Шырав: шăн - Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
мерзлота

мерзлый, замерзший
замороженный
ĕмĕрхи шăн — вечная мерзлота
шăн пилеш — подмороженная рябина
шăн пулă — мороженая рыба
шăн тăпра — мерзлая земля, мерзлый грунт
шăн юр — наст, снежная корка

2.
мороз
холод

морозный
холодный
шăн машина витти — холодный (неутепленный) гараж
çула ирхи шăнпа тухса кай — отправиться в путь по утреннему морозу
çанталăк шăна кайрĕ — стало подмораживать

◊
шăн суха — уст. зяблевая пахота, зябь
шăн çу — топленое масло

II.

1.
замерзать, леденеть, застывать
шыв шăннă — вода замерзла
шăнса пăрлан — леденеть, затягиваться, покрываться льдом
кантăк çине пăр шăнса тулнă — на стеклах намерз лед
витре сак çумне шăнса ларнă — ведро примерзло к скамье
тăпрашăнса хытнă — почва смерзлась, закаменела
турат шăнса хăрнă — ветка отмерзла, погибла от морозов

2.
зябнуть, мерзнуть, дрогнуть
стынуть, стыть
витĕрех шăн — насквозь промерзнуть, продрогнуть
шăнса вил — замерзнуть, погибнуть от мороза
шăнса кăвакар — посинеть от холода
шăнса хыт — закоченеть
шăнса чирле — простудиться
вăл шăнса пăсăлнă — он простудился
Тулта шăнсан пӳртре тăлăп тăхăнса ларнă. — посл. Намерзшись на улице, и дома сидит в тулупе. (соотв. Обжегшись на молоке, дует и на воду).

3. перен.
замирать, застывать
вăл хăранипе шăнса хытнă — он остолбенел от страха

4. разг.
пропадать, теряться, исчезать
çав пилĕк тенкĕ укçа шăнчĕ пулмалла — эти пять рублей, видимо, пропали (их не отдадут)

◊
шăннă карăш — мокрая курица (о человеке)
шăннă пуç — дурак, бестолочь, дубина
шăннă çăвар — мямля, размазня

Çавăн пекех пăхăр:

шăмпăрти шăмпăрти-шомпăрти шăмпай шăмшак « шăн » шăн çорăк шăн çу Шăн-кас шăн-шан шăн-шон