Шырав: хăтăл

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
спасаться, избавляться
уберегаться
вилĕмрен хăтăл — спастись от смерти
йĕрленинчен хăтăл — избавиться от преследования
тарса хăтăл — 1) спастись бегством 2) совершить побег, убежать
хăтăлса юл — спастись, остаться невредимым

2.
избегать кого-чего-л.
отделываться от кого-чего-л.
мăшкăлтан хăтăл — избежать позора
чиртен хăтăлса юл — избежать заболевания
парăмран хăтăл — избавляться от долгов
вăл сăмах панипех хăтăласшăн — он хочет отделаться обещанием

3.
освобождаться, обретать свободу
тыткăнран хăтăл — 1) избежать плена 2) освободиться от плена, убежать из плена
тăшман ункинчен хăтăлса тух — вырваться из вражеского кольца

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

избавиться, спастись. Регули. 816. Вăл шу орлă каçнăпа (каçса) анчах хăтăлчĕ. N. Пĕр эпĕ анчах хăтăлса юлтăм. М. Сунчел. Муртан хăтăлса юлас тесе, пилеш йăвăççисене çурса ун витĕр тухатчĕçĕ. А.-п. й. 55. Чӳречерен сикрĕм те, вĕлтех тарса хăтăлтăм. Ib. 23. Çапла икĕ така кăвак кашкăрпа хăмăр упаран хăтăлнă. Бес. чув. З. Микулай эрех ĕçмен çын пулнă, халĕ те вăл кулса хăтăлчĕ: „Çук, çур путылкапах хăтăлаймăр, пĕрнех те лартăр-ха“,— терĕ. А.-п. й. 49. Вăл аран-аран юман юппинчен хăтăлса тухрĕ, тет. Он кое-как вырвался из западни. Капк. Эй, инкесем, аппасем, хĕрсем, хутла вĕренме тытăнар, унсăрăн эпир тĕттĕмлĕхрен хăтăлма пултараймастпăр. || Уйти целым. Самар. Хура вăрман айĕ такăр пулсан, хăтăлаймĕ тилĕ пур пулсан. Когда в большом лесу станет гладко, лисице, если она будет там, не уйти целой. Толст. Хирпе пынă чух вăл хăтăлса-хăтăлса пыратчĕ, тет (олень). || Выздороветь. N. Папай сымар, питĕ начар (плох), те хăтăлать?

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

котылырга

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«спасаться», «избавляться», «освобождаться»; КБ, чаг., уйг., узб., кирг., кумык. кутул, казах., к. калп., ног. кутыл, тефс. ХII-XIII вв., тур. куртул, тат. котыл, башк. котол, азерб. гуртул, туркм. гутул «избавляться», «спасаться», «освобождаться»; см. хăтар.

Çавăн пекех пăхăр:

хăстар хăт хăт-им хăтăклат « хăтăл » хăтăлкала хăтăлкалан хăтăлтар хăтăлу хăтăм