Шырав: хытă - Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

(хыт)

1.
твердость, жесткость

твердый, жесткий

твердо, жестко
алмас хытти — твердость алмаза
хытă çăкăр — черствый, твердый хлеб
хытă çӳç —жесткие волосы
хытă çунатлисем — зоол. жесткокрылые
хытă юр сийĕ — наст, снежная корка
хытă япала — твердое тело
Пуянăн чĕри — хытă чул. — погов. У богатого сердце — что твердый камень.

2.
густой, крутой

густо, круто
хытă пăтă — крутая каша
хытă сурчăк — мокрота
чустана хытă çăр — круто замесить тесто

3.
корка
çăкăр хытти — корка хлеба

4.
тугой, плотный

туго, плотно
хытă масса — плотная масса
хытă пружин — тугая пружина
михĕ анине хытă çых туго — завязать мешок

5.
сильный
здоровый разг.

сильно
здорово разг.
çил хытă вĕрет — дует сильный ветер
çумăр хытă çăвать — идет сильный дождь, дождь льет сильно
вăл мана хытă çапрĕ — он сильно ударил меня
хытă çисе тултартăм — я здорово наелся
Кĕрхи шăна хытă çыртать. — погов. Осенняя муха сильно кусает.

6.
громкий

громко
хытă кăшкăр — громко кричать
хытă сасăпа калаç — говорить громким голосом

7.
быстро
хытă чуп — быстро бежать
xытăрах утар! — пойдем побыстрее!
Хуллен каян мала тухнă, хытă каян кая юлнă. — посл. Ехавший не спеша оказался впереди, ехавший быстро остался позади. (соотв. Тише едешь — дальше будешь).

8.
строгий, твердый

строго, твердо
хытă йĕрке — твердый порядок
хытă асăрхаттар —строго предупредить
Хытă алă тылла та чуптарать. — посл. В твердых руках и мялка побежит.

9. перен.
грубый, резкий

грубо, резко
хытă сăмахсемпе перкелеш — употреблять в речи грубые слова

10.
жестокий

жестоко
хытă чĕреллĕ çын — жестокосердый человек
тăшмана хытă тавăр — жестоко отомстить врагу

11.
скупость, жадность

скупой, жадный

скупо, жадно
хытă çын — скупой человек
унăн хытти виçĕ çынлăх — скупости у него на троих хватает
Хытă çыннăн пӳрнине кассан та юн юхмасть. — посл. Скупец палец порежет, и то кровь не потечет.

12.
тяжелый, трудный
хытă çул килчĕ — выдался трудный год

13.
усердно, старательно
внимательно
ачасем юмаха хытă итлеççĕ — дети внимательно слушают сказку
Хытă ĕçле те хытă çи. — погов. Работай усердно, да и ешь как следует.

14.
настойчиво, упорно, твердо
тăшман кермене илессишĕн хытă çапăçрĕ — враг настойчиво пытался взять крепость

◊
вилĕм хытти — предсмертные судороги
юн хытти — тромб, сгусток крови
хытă кайăк — жужелица
хытă кăрăç — подгруздок
хытă кĕрĕк — диал. ерш (рыба)
хытă курăк — бот. донник
хытă пăрçа — скряга, скупец
хытă суха — паровая пахота, взмёт пара
çĕре хытта хăвар — оставить землю под паром
хытă хăлха — тугой на ухо, тугоухий
Пуян çыннăн хăлхи хытă. — погов. Богачи туги на ухо.
хытă шампа — диал. голец (рыба)

Çавăн пекех пăхăр:

хыт-хура хыт-хуралă хыт-хуралăх хыт-шампа « хытă » хытă кăмăллă хытă кăраç хытă кĕпçе хытă пуçлă хытă сурчăк