Шырав: кăтăр

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.
приходить в ярость, в бешенство, бесноваться
вăл кăтăрса кайнă — он разъярился

II.
кăтăр кутлă — уст. с борами, со сборками (об одежде)
кăтăр кутлă сăхман — кафтан с борами

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(кŏдŏр), с борами (о кафтане). Слеп. Кăтăр кот сăкман (пĕрмечеллĕ сăкман). См. кăр кот сăкман (кŏр).

(кы̆ды̆р), бесноваться (с тат.). Изамб. Т. Пухура çилски «кăтăрса» карĕ (рассердился). Н. Седяк. Тилпĕрен вăррине çисен, этем тилĕрет (т. е. аташать, кăтарать, ухмахланать). Ск. и пред. 7. Карчăк хапхи умĕнче кĕтет-кĕтет тыллине — çук, кăтăрнă пулмалла: тылли халĕ те таврăнмасть. Ib. Ахăр тылă кăтăрнă: темĕн унта çĕмĕрет. Ib. А. Пит хăрушă япала, пĕр кăтăрса кайсассăн.

(кы̆ды̆р), подр. звуку от вращения нек. предметов. Орау. Йĕки (веретено) пĕтĕрсе янипе урайне çитрĕ (коснулось пола) те, кăтăрр! туса темĕнччен (очень долго) пĕтĕрĕнсе тăрать. КС. Кăтăрмач (волчек) кăтăрр! çавăрнать (у др. кăлтăрмач кăлтăрр çавăрнать). || Подр. скырканью жёрнова. Ск. и пред. 97. Кăтăр-кăтăр арман чулĕ чĕре çинче авăрать (частое и отрывистое скырканье, с частым стуком, когда нет мелева). || Подр. звуку при чесании головы ногтями (пятерней и пр.). Шорк. Кăтăр кăтăр пуçне хыçать. Б. Олг.: пуз'а хыз'ат кы̆ды̆рдатса; пус'н'э кы̆ды̆р, кы̆ды̆р! хыз'ат. || Подр. звуку, получающемуся, когда проведешь кирпичом по столу или натянутой горизонтально цепочкой по отвесной грани к.-л. предмета. Альш. Кирпĕчпе сĕтел тăрăх сăтăрса пынă чух кăтăр, кăтăр! туса пырат. КС. Пăчăрана хăскалчă çумне хурса туртсан, кăтăрр! тăвать (или: кăтăртатать). || Подр. звуку от гребущих граблей. Çутт. 73. Кăтăр-кăтăр кĕреплипе купаларăм пĕр çĕре. || Шибач. Кăтăр-кăтăр тăват (шелестит). Б. Олг. Пуç ликки, хыçсассăн, кăтăр (кŏдŏр), кăтăр, кăтăр! тăкăнат. || Подр. звуку, издаваемому курами? Юрк. Çула чăхăсем кашта çинче ларнă чухне кăтăр-кăтăр! туса ларсан, çул йывăр пулат. См. кăтăртаттар.

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«бесноваться», «беситься», «сердиться», «гневаться», «сильно возбуждаться»; Зол. бл. кутур «возбуждаться»; уйг., узб., карач. кутур, казах., к. калп. кутыр, тур. кудур, азерб. гудур, туркм. гудузла «беситься», «злиться»; кумык, кутур «свирепеть», «озвереть»; «беситься», башк., тат. котыр «беситься», «дурить», «бушевать», «разъяриться»; КБ кутуз, Замахш., уйг., узб., кирг., кумык, кутурган, казах., к. калп., ног. кутырган, тат. котырган, башк. которган, азерб., туркм. гудуз, тур. кудуз «бешеный» (о собаке), «взбесившийся», «буйный» (о ветре); чаг. кутуз «бешеная собака».

Çавăн пекех пăхăр:

кăтăклаттар кăтăксăр кăтăл-кăтăл кăтăлтаттар « кăтăр » кăтăр тĕрри кăтăр-кăтăр кăтăр-кăттра кăтăр-катăр кăтăр-котăр