Шырав: арăм

Шыракан сăмаха çырăр

Шырав вырăнĕ:

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.

1.
жена, супруга
женин разг.
(ман) арăм — моя жена
(сан) арăму — твоя жена
(ун) арăмĕ — его жена
салтак арăмĕ — уст. солдатка
тăлăх арăм — вдова
арсăр арăм — вдова
арăм ил — жениться, взять жену
Лайăх арăм — чун çути. — посл. Хорошая жена — отрада жизни (букв. свет для души).
2.
женщина (замужняя)
женский
çамрăк арăм — молодая женщина, молодица, молодуха прост.
туй арăмĕ — женщина, участвующая в свадебном обряде
чăваш арăмĕ — женщина-чувашка
арăм пăтавкки çĕкличчен арман чулĕ çĕклес-мĕн — фольк. лучше бы мне носить на себе жернова, чем тяготы замужней женщины
II. диал.
то же, что эрĕм
III.
арăм йывăççи
1) вороба (приспособление для разматывания пряжи)
2) циркуль, разножка (у каменщиков)

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(ары̆м), mulier, замужняя женщина. Ст. Тек. Çавăн чухне пĕр арăм урамра кăшкăрса йĕрсе çӳренине куртăм. Тогда я видел женщину, которая ходила по улице и плакала. Якей. Микколай арĕм (арэ̆м) пек ялта чипер арăм çок. Во всей деревне нет такой красивой бабы, как Николаева жена. Именево. Арăм çук-парăм çук, хуньăм çук-хуйхăм çук. Нет жены — нет и долгов, нет тестя — нет и забот. || Uxor. Также означает жену. Изамб. Т. 24°. Арăмăран (i. q. арăмран) хампа пĕрле ултă çулхи хĕр ача юлчĕ. При мне осталась от жены шестилетняя дочь. Якей. Старикăн ĕлĕкхи арăмĕнчен пĕр ачапа пĕр хĕр полнă. У старика было двое детей от прежней жены: сын и дочь. С.-Iанькина. † Икĕ çĕр манитпе мĕн тăван? — Икĕ арăм илмешкĕн. — Икĕ арăмпа мĕн тăван? — Пĕри вырăн сармашкăн, тепри ура салтмашкăн. На что тебе двести рублей? — Чтобы купить двух жен. — На что тебе две жены? — Одна — постилать постель, другая — разувать. Якей. † Пирн те килте арăм пор, масмак çок та сорпан çок. И у меня есть дома жена, но у нее нет ни масмака, ни сурбана, т. е. варли пор, есть любовница, подруга. Шорк. Манăн арăм тени халь те толта тăрать-ха. Моя женешка все еще на дворе стоит. Ст. Чек. Манăн аттен ĕлĕххи арăмĕнчен пĕр тетепе икĕ-акка пур. От прежней жены отца у меня есть один брат и две-сестры, все старше меня. Йăвăр çын арăм, беременная женщина. V. матка.
(ары̆м), absinthium, полынь. Тюрлем. В этом селе „арăм“ означает только полынь, жена же называется „матка“. См. сапарпи.
(ары̆м), non invenitur nisi in compositione: встречается лишь в сложении: арăм-йывăççи (jывы̆с’с’и) Череп., Турх., Асан., арăм-йăвăççи (jы̆вы̆с’с’и), арăм-йиççи (jис’с’и), instrumentum ligneum, quo rustici fila revolvendi causa utuntur. Constat e statumine ligneo tres pedes habente, cui binae regulae in decussem compactae imponuntur: i. q. авăн-уççи. СТИК. Арăм-йиççи. Хуттăр çинчи çипе çавăн çине хурса кăшкар çине çăмхалаççĕ. Воробы. На них накладывают смотанную в моток пряжу и наматывают ее на вьюшку. Зап. ВНО. Пир тĕртес тесессĕн арăм-йывăççине те хатĕрле. Если вздумаешь ткать холсты, то припаси и воробы.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

хатын

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[arom]
edzino, edzina
ман(ăн) арăм — mia edzino
сан(ăн) арăму — via edzino
ун(ăн) арăмĕ — lia edzino
арсăр арăм — vidvino
хĕрарăм — virino
чăваш хĕрарăмĕ — ĉuvaŝa virino
арăм тăванĕ — edzina parenc(ar)o
упăшкипе арăмĕ — geedzoj

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «жена»; 2. «замужняя женщииа». В других тюркских языках родственных слов не находим. Этимология неясна. Н. И. Золотницкий рассуждал тзк: „Название это ближе всего можно производить от арабского харам (откидывая х как придыхание), которое значит: священный, зарещённый, гарем, женское отделение в доме; также называется: жена...; но оно (арым) могло образоваться из названий жены — монгольского хатун, якут. хатын, тат. и кирг. катын, алт. и тур. кадын также через откидку начального х и к, как придыхания, через замену конечного н созвучиым м и посредством перехода тюркского звука т, д в чувашский р“ (КСл. 137). Проф. Н. И. Ашмарин тоже розделял первое предположение Золотницкого. „Не происходит ли это слово, — пишет он,— от арабского харим — женщины гарема? (Долгое арабское и могло перейти здесь в ӓ…)“ (Материалы 141). Трудно допустить, чтобы у чуваш до знакомства с арабами не было своего слова для обозначения женщины. По нашему мнению, нельзя также чувашое арăм этимологически сближать с тюркским катун, как о делает Золотницкий: в древнетюркской рунической пиьсменности т(д), соответствующее чувашскому р, имеет совершенно иной знак, чем т в слове катун. Заслуживает внимания предположение Рамстедта и Рясянена, что в тюркских языках в качестве особого аффикса женского пола и некоторых именах выступает -ум, -им. Отсюда мы имеем танрим «императрица», канум «жена хана» а также *эрим «жена» > чув. арăм. Аффикс -ум, -им сближается с монг. эме «женщина» (чув. ама) (Рамстедт. Введение, 62). Нам кажется, что в чувашском языке ещё в глубокой древности образовались слова арçын «мужчина» и арăм «женщина» и состав их очень прост, нет нужды примешивать сюда арабское гарем и тюркское катун. Арçын состоит из ар «мужчина» + çын «человек», арăм — из ар «мужчина», «супруг» + ама «самка», «мать».
арăм ути, армути, см. эрĕм.

Çавăн пекех пăхăр:

арăк посми Арăккасси арăклă-çанăлă арăлчăк « арăм » арăм çуначĕ арăм çуначĕ тĕпĕ арăм асăнчĕ арăм вути арăм выти

арăм
Сăмаха тĕплĕ ăнлантарман
 
Хыпарсем

2022, раштав, 08
Сайт дизайнне кӑшт ҫӗнетнӗ, саспаллисен страницинче хушма пайлану кӗртнӗ //Александр Тимофеев пулӑшнипе.

2015, утă, 30
Шыранӑ чухне ӑнсӑртран латин кирилл саспаллисем вырӑнне латин саспаллисене ҫырсан, сайт эсир ҫырнине юсама тӑрӑшӗ.

2015, утă, 30
Шырав сӑмахӗсене сӗннӗ чухне малашне вӑл е ку сӑмаха унччен миҫе шыранине тӗпе хурса кӑтартӗ.

2015, утă, 29
Сăмах шыранӑ чухне малашне сайт сире сăмахсарсенче тĕл пулакан вариантсене сĕнĕ.

2014, пуш, 25
Мобиллă хатĕрсемпе усă куракансем валли сайта лайăхлатрăмăр //Мирон Толи пулăшнипе.

2011, утă, 20
Вырăсла-чăвашла сăмахсарпа пуянланчĕ.

2011, утă, 19
Сăмахсарсен çĕнелнĕ сайчĕ ĕçлеме пуçларĕ.

2011, утă, 16
Сайтăн çĕнĕ версийĕ хатĕрленме пуçларĕ.

Пӳлĕм
Сайт пирки

Ку сайтра чăваш сăмахсарĕсене пухнă. Эсир кунта тĕрлĕ сăмахсен куçарăвне, тата ытти тĕрлĕ уйрăмлăхĕсене тупма пултаратăр.

Счетчики
Пулăшу

Эсир куçаракан укçа хостингшăн тӳлеме, çĕнĕ сăмахсарсем кĕртме, Ашмарин хатĕрленĕ сăмах пуххине сканерлама кайĕ.

RUS: Переведенные вами средства пойдут на оплату хостинга, добавление новых словарей, сканирование словаря Ашмарина.

Куçармалли счётсем:

Яндекс: 41001106956150

WMR: R028110838271

PayPal: np@chuvash.org