Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I. см. вĕтĕ

II.
1.
палить, опаливать, обжигать (на огне)
сысна вĕт — палить тушу свиньи
пуç-ура вĕт — опалить голову и конечности (туши)
вĕтсе яр — 1) опалить (нечаянно) 2) опалить слишком сильно

2. перен.
бить, пороть, хлестать
лашана пушăпа вĕт — хлестать лошадь кнутом
вĕлтренпе вĕт — высечь крапивой

III.
частица, примыкает только к сказуемому
ведь, же
пиртен ыйтмаççĕ вĕт — нас ведь не спрашивают
паян уяв вĕт — сегодня же праздник
пĕр-пĕрне пулăшас пулать вĕт-ха — надо же помогать друг другу

IV.
подражание щебетанию птиц
вĕт-вĕт — усил. от вĕт IV.
тĕмсем хушшинче темлĕ кайăк вĕт-вĕт туса илчĕ — в кустах прощебетала какая-то птичка

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

I.
палить
хлопать
ачисене вĕлтеренпе вĕтнĕ — выпорол детей крапивой

II.
ведь

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(_вэ̆_т), палить; жарить (слегка). Ст. Чек. СТИК. Паян эпĕ сурăх урисем вĕтрĕм. (Сурăх урисене, пуçне çунан вут çине пăрахса, çăмĕсене вĕтсе яраççĕ). Пшкрт. Паjан сысна _вэ̆_трэ̆_м. Ib. Полы̆ коар с'и_нџӓ _вэ̆_дӓ_чэ̆ (жарят слегка). В. Олг. Çăккăр-вĕтни. Сред. Юм. Выльăхăн пуç-ôрине вĕтеççĕ кăмакара. Яжутк. Хĕрĕн çӳçне вĕтнĕ (спалил волос, данный ему девушкой). || Бить, пороть, хлестать. Ст. Чек. Ч.С. Кантăрапа вĕте пуçларĕ. (Она) начала бить меня веревкой. Ib. Çавна кура ку çын тапратрĕ, тет, вĕтме вăкăра (хлестать быка). Т. VII. Ямăшкийĕ çавăн чухне, килне çитеччен, лашине пушăпа вĕтсе анчах пырать (похлестывает), тет. Пшкрт. Асту, пĕре вĕтсе лартăп! (вздую, отколочу тебя).

мелкий. См. вĕтĕ. Хыпар № 35. 1906. Удел тырри акнă чух вĕт-вĕт çăмăр çăвать-çке (идет мелкий дождь). Ст. Айб. † Вĕт-вĕт хăва, вĕт хăва, вĕт хăвара вĕт кайăк. (Пыйтă). Якейк. Вĕт-вĕт полтăр, вĕт полтăр, вĕт яшкине каçтарать (уплетает). Чураль-к. Çӳлĕ ту çинче вĕт хăва. (Çӳç). Сред. Юм. Вĕт пренкĕ, мелкие воздушные пряники. Ст. Чек. Вĕт шăл, мелкие зубья или зубы. Кан. 1927, № 221. Анчах унăн вĕт ачисем пуррине аса илнĕ. Альш. Вĕтĕ шăл, мелкие зубы (признак горячности, строгости и гневливости). Вомбу-к. Вĕт икерчĕ. Рак. Вĕт сасăлă упа мĕкĕрет. (Чан çапни). Полтава 60. Хуйха пĕлмен вĕт халăх («народ беспечный»). || Частый. Альш. † Çӳл кĕлет пусми вĕт-пусма, шăлăçĕ те тăкăçĕ. || Частый (разговор). Аку 12°. † Эпĕ ӳкес кил-ăшĕ вĕт сăмахлă тиеççĕ. Эп шултрана вĕреннĕ çын епле вĕте вĕренем? Сложные см. в вĕтĕ.

(_вэ̆_т, _вэ̆т'), ведь. N. Тилĕ тус, эсĕ мана улталарăн вĕт, çиеп вĕт сана (съем ведь тебя)! Альш. Салтака çырăннă ачасем те çаплах такмака тутарла калаççĕ вĕт. Н. Сунар. Пире апат тупма пит хĕн вĕт. Юрк. Калап вĕт, куллен-кун çапла шухăшла-шухăшла хам та пĕтĕмпе типсе хăртам. N. Юрлать вĕт! Тоже, ведь, поет! (иронич.).

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

, вĕтеле (интенс. ф.) «палить», «опаливать (ощипанную курицу)», «слегка обжигать»; МК, АФТ, полов., азерб., туркм. ӳт, уйг. ӳшли, узб. ут, казах. ӳйт, ног, уйыт, тат., башк. ӧт, хак. орте «палить», «опаливать», «обжигать»; тур. ӳтӳ, казах. ӳтик, тат. ӧте(к), кирг., башк. ӳтӳк «утюг». Из тюркских языков слово утюг проникло в русский и персидский языки (оту).

Çавăн пекех пăхăр: