазелинлă супăнь.

глицериновый

прил. глицерин ⸗ĕ [⸗и], глицеринлă; глицериновое мыло глицеринлă супăнь.

дегтярный

прил. тикĕт ⸗ĕ [⸗и], тикĕтлĕ, тикĕтрен тунă; дегтярное мыло тикĕтлĕ супăнь, тикĕт хутăшлĕ супăнь.

измылиться

сов. çăвăнса пĕт (супăнь).

кусковой

прил. катăклă (сахăр, супăнь).

мылить

несов. кого-что супăньле, супăнь сĕр; мылить руки алăсене супăньле.

мылиться

несов. 1. чем супăньлен, супăнь сĕр (хăвна); 2. кăпăклан; это мыло хорошо мылится ку супăнь лайăх кăпăкланать.

мылкий

прил. лайах кăпăкланакан (супăнь).

мыло

с. 1. супăнь; хозяйственное мыло кĕпе супăнĕ; туалетное мыло пит супăнĕ; 2. (пена) ут кăпăкĕ; лошадь вся в мыле лаша кăпăка ӳкнĕ.

мыловаренный

прил. супăнь ⸗ĕ [⸗и], супăнь пĕçерекен (е тăвакан); мыловаренный завод супăнь завочĕ.

мыльница

ж. супăнь савăчĕ.

мыльный

прил. супăнь ⸗ĕ [⸗и]; мыльная пена супăнь кăпăкĕ; мыльный порошок супăнь порошокĕ; мыльная вода супăнь шывĕ; ◇ мыльный пузырь хăмпă (ниме тăман каппайчăк).

мыльнянка

ж. бот. супăнь курăкĕ.

намылить

сов. кого-что супăньле, супăнь сĕр; намылить руки алăсене супăньле; намылить голову кому-л. ĕнселе.

обмылок

м. супăнь тĕпĕ (е юлашки).

помылить

сов. что супăньле, супăнь сĕр.

хинный

прил. хина ⸗ĕ [⸗и], хинăллă; хинное мыло хинăллă супăнь; хинные порошки хина порошокĕ; ◇ хинное дерево хина йывăççи (тропикра ӳсекен йывăç).

шампунь

м. шампунь (шĕвĕ супăнь).

яичный

прил. çăмарта ⸗ĕ [⸗и]; çăмарталлă; яичная скорлупа çăмарта хуппи; яичное мыло çăмарталлă супăнь.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

супăнь

сабын

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

савăт

[savot]
ujo, vazo
кĕленче савăт — vitra ujo
йывăç савăт — ligna ujo
пласмас савăт — plastika ujo
металл савăт-сапа — metala manĝilaro
сахăр савăчĕ — sukerujo
супăнь савăчĕ — sapujo

тутлă

[tu'tlo]
bon(gust)a
тутлă апат-çимĕç — bongusta manĝ(aĵ)o
тутлă мар — malbona, malbongusta
тутлă çитер — bone manĝigi
апачĕ тутлă пултăр! — bonan apetiton!
ыйхи тутлă ыйхă — bonan nokton (via dormo estu dolĉa)
тутлă супăнь — aroma sapo

Йоханнeс Бeнцингăн (Benzing) нимĕçле-чăвашла словарĕ

Seife

supăn
супăнь

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

супăнь

, супăн «мыло»; азерб., тур. сабун, туркм., тат., казах., к. калп., ног., тув. сабын, карач. сапын, уйг., узб. совун, кирг., алт. В, ойр. самын, тур. саван «мыло»; ср. монг. саван(г), у Бурдукова сабанг, калм. савн то же. Заимствовано из араб. и перс. (< араб.) (сабун) «мыло»; ср. лат. sapo «мыло».

Чăвашла-вырăсла фразеологи словарĕ

Тĕс кĕрт

Тĕс кĕрт [кӳр, пар] 1. украшать / украсить кого-что; 2. придавать / придать вид какой, кому-чему; 3. тĕс пар (в отриц.) быть не ко двору (о домашних животных).
1. Куçĕсем кăна, пурте пĕлсе-хăнăхса çитнĕ куçсем, сӳнми чĕрĕ кăварпа çунаççĕ, кăвакарнă çӳхе тутине яланхи йăл кулă кăна тĕс кӳрет. Ю. Званацкий. Кăвак супăнь пире тĕс памасть, авалхи тус пире халь пăхмасть. 2. Ир шăтнă курăк сăрта Кăшт симĕс тĕс кӳрет. Г. Орлов. Сăрантан тунă япаласене çĕнĕ тĕс кĕртес тесен, чĕрĕ çăмарта шурри сĕрмелле. Чăваш календарĕ. Соуссем апатсене лайăх тутăпа шăршă, илемлĕ тĕс параççĕ. А. Медведев. 3. Пирĕн килте хура ĕне тĕс памасть.

Çавăн пекех пăхăр: