Шырав: çăтмах

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

рай

райский
çăтмахри пек пурăн — жить как в раю

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

рай. А. Турх., СПВВ. ТМ. Т.IV. Мункунта вилнĕ çынна çăтмаха кĕрет, теççĕ. Н. Шинкусы. Çăтмахра (тутлăхра) ырă вырăнта пулччăр, йывăр тăприсем çăмăл пулччăр, выртнă вырăнĕсем мамăк пулччăр! (Поминовенье предков в молитве ӳчӳк). СПВВ. ИФ. Пĕр-пĕр çамрăк е ватă çын вилсессĕн: пилĕ тутăр, çăтмахра пултăр, теççĕ. Лайăх вырăн. СПВВ. ЕС. Çăтмах — рай, савăнăçлă пурăнăç. Юрк. Мункунта вилнĕ çын çăтмаха, кĕрет пулат. Нюш-к. Вилнĕ çынна хывнă чухне юсмана тата-тата: çăтмахра пултăр, тесе, пăрахнă. Эпĕ пĕчикĕ чух ваттисене асăннă кун асатте, чашăк хĕррине йĕри-тавра çурта лартса, чашăка: çăтмахра пултăр, çăтмахра пултăр, тесе, икерчĕ тата-тата пăрахатьчĕ. Ваттисене асăннă кун тĕн айĕнчи пĕрене çине те тĕн айнех çуртасем лартаççĕ. СПВВ. Х. Çăтмахра пултăр (в раю. Ядр). Русак. Тумлантарсан, çурта çутса (..çинче çăкăр çумĕнче): пилле, тесе, хываççĕ. Пахил пул (усал ан ту, тени пулат). Çăтмахра пул (райра пул, тени пулат), йăвăр тăпра (и?) çăмăл пултăр. Вилнĕ çынне килтен хуп çинче пирсемпе çĕклесе каяççĕ. Изамб. Т. Çăтмахра выртăр! (Обращение к умершим на поминках). Ск. и пред. чув. 67. Çăтмах пекех туйăнать Силпи чăваш ялĕнче.

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

уст. «рай»; МК (I, 107), КБ, Замахш., чаг., алт. учмак, узб. учмох, туркм. учмах, башк., тат. ожмах, тат. кряш. О жомак (ужмак), казах. жумак, тефс. XII—XIII вв. уштмах «рай». По словам акад. Самойловича, в „Хосров и Ширин“ встречается начальный согдийский вид этого слова: учтмах (XV, 62).

Чăваш чĕлхин ретроспективлă ăнлантару словарĕ

рай. Хирĕç чĕнӳ те, пурăнăç çинчен ыйту та нимĕн те çук, нимĕн сас-чĕвĕ те илтĕнмест, вилнĕ пек пурте шăпах пулнă: ешерсе ларакан йывăç пахчисенче кайăксем çăтмах (рай) юррисене юрламан, çӳлелле чашлаттарса тăракан шывсем чарăннă, çăлкуçĕсенчен шыв шавласа юхман, çӳлĕ пӳлĕмсенче мăсиккан калани те илтĕнмен [Хĕрлĕ 1908:27].

Çавăн пекех пăхăр:

çăтмăх çăтма çăтмак çăтмалăх « çăтмах » çăтмах кайăкĕ çăттăк çăттăл çăттăл-çаттăл çăттăр