Шырав: авăр

Шыракан сăмаха çырăр

Шырав вырăнĕ:

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.

1.
общее название различных черенков, рукояток
— перевод зависит от сложившихся в русском языке обозначений:

курка аври — ручка ковша
пуртă аври — топорище
сенĕк аври — черен вил
çава аври — косовище
çĕçĕ аври — ручка ножа
хĕç аври — эфес сабли
авăр ларт — вставить рукоятку, насадить что-л. на черен
кĕрепле аври хуçăлнă — черен граблей сломан
Вичкĕн пуртă та хăй аврине касаймасть. — посл. Как топор ни остер, а топорища своего не изрубит.
2.
древко
ялав аври — древко флага

йĕвен аври
диал. повод уздечки
шĕшлĕ (кĕсел) авриирон. сопляк, недотепа
II.

1.
стебель
плеть, лоза

иçĕм аври — виноградная лоза
хăяр аври — огуречная плеть
хăмла аври — плеть хмеля, хмелина
2.
черешок
çулçă аври — черешок листа
3.
черенок, привой
авăртан ĕрчет — размножать черенками
4.
куст
корень

пĕр авăр çĕрулми — куст картофеля
5.
ботва, зелень (овощей)
кăшман аври — ботва свеклы
çĕрулми авăра кайнă — картофель пошел в ботву
III.

омут, пучина, водоворот
тарăн авăр — глубокий омут
авăр вырăн — 1) водоворот 2) место с омутами
авăра пут — утонуть в омуте
пурнăç авăрĕ — перен. водоворот жизни
IV. глаг.

1.
работать, действовать (о мельнице)
арман авăрать — 1) мельница мелет 2) перен. шутл. хочется есть
2. перен.
молоть, нести чепуху, пустословить
ан авăрса лар! — не болтай пустое!

пуçĕ авăрать — у него голова работает, он соображает
V.
кружиться (о воде в омуте)

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(авы̆р), versari (de molis dicitur), moli (de frumento, quod molis frangitur), молоть (т. е. вертеться, о мельнице); молоться (о хлебе). Арман авăрать. Мельница мелет. Альш. Анчах ăнаймарĕ вăл арман та: мĕн лартнăранпах авăрсах каяймарĕ вăл. Однако и с этой мельницей не было удачи: начиная с того самого времени, как она была выстроена, на ней было мало помола. ЧП. Сĕве çинчи шыв арманĕ ялан тулăран тулă авăрать. Водяная мельница на реке Свияге все мелет пшеницу да пшеницу. Сан арманта камăн аврать? — Прашка Павăлин (Павы̆л’ин’) Чей хлеб мелется сейчас у тебя на мельнице? — Павла Прокопьева. Ib. Пирĕн арманта талăкра ик çĕр пăт тыр аврать. На нашей мельнице смалывается по 200 пуд. хлеба в сутки. Çеçмер. Ку арманта кон каçиччен алă пăт анчах авăрса тохать. Эта мельница мелет только 50 пуд. в день. Якей. Армана авăрмалла турăмăр. Мы привели мельницу в такое состояние, что стало возможно молоть. Ib. Паян арман конĕпех авăрчĕ. Сегодня мельница молола весь день. Trans. significat blaterare, garrire, nugari, ineptire, allucinari. Также говорить (нести) чепуху, болтать вздор. Ст. Чек. СТИК. Авăрса ларат. Болтает (i. q. кирлĕ-кирлĕ-мара каласа ларат), несет чепуху. Сбор. по мед. III. Лешсем, çук çынсем, епле те пулин пĕр-икĕ пус тупас тесе пурăнаканскерсем, мĕн те пулин авăрса (apud alios: авăрIса) яраççĕ вара. Те (йомзи), будучи бедняками, не имеющами у себя даже каких-нибудь двух копеек, нагородят ему (больному) какого-ннбудь вздора и с этим отпустят его домой. Ст. Чек. Тек авăрса ларат! Все болтает! (говорят шутливо тому, кто рассказывает о пустяках). Ib. Ан авăр! Не неси чепуху! (говорит тот, кому неприятно слушать, какую чепуху несет рассказчик). || Interdum est intellegere, percipere. Иногда значит понимать, смекать. Ст. Чек. Ку çын авăрат, ун умĕнче калаçма çук. Он смекает, о чем идет речь; при нем говорить нельзя. Ib. Авăраймас. Не понимает (башка не варит). || Aut deblaterare, foris effutire alqd. Также проболтаться. Ст. Чек. Авăрса ан пар. Не проболтайся кому-нибудь (о нашем секрете).
(авы̆р), intorquere, torquere (circa alqd), навивать. ЩС. Çакă кантăрана патак çине авăрса яр-ха. Навей-ка эту веревку на палку. (Сомн.). Vox suspecta. V. авăрла.
(авы̆р), locus fluvii vellacus profundior, омут. Cf. авăр. СПВВ. ЕХ. Шывра пырсан-пырсан пĕр тĕлте тарăн пулат, çав тарăн тĕле авăр теççĕ. Если итти по дну реки или озера, то иногда оно углубляется; такое глубокое место зовут омутом. Ст. Чек. Авăр — шыв çаврăнса тăнипе тарăнланса кайнă çĕр. Омут — место, ставшее глубоким вследствие круговращения воды. СПВВ. МС. Пуп арманĕ хыçĕнче пĕр авăр пур, атма аври çитмест. За поповскою мельницею есть такой омут, что не достанешь дна череном наметки. Чуратч. Ц. Хĕрлĕ Çыр сăртăнче пĕр авăрта усалсем кĕтӳпе пурăнаççĕ. В местности Хĕрлĕ Çыр сăрчĕ, в одном омуте, живет много чертей. Cf. авăр.
(авы̆р), vox ignoue signif. (v, авăрла), quae voci „пир“ adiici solet. Слово неизвестного значения, обыкновенно прибавляемое в виде присловья к существ. „пир“, холст: пар-авăр, lintea varii generis, всякого рода холсты. КАЯ. Эй хĕртсурт! эсĕ пире çула пулсан уй ĕç тума пулăшатăн, хĕлле пулсан килти ĕçе тума пулăшатăн; çур-кунне пулсан пир-авăр тума пулăшатăн. О хĕрт-сурт! летом ты помогаешь нам выполнять полевые работы, зимою — домашние; весною ты помогаешь нам изготовлять холсты. Тюрл. Пир-авăрсене тапратрăн-а? Принялась-ли ты за холсты? Якей. Пир-авăр пĕтертĕмĕр. Мы окончили все работы, относящиеся к изготовлению холстов.
(авы̆р), caulis, virga, стебель, прут. Сред. Юм. Пĕр авăр пăрçа. Один стебель гороха. Ib. Хăяр чечекки авăр çинче пõлать. Огуречные цветы бывают на стебле. Хăяр (кавăн) авра кайни. Огурцы (тыквы) пошли в стебель (или: растут в стебель, не принося плодов. Шорк.). Ку авăр çине çырла пит нумай. На этом стебле очень много ягод. Ib. Эпĕ тăват авăр хурлăхан касса илтĕм. Я срубил четыре стебля черной смородины. Календ. II. Пур авăртан та улма пĕр пек тухмасть. Не каждый куст дает одинаковое количество картофеля. Икково. Пĕр авăртан (или: пĕр кăкран) пилĕк омла тохрĕ. С одного куста картофеля получилось пять картофелин. Хирте. Пур тĕрлĕ тыррăн та икĕ пай: пĕр пайĕ çĕр айĕнче, вăл тымар; тепĕри çиелте, вăл аври, пуçахĕ, çулçи. Всякий хлебный злак состоит из двух частей: одной подземной — корня, другой — надземной, т. е. стебля, колоса и листьев. ЧП. Хурлăхан аври, прут, стебель емороднны. Икково. Хăмла çырли аври, прут, стебель маливы. Крат. раз. Тĕлĕкре манăн умра пĕр тĕм иçĕм-çырли ларать пек, вăл тĕмре виç авăр пек. Мне снилось, вот виноградная лоза предо мною, на лозе три ветви. ЧП. Лутра-ях-та шĕшкĕн аврн кĕске. У низенькой орешипы коротенький ствол. || Item manubrium, ansa. Также означает ручку, черен, рукоятку. Изамб. Т. Атман вăрăм авăр пулат. У наметки дливный черен. Пуртă аври, топорище; çĕçĕ аври, черен ножа; чăпăрккă аври, кнутовище; кĕреçе аври, черен лопаты; курка аври, ручка ковша. Якей. Шăппăр аврине такăш кăларса илнĕ. Кто-то вытащил из метлы черен. Ib. Шăппăра авăр лартрăм или: шăпвăр аври лартрăм. Я посадил метлу на черен. Ib. Çак шăппăра авăр лартас полать. Надо насадить эту метлу на черен. ЧП. Пуш аврилĕх йăвăç, arbor manubrio fiagelli conficiendo ap, дерево, годное на кнутовише. Якей. Пуш аврилăх йăвăç (пуж-аврилы̆х йы̆вы̆с’), id.
vox ignotae signif., aenigmatum propria. Cf. авăр. Слово неизв. значения, встречающееся в загадках. Ракова, Альш. Авăр, авăр чечек, авăр кукăр чечек. (Аслати авăтни, aenigma caeli fragorem significans, загадка о громе). Hoc quoque aenigma caeli fragorem significans a tataris assumptum est. Загадка о громе заимствована у Татар. Срав. тат. „Зӓҥгӓр-зӓҥгӓр, зӓҥгӓр чӓчӓк, кӱк, кӱк, кӱк чӓчӓк, кӱрįрӓ кӱзгӓ матур чӓчӓк, кӱтӓрiргӓ ауыр чӓчӓк. (Лампы)“, т. е. „Голубой, голубой, голубой цветок, синий, синий, синий цветок; на взгляд — красивый цветок, поднять — тяжелый цветок. (Лампа)“ См. у Гирея Арсланова, ор. cit, 2 стр., 8. Собран. 245. Тĕр, тĕр, авăр, тĕр авăр, ăна тĕрме мĕн пур? Хуç, хуç авăр, хуç авăр, ăна хуçма мĕн пур? (Тӳшек пуçтарни). Сверли, сверни...., сверни...., что стоит его свернуть? Перегнн, перегни...., перегни...., что стоит его перегнуть? (Загадка о свертывании перины). Aenigma culcitam convolvendam vel complicandam significans. Cf. авăр.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

сап

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «топкий, легко сгибаемый стебель кустарников», «плеть (хмеля, гороха и др.)»; хурлăхан аври «стебедь смородины»; 2. «черенок (ножа)», «рукоятка», «ручка (ковша)»; пуртă аври «топорище»; от ав.
«омут», «водоворот», «пучина», «глубокая яма на дне реки или озера»; МК, чаг., тур. эгрим, Замахш. эгрин, тув. әрем, ойр., ног. ийирим, казах., к. калп. иирим, кирг. ирим, тат. Сиб. ирем — в том же значении. От глагола: чув. уст. авăр, др. тюрк. ӓбир, ӓвир. МК, чаг. эгир, узб. угир, туркм. овӳр, КБ, чаг. ӓвир, ӓвӳр, тур., ПК, Замахш. ӓвӳр, к. калп. уйир, ног. уьир, казах. ӳйир «вертеть», «вращать», «повертывать», «поворачивать»; тув. әр «крутить», әрен, эврил (Gabain) «вертеться», «кружиться на одном месте»; следовательно, авăр — «нечто крутящееся», «круговращение воды»; ср. чаг. ӓгрик, манс. агыр «водоворот».
«молоть»; арман авăрать «мельница мелет, т. е. работает, в действии»; авăрт «молоть (на мельнние)»; тулă авăртрăм «я смолол пшеницу». В чувашском языке глагол авăр первоначально имел значение «вертеть», «вращать», «крутить» (см. авăр). только позднёе он стал употребляться в значении «молоть», т. е. «вращать жернов «ручной мельницы» (ал арманĕ). Слово авăр в значении «молоть» удержалось и после появления водяных, ветряных и паровых мельниц. В других тюркских языках понятие «молоть» передается словами тарт (в уйг., кирг., казах. и др.), ӳвӳт (туркм.), ӳйӳт (азерб.), огӳт (тур.), вакла (башк., тат.) и т. д.

Чăваш чĕлхин çĕнĕлĕх словарĕ

1. П.п. Пĕр-пĕр япалан çынна пăхăнтаракан витĕмĕ; серепе, таната. Парти авăрне лекнĕ Патшалăх Канашĕ... Х-р, 25.12.1997, 3 с. Унăн ăшшăн пăхакан куçĕсем, çемçе калаçăвĕ, лăпкă кулли... хăйсен авăрне çавăрса илсе кайрĕç. ТА, 1998, 1 /, 47 с. Çапла майĕпен театр авăрне кĕрсех кайрăм. ÇХ, 2000, 17 /, 12 с. — черкке авăрĕ (Х-р, 22.09. 1992, 4 с.); эрех «авăрĕ» (ПÇ, 16.05.2001, 3 с.); наркотик авăрĕ (ЧХ, 2000, 34 /, 6 с.); çемье авăрĕ (К-ш, 1998, 7 /, 8 с.); юрату авăрĕ (Т-ш, 2001,39 /, 10 с.). 2. П.п. Пĕр-пĕр пулăмпа çыхăннă вышкайсăр лару-тăру. Председатель хуçалăха юхăнчăклăх авăрне чăмтарнă. К-н, 1986, 20 /, 7 с. «Химпром» авăртан тухасшăн. Х-р, 29.10.1993, 1 с. Çеçпĕле юрату туйăмĕ вăйлă çавăрса илет те асап авăрне кĕртсе ӳкерет. Х-р, 18.09.2001, 3 с. — хăрушлăх авăрĕ (Я-в, 1991, 4 /, 23 с.); синкер авăрĕ (Я-в, 1995, 10 /, 113 с.); мĕскĕнлĕх авăрĕ (Ч-х, 1999, 27 /, 3 с.); финанс ултавĕн авăрĕ (Х-р, 2.07.1999, 3 с.); пĕчченлĕх авăрĕ (ÇХ, 2003, 2 /, 2 с.). 3. П.п. Хĕвĕшӳ, тĕркĕшӳ, пăтрану, пăтрав. «Сумкăсемпе порт-фельсем» текен лавккана ... çитрĕм те — чăн-чăн авăра лекрĕм. К-н, 1983, 24 /, 4 с. Пĕр сăвă та пулин... путмасăр иштĕр-и кун-çул авăрĕнче. Г.Ирхи, 1991, 24 с. Пире, йытă çурисем пек, коммунизмла идеологи мунчинчен рынок авăрне кăларса пăрахнă. Х-р, 28.04.1994, 3 с. Пурнăç авăрĕнче ишме вĕренеççĕ [Пуçелĕк]. ÇХ, 2002, 6 /, 5 с.

Çавăн пекех пăхăр:

авăнчăклă авăнчăклан авăнчăклантар авăнчăклат « авăр » авăр кӳл киремечĕ авăрă авăрăç авăркала авăрлă

авăр
Сăмаха тĕплĕ ăнлантарман
 
Хыпарсем

2022, раштав, 08
Сайт дизайнне кӑшт ҫӗнетнӗ, саспаллисен страницинче хушма пайлану кӗртнӗ //Александр Тимофеев пулӑшнипе.

2015, утă, 30
Шыранӑ чухне ӑнсӑртран латин кирилл саспаллисем вырӑнне латин саспаллисене ҫырсан, сайт эсир ҫырнине юсама тӑрӑшӗ.

2015, утă, 30
Шырав сӑмахӗсене сӗннӗ чухне малашне вӑл е ку сӑмаха унччен миҫе шыранине тӗпе хурса кӑтартӗ.

2015, утă, 29
Сăмах шыранӑ чухне малашне сайт сире сăмахсарсенче тĕл пулакан вариантсене сĕнĕ.

2014, пуш, 25
Мобиллă хатĕрсемпе усă куракансем валли сайта лайăхлатрăмăр //Мирон Толи пулăшнипе.

2011, утă, 20
Вырăсла-чăвашла сăмахсарпа пуянланчĕ.

2011, утă, 19
Сăмахсарсен çĕнелнĕ сайчĕ ĕçлеме пуçларĕ.

2011, утă, 16
Сайтăн çĕнĕ версийĕ хатĕрленме пуçларĕ.

Пӳлĕм
Сайт пирки

Ку сайтра чăваш сăмахсарĕсене пухнă. Эсир кунта тĕрлĕ сăмахсен куçарăвне, тата ытти тĕрлĕ уйрăмлăхĕсене тупма пултаратăр.

Счетчики
Пулăшу

Эсир куçаракан укçа хостингшăн тӳлеме, çĕнĕ сăмахсарсем кĕртме, Ашмарин хатĕрленĕ сăмах пуххине сканерлама кайĕ.

RUS: Переведенные вами средства пойдут на оплату хостинга, добавление новых словарей, сканирование словаря Ашмарина.

Куçармалли счётсем:

Яндекс: 41001106956150

WMR: R028110838271

PayPal: np@chuvash.org