Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
мед

медовый
çăка пылĕ — липовый мед
çулçă пылĕ — падевый мед
çунă пыл — падевый мед
чечек пылĕ — цветочный мĕд
хурт пылĕ — пчелиный мед
пыл (карас) куçĕ — ячейка (в сотах)
пыл наркăмăшĕ — пчелиный яд
пыл хурчĕ — пчела
пыл шывĕ — медовый сироп
пыл ларнă мед — засахарился, кристаллизовался
пыл пухнă вăхăт — медосбор
пыл юхтармалли машина — медогонка
пыл ил — снимать мед
пыл пух — снимать мед
пыл юхтар — гнать мед
Чĕлхе çинче пыл, чĕрере пăр. — посл. На языке мед, а на сердце лед.
Пуç вĕçĕнче пыл калакĕ. (Ыйхă). — загадка У изголовья лопатка с медом. (Сон).

2.
мед (напиток)

медовый
сим пыл — стоялый мед (крепкий напиток)

3.
медвяная роса (на листьях растений)
пыл çунă — пала медвяная роса

◊
пыл курăкĕ — бот. медуница
пыл та çу калаç — разговаривать умильно, быть сладкоречивым
пыл та çу пурăн — как сыр в масле кататься

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

мед
пыл карасĕ — сот
пыл карасне сутать — продает медовые соты
тырă-пулă пылахĕпе — сладость нового хлеба
◊
пыл курăкĕ — клевер
пыл хурчĕ — пчела

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(пыл), мед. ТММ. Эй пылпа кулаç, тутлă-çке! — Ху çирĕне? — Пасарта асаттепе асанне çинине куртăм. Орау. Ах, тамаша, пылтан та тутлă-и тен (пожалуй слаще мёда, трубка). Альш. Харсăр Энтрийĕн хурт питĕ нумайччĕ, пыл та пит нумай илеччĕ ун чӳне. Чăв. й. пур. 32. Кĕркунне пыл татнă вăхăтра... БАБ. Пыл пек тутлă пултăр, çу пек çемçе пултăр! (Хĕрпе качча хĕве хупнă чухне калаççĕ). Собр. Хĕрĕн пылĕ, упан юнĕ, теççĕ. (Послов). Торх. Пыл сахăрланчĕ (засахарился). Тогач. Хунĕм хĕрĕ — хура хĕр, тĕтĕм çĕтре (= çĕрте) тĕрĕ тăвĕ. (Хурт пыл туни). СТИК. Пĕр-пĕр хĕрача пăсарсан, амăшĕ-и, йинкĕшĕ-и ăна: пылĕ тăкăнчĕ, мĕн çитерĕн туйăнта! тет. || Медвяная роса. Якейк. Кĕçĕр пыл (сладкие пятна на листьях растений) хыт çунă, корăк çинчи пыла тăраниччен çирăм. || Мед (напиток). Хурамал. Çул каякан килне таврăннă та, хыçĕнчен пырасса сиснĕ те, пыл хывса йӳçĕтсе хунă. Такмак. Пĕр пуçĕнчен (бочки) тутлă пыл юхать, тет, тутлă пылĕне ĕçсе тутă пулмăпăр-шин. Тепĕр пуçĕнчен йӳçĕ пыл юхать, тет, çавна ĕçсе ӳсĕр пулмăпăр-шин эпир. Юрк. † Эрех ĕçрĕм, пыл ĕçрĕм. Кĕвĕсем. Пыл ĕçмелле вылясан, хурт ĕрчемес тиеççĕ. N. † Пыл ĕçмелле ан выльăр, хурт ĕрчемес тиеççĕ. Шел. П. 38. Пĕрне-пĕри ыталаса пыл ĕçмелле выляççĕ. Альш. Пыл ĕçеççĕ, мĕн тăваççĕ (игры). N. † Тутлă шерпет, йӳçĕ пыл пирĕн пиччен кĕрекинче. Бур. Сар алтăрпа пыл йӳçет. Тайба-Т. Тутлă чĕлхесене пыл витмес. Альш. Тепĕри тата (другая речка) пыл юхат, тет. Çавăн пекех выртса ĕçсен — пыл, илсе ĕçсен — шыв, тет. См. пул.

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

мн. нет 1. хӗрӳ, хĕрулĕх; пирожки с пылу ҫулӑм ҫинче пĕҫернӗ вӗт кукӑльсем; 2. хӗрӳлӗх; юношеский пыл ҫамрӑклӑх хӗрӳлӗхӗ; в пылу гнева ҫилленсе хӗрсе кайнӑ вăхӑтра; в пылу сражения хĕрсе ҫапӑҫнӑ вӑхӑтра.

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

м. 1. уст. и обл. (жар, пламя) кăвар, хĕрӳ; 2. (страстный порыв) хĕрӳ(лĕх); с юношеским пылом çамрăкла хĕрӳлĕхпе; ◇ в пылу гнева çилленсе кайсан; в пылу сражения хĕрсе çапăçнă вăхăтра.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

бал

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[pyl]
mielo, miela
çăка пылĕ — tilia mielo
чечек пылĕ — flormielo
пыл хурчĕ — abelo
пыл ил — rikolti mielon
пылак — dolĉa, deserto
пылак пур(ă)нăç — dolĉa vivo
пылакла — dolĉigi

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«мед»; уйг., кирг., казах., к. калп., ног., карач., туркм., тур. балбол, алт. В пал «мёд»; ср. монг. бал «мёд».

Çавăн пекех пăхăр: