(çĕн)
1.
новый
çĕнĕ вĕренӳ çулĕ — новый учебный год
çĕнĕ йышши станок — станок нового образца
çĕнĕ пӳрт ĕçки — новоселье
çĕнĕ çул балĕ — новогодний бал
çĕнĕ хула — новый город
клубăн çĕнĕ членĕсем — новые члены клуба
çĕнĕ эрăччен — до новой эры, до нашей эры
çĕнĕ халлĕн — новым, в новом виде
маншăн кунта пурте çĕнĕ — здесь для меня все ново
çĕнĕ çĕре кай — переселиться на новые земли
çĕнĕ тапхăра кĕр — вступить в новый этап
2.
молодой, новый
çĕнĕ ăру — молодое поколение
çĕнĕ çăкăр — хлеб из зерна нового урожая
çĕнĕ çĕрулми — молодой картофель
çĕнĕ тырă — хлеб нового урожая
çĕнĕ уйăх — молодой месяц
3.
свежий, новый, новейший
çĕнĕ аш — свежее мясо, свежина
çĕнĕ сăра — свежее пиво
çĕнĕ хаçатсем — свежие газеты
çĕнĕ хыпарсем — последние известия
çĕнĕ юр — свежевыпавший снег
çĕнĕрен çĕнĕ —
1) все новые и новые
спорта çĕнĕрен çĕнĕ вăйсем хутшăнаççĕ — в спорт вливаются все новые и новые силы
2) новейший
наукăн çĕнерен çĕнĕ çитĕнĕвĕсем — новейшие достижения науки
4.
новый, вновь образовавшийся
çĕнĕ кĕрӳ — новобрачный
çĕнĕ кин — новобрачная
çĕнĕ çын —
1) новый человек, новичок (напр. в коллективе)
эпĕ кунта çĕнĕ çын — я здесь человек новый
2) молодая, новобрачная
çĕнĕ хурăнташ — свойственники, родня по браку
5. в знач. сущ.,
обычно в выделит. форме: çĕнни —
новое
çĕнни çĕнтерет — новое побеждает
çĕннине шыра — искать новое
çĕнни мĕн пур? — что нового?
6.
новина обл.
хлеб нового урожая
çĕнне тух — дожить до нового урожая
◊
çĕнĕ хăта — визит родителей невесты к родным жениха
çĕнĕ хĕр — визит родителей жениха к родным невесты
новый; свежий; çĕнĕ пӳрт – новая избаа; çĕнĕ çын – молодуха; çĕнĕрен – снова; вĕр-çĕнĕ – совсем новый; çĕнĕ хыпар – свежие новости.
192 стр.
(с’э̆н’э̆), çĕн, новый. Юрк. Çынсем пек çĕнĕ пӳртре пурăнăпăр. Ачач 108. Çамрăк ача сасартăк темскере çĕнĕ япалана, кĕтме тытăннă. Мĕн пулать-ха вăл çĕнĕскер. Чăв.к. Эсĕ çĕнĕ кĕрĕк ан çĕлет, ăрам тăрăх утса ан çӳре. N. Ăшĕ-тулĕпех çĕнĕ. (У костюма) и верх и подкладка — новые. Кан. Сан çуртсем çунсан, укçа илетĕн, çĕнĕ тум-çурт çавăрăн. АПП. Çĕнĕ çуна, сăрлă ӳрече. N. Сăран атă çĕтĕлчĕ, çĕнĕ параççĕ пулмалла. Ст. Чек. Çĕнĕ хырăм, кив çăвар. (Говорит глава семьи, когда начинают есть новый хлеб). || Молодой. || Свежий. Шурăм-п. Уйран çĕнĕ те, тутлă çиес килет. Ib. Тырă выракансене валли така ĕнер акчах пусса, тет, аш (какан) çĕнĕ. Юрк. † Çĕнĕ çунă юрсем пит тарăн мар, чăн чăр-куççинчен кая мар. N. Çĕн улма çиме пуçларăр-и? || Вновь. Н. Карм. Унтан тата çĕнĕ чăвашла кĕнекесем те ярăсăрччĕ. N. Çĕнĕ вилекен çын, новопреставленный. N. Мункунта, çимĕкре, кĕрхи сăрара, ытти вилнĕ çынсене хывнă чухне, çĕнĕ виле çуртине ытти çуртасенчен ăрасна çутаççĕ. || Новый урожай, новый хлеб. N. Çĕнне çитсе ӳкрĕмĕр. Дожили до нового хлеба. || Новый рой. Разг. С. Мих. 23. Ку çура хуртсам çĕнĕ яркаласа-и сирĕн?
яңа
«новый»; çĕнет «обновлять»; çĕнел «обновляться», «становиться новым»; КБ йаңы, чаг. йанг, якут. саца, уйг. йеңи, тур. йена, узб. янги, башк. яңы, тат. яңа, ног. янъы, казах» жаңа, кирг. жаңы, к. калп. жанга, карач. джангы, ойр. дьаңы, тув. чаа < чана, хак. наа «новый», «свежий», ср. монг., бур.-монг. шинэ, калм. шин «новый».
Çавăн пекех пăхăр:
Çĕн-ял Шетмĕ Çĕн-ял-Пукаш Çĕн-ял-Хоп-кĕпер çĕн-ялкасси « çĕнĕ » çĕнĕ çул çĕнĕ анне çĕнĕ ача çĕнĕ вут çĕнĕ йинке