Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
надевать что-л., одеваться
тумтир тăхăн — одеваться
капăр тăхăн — одеться нарядно, нарядиться
мундир тăхăн — облачиться в мундир
тумтир улăштарса тăхăн — переодеться, сменить одежду
тăхăнса пăх — померить, примерить (одежду); прикинуть (на себя)
халат тăхăннă хĕр — девушка в халате

2.
надевать (обувь)
атă тăхăн — надеть сапоги
хывса тăхăн — 1) переодеться 2) переобуться

3.
носить, снашивать, изнашивать
тăхăнса çӳре — носить, ходить в чем-л.
тăхăнса çуремен — неношеный
тăхăнман — неношеный
тăхăнса çĕт — износить
тăхăнса пĕтер — износить
куллен тăхăнмалли тум — повседневная, будничная одежда
тăхăнса çӳренĕ — потертый, ношеный, бывший в употреблении
пушмака тăхăнса шалпарлат — разносить ботинки

4.
надевать, прикреплять что-л.
куçлăх тăхăн — надеть очки
пӳрне çине çĕрĕ тăхăн — надеть перстень на палец

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

то же, что тăкăн. Собр. Эп те чипер, тантăшăм, эс те чипер, тантăшăм, хĕвелпеле пиçнĕ çырла пек, çулçиех тăхăннă йăвăç пек, епле уйăрăлса каяс-ши? Хочехмат. Сăмси шăтăкĕнчен вутă тăхăнса пырать.

надевать, одеваться. КВИ. Тăхăннă йăвăçсем пурте сарă тумтирне. ГФФ. † Порнеллĕ те перчаткă тăхăнас мар. Уж не будем надевать перчаток. А.-п. й. ЗЗ. Хĕнерĕç-хĕнерĕç те, упа тирĕ тăхăннă такасем тӳп кайса ӳкрĕç. ГФФ. † Шор перчатки, кăвак кончи тăхăнас тенĕ чух ма çок-ши? Белые перчатки, синие наголенки — почему нет их, когда хочешь надевать. А.-п. й. 93. Шурă халат тăхăнса, тухтăр пекех тумланса, сарă чăматан йăтса, тĕрлĕ кĕленче хурса, ĕне хӳрине чиксе, хуллен утать хулана. Ib. 60. Тилли кун япалисене тăхăнать те, хай малтанхи юрра пĕр çавра юрласа, йăлт курăнать вăрманалла. Альш. Пуçăнти çĕлĕк пулайса пуçна тăхăнса пырам-и? Изамб. Т. Унăн çаннисене тăхăнса каçан çине хурсан, тӳмелеççĕ. Шурăм-п. № 13. Пĕр вырăсла тăхăннăскер тăра парать. К.-Кушки. Ха, ачу йĕмне вĕçĕнчен тăхăнат! N. Тăлăп айĕнчен кĕрĕк тăхăннă; кĕрĕк çинчен тăлăп тăхăннă. ЧП. Кĕмĕл çĕрĕ хывтарар-и, вăта пӳрнене тăхăнар-и. N. Çĕтĕк-çатăк тумтирсем тăхăнса янă. К.-Кушки. Урана тăхăнмалли çук. (у меня) нет обуви. ТХКА 72. Тирне сĕвсе, хура çĕлĕк çĕлесе тăхăнчĕ. Шашкар. Чоаш кĕрĕкĕ тăхăнса ларнă. || Носить. N. Ман хреснатте ути-утми çӳресе пĕр мăшăр сăран аттине вунсакăр çул тăхăнчĕ (носил). N. Сарă кĕрĕк çĕлетрĕм — тăхăнма пĕлмерĕм, тепре çĕлетсен тăхăна пĕлĕттĕм-çук. N. Мĕн кирлĕ таран манăнне ил, аялтан тăхăнмаллине те, çиелтен тăхăнмаллине те. ГФФ. † Кĕмĕл çĕрĕ çыруллă, тăхăнăр çыру пĕтиччен. Серебряное кольцо с надписыо, носите вы его, пока не сотрется надпись. НР. † Атте çлетсе пачĕ сарă кĕрĕк, тăхăнсан кули кивелмест. Отец сшил мне новую шубу; если носить, как же она не износится. ГФФ. † Лаккировнăй аттине тăхăнма майне пĕлмерĕмĕр поль, çампа времсĕр çĕтĕлчĕ поль. Видно, не умели мы носить лакированные сапоги, потому они так скоро и износились.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

кияргә

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«надевать», «одеваться»; тăхăнтар «надевать на кого-л.», туркм. дакын, тур. такын, к. калп. тагын «надевать», «напяливать», «нацеплять, навешать на себя»; тур. такыл «быть надетым»; «надеваться»; якут. таңын, тагын «одеваться»; туркм. такындыр «надевать на кого-л». От чаг. тағ «надевать», «продевать нитку в иголку» (Будагов I, 334); узб., тур. так «надевать (кольцо, галстук)»; азерб. max «надевать», «навешивать, натягивать на себя»; якут. таң «зашнуровать».

Çавăн пекех пăхăр: