Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.

1.
госпожа
барыня
барышня
Пайтерекова пике — госпожа Пайдерекова
пике майра — госпожа, барышня
Аван пулсан — пикешĕн, усал пулсан — хăрхăмшăн. — погов. Всё хорошее достается госпоже, а плохое — служанке.

2.
красавица

II.
пике (хулăн пусма)

пикейный
пике утиял — пикейное одеяло

III. ав.
пике (аялалла хăвăрт вĕçсе анни)
вертикаллĕ пике — вертикальное пике
самолет пикерен тухрĕ — самолет вышел из пике

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

женщина, девочка
хозяйка
ырă улпут пек ывăлă пур, ырă пике пек хĕрĕ пур — сын как хороший помещик, а дочь как хорошая хозяйка  
улпут хĕрĕ, пике хĕрĕ — барышня

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(_пи_гэ), барышня, барыня, гоопожа. Кĕвĕсем. Ай-хай хамăр тантăшсем пурте Питĕр пикисем. И. С. Степ. Пике — барышня, молодая дама. Сенчук. † Сарă хĕр те пике мар, чуп тусан та çылăх мар. Янтик. † Ĕнтĕ пике лайăх, пике лайăх, пикерен те лайăх аппам пур. Ст. Чек. Пике — по внутренним качествам — воплощение кротости, невинности, чистоты сердца; по внешности — чаплă, илемлĕ. Ib. Хăрхам пике хĕр пулчĕ, пике хăрхам пулчĕ. (Из сказки «Пикепе Хăрхам»). Ib. Ху ларатăн вырăнта, яту çӳрет пикере (= яту çӳрет лайăхра). N. † Çын-çын урлă курăнсан та, ырă пикенĕн курăнан. Емельк. † Нар пек чĕре шуралнипе пике пек туçсăм сивĕнчĕ. Бур. † Хĕрне илсе тухăпăр, пике туса кĕрĕпĕр. С. Тим. † Çакă ялăн хĕрĕсем тăра-а-ççĕ пике пек. Алших. † Алших хĕрĕ пике пек, икĕ пичĕ чие пек, тытса çиес çырла пек. Макс. Чăв. I, 65. Ырă пике пек аппăна епле ытарса хварăн-ши? Альш. † Элшеллийĕн хĕрĕсем Питĕрпурăн пикисем. Ib. Ун умĕнче (перед купăсçă, скрипачом) икĕ хĕр пике пек. СПВВ. ЕС. Пике — пит лайăх, илемлĕ, хитре сăнлă-сăпатлă хĕр. Ку сăмаха хĕрарăмсем пĕр пĕринпе тавлашнă чух: ман хĕрĕм пике те, теççĕ. СПВВ. † Яту çӳрет пикере. Н. Лебеж. Ай тетеçĕм, хуçаçăм, ай инкеçĕм пикеçĕм. N. † Пике тĕслĕ аннене тăхлачă туса лартрăмăр. Янтик. Ай-ай, эс пике пек ларан-çке, ик алла арăк çине хурса! Ĕçлес пулать пăртак, эс пике мар. N. Ак çапла каларĕ, тет: эпĕ — пике, ăçтан çав çавăрăнакан кăлтăрмач çинче пурăнăп, терĕ, тет. Зап. ВНО. Аван пусан, пикешĕн, усал пусан, хĕрхăншăн (для девья). Тăв. 59. Çапла пĕрмай йывăр ĕçре çитĕннĕ сатур, пике пек хĕр пулса тăна. N. † Эпир Питĕр пикен йăмăксем. СПВВ. Пике — почетное название девушек (как йĕкĕт для парней). Ib. † Пĕвĕмех илемлĕ, сăнăм хитре: пике-им? тесе ыйтаççĕ. Пазух. Çакă ялăн арăмсем ыр пикенĕн курăнаççĕ. Альш. Пике, кажется, употребляется в смысле «пукане». Ал. цв. 1. Тата çак хуçан пике пек виçĕ хĕрĕ пулнă. Ib. Эй хĕрĕмсем, савнă чунăмсем, чипер хĕрĕмсем, пикемсем. || Яз. имя женщ. Ялюха М., Демидов. Ск. и пред. 105. Пике ятлă хӳхĕм хĕр Ст. Чек. Пике (сказочное имя).

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

сущ.нескл.сред.
пике (самолет çĕрелле вирхĕнсе анни)

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

с. нескл. пике (пусма); пике на воротник суха тумалăх пике.

с. нескл. ав. пике (аялалла ӳкнĕ пек вĕçни); войти в пике пикене кĕр.

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. уст. «барышня», «дочь состоятельных людей»;. 2. «красавица»; чаг. бикә «незамужняя женщина» (Будагов), тат. бикәч «просватанная девушка», «невеста»; башк., тат. бикә уст. «дама», «госпожа», «барыня», «благородная дама»; уйг., узб. бека, к. калп. бике, ног., кумык, бийке «госпожа», «хозяйка дома»; ист. «княгиня», «жена бека»; казах. бике, бикеш «дочь богатых людей»; «сестра мужа»; казах., к. калп. кайын бике, башк. кәйен бике «старшая свояченица»; ног. кайын бийке «старшая золовка»; тюм. пигэ «старшая сестра мужа». Происходит от слова бек, бей = первоначально «родоначальник»; позднее «князь», «господин». В старой Турции бей — титулг мелкого вассального князя; в бывшем Хивинском ханстве — глава мелкого родового подразделения»; см. пăянампике, бике рассматривает как сложное слово, состоящее из бег + ӧкӧ = «сестра бека» (чаг., узб, ӧкӧ «сестра»). UAJb XXXIII, 1961, Heft 1-2, S. 20); возможно, пике — госпожа сестра; ср. __пăянам__.

Çавăн пекех пăхăр: