Шырав: кĕвĕç

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.
см. кĕвĕçĕ

II. глаг.

1.
завидовать
çынна ан кĕвĕç — не завидуй никому
вăл юлташне кĕвĕçсе пурăнать — он завидует товарищу
кĕвĕçсе çӳре — быть завистливым
кĕвĕçсе пăх — смотреть на что-л. с завистью

2.
ревновать
сăлтавсăрах кĕвĕç — ревновать без причины

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

ревновать, завидовать
ман арăм ман çинчен кĕвĕçет — моя жена ревнует меня
çын лайăх пурăннинчен кĕвĕçет — завидует хорошей жизни других
пиртен пурте кĕвĕçеççĕ — нам все завидуют

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(_кэ̆_вэ̆с'), завидовать, ревновать. Изамб. Т. Икĕ кин пулсан, пĕрне пăятамăш (свекровь) юратсан, тепĕрне юратмасан, юратман кинĕ кĕвĕçет (недовольна). N. Пуринчен ытла апла ĕçекен, кĕвĕçекен çынсем хăтланаççĕ. Мухаммед. Ытти арăмĕсем, кĕвĕçсе, пĕр канашлă пулнă. N. Çак кай-ранхи хăй кӳршинчен кĕвĕçе пуçланă. Турх. Мĕшĕн шухăшла пĕлмесĕр, тивĕçсĕре кĕвĕçетĕн? Ткрл. Матки опăшкинчен кĕвĕçет (ревнует). Сред. Юм. Эпир иккĕн тӳр (дружно) пôрăннинчен кĕвĕçет. Ib. Эпир иксĕмĕр тӳр пôрăннине кôраймасăр, кĕвĕçсе çӳрет вит ôлă. Микушк. † Ялта сарă ачана тус турăм, тăшмансем кĕвеçсе сивĕтрĕç (разлучили по зависти). Баран. Кĕвĕçмесĕр, ăмсанмасăр калаçса ирттереймен. N. Хăвăнтан кайран килнисене кĕвĕçмен (ты). N. Хăвна (с дат!) кĕвĕçекентен шухăшланă шухăшна пытарса тăр. М. Васильев № 3, 25. Кайран-кайран этемрен те пит шуйттан кĕвĕçнĕ. || Сердиться, быть недовольным, ругаться. Кан. Çывăрма канни çук!.. тесе кĕвĕçет. Ib. Пăх-ха... вăхăчĕпе сĕллине те, утине те, улăмне те, пăтратнине те çинех ĕнтĕ ку лаша... а мĕн усси? тесе, кӳршĕ те лашипе кĕвĕçсе çапăçса илчĕ. Ib. Кашни çынтан: килсе çӳренĕ тăкакшăн, тесе, икшер тенкĕ пухма тăрăшса кĕвĕçрĕ. Сам. 75. Ятлаçать хăй, тарăхса, ват лашине кĕвĕçет. Ст. Чек. Кунĕн-çĕрĕн кĕвĕçсе çӳрет (ходит, надувши губы); сăмах калама çук, вăрçма тытăнат. Ib. Кĕвĕçсĕ çӳрет. Ругается ни с того, ни с сего. Хурамал. Хăй ăшĕнче çиленсе, чĕнмесĕр çӳрекен çынна: хăйне хăй кĕвĕçсе çӳрет, теççĕ. Завражн. Окçа кĕвĕçсе çӳрет?

ревнивый, завистливый, завистник, зависть. Янтик. Упăшки хăй маткине: çынпа çӳрет, тесе, шухăшласан, ăна, ĕçкĕре-мĕнте урăх арçынпа пит кулкаласа смахласан, вăрçат пулсан, вара çав арçынна: ну, пит кĕвĕç у! теççĕ. Турх. Мĕншĕн кĕвĕç куçупа шуйттан хыççăн каятăн? N. Кĕвĕç куç çиес çăкăр çине те кĕвĕçсе пăхать, хăй ĕçми-çими тĕлĕшĕнчен те хăрăнса (= скупиться) пурăнать. ТХКА 112. Тăхти, вăрă-хурах — кĕвĕç-тикăр таçта пулĕ вăл. Чăв. йум. 1924. Кĕвĕç чунлă амаçури хăй пиравăрне пĕтернĕшĕн халĕ те куллянать. А. Турх. Кĕвĕç çын, человек, который завидует или ревнует. || Вред? ТХКА. 109. Труках çиес мар ку çырлана. Темле кĕвĕç çырли пулĕ, вĕлерекен çырла пулĕ, тет йысна.

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «завидовать»; 2. «ревновать»; Замахш. кӳвениш, «хвастаться». От *кĕв (Зол. бл. кӳй, хак. кӧй, кумык, гуй) «гореть».

Çавăн пекех пăхăр:

кĕвçек кĕвĕ кĕвĕ калани кĕвĕ-çемĕ « кĕвĕç » кĕвĕçĕ кĕвĕçлĕ кĕвĕçтер кĕвĕçӳ кĕвĕçӳллĕ