Шырав: хур

Шыракан сăмаха çырăр

Шырав вырăнĕ:

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.

гусь
гусиный
ама хур — гусыня
хур ами — гусыня
аса хур — гусак
хур аçи — гусак
кайăк хур — дикий гусь
хур чĕппи —гусенок
хур ашĕ (какайĕ) — гусятина
хур тĕкĕ — гусиное перо (мелкое)
хур шăмми — гусиное перо (крупное, маховое)
Юрлăн чăххи те хурăн курăннă. — погов. Бедняку и курица показалась гусем.

хур кĕпçибот. дикарка
II.

1.
обида, оскорбление
позор, бесчестье, унижение

хур пул — 1) потерпеть обиду 2) осрамиться, опозориться
хур ту — 1) обидеть, оскорбить 2) бесчестить, порочить
2.
несчастье, горе, беда
бедствие

хур кур — попасть в беду
хура юл — 1) быть опозоренным 2) оказаться в беде
3.
гнет, угнетение
III. уст.
локоть (мера длины, равная примерно 0,5 м)
ĕлĕк пире хурпа виçнĕ — раньше холст мерили локтями
IV. глаг.

1.
класть
вырăна хур — положить на место
перекет кассине укçа хур — положить деньги в сберегательную кассу
чечек кăшăлĕ хур — возложить венок
чирлĕ çынна больницăна хунă — больного положили в больницу
хурса тултар — наложить (много), нагрузить (лишнего)
хурса тух — уложить, расположить (в определенном порядке)
хурса хăвар — оставить, положить и оставить
хурса яр — положить небрежно, сунуть
2.
девать разг.
класть
манăн кĕнекесене ăçта хутăн? — куда ты дел мой книги?
3.
прилагать, применять
вăй хур — приложить усили
мĕн пĕлнине ĕçе хур — приложить свои знания к делу
4.
приделывать, прикреплять, пришивать
кĕрĕк çухине хур — пришить воротник к шубе
тевĕш хур — прикрепить тяж к оглобле
турта хур — приделать оглобли
тӳме хур — пришить пуговицы
5.
оценивать, определить цену
костюма аллă тенкĕ хур — оценить костюм в пятьдесят рублей
хак хур — определить цену
6.
начислить
назначать, определять
(сумму)
процент хур — начислить проценты
шалу хур — назначить оклад
7.
считать кем-чем-л.
признавать за кого-что-л.
ăсла хур — быть высокого мнения об уме, считать умным
пысăка хур — высоко ценить
вăл ăна ним вырăнне те хумасть — он его ни во что не ставит
8.
сочинять, слагать (песню)
юрă хур — сложить песню
Атăл çинчен хунă юрă — песня о Волге
9. разг.
выпивать
закладывать
(спиртное)
10.
с деепр. др. глагола выступает в роли вспом. глагола:
илсе хур — 1) переложить (в другое место) 2) взять про запас, запастись чем-л.
кар хур — 1) занавесить 2) натянуть (напр. проволоку)
кăкарса хур — поставить на привязь, привязать (напр. лодку)
кăларса хур — выложить, вынуть и положить
палăртса хур — наметить, запланировать
пӳлсе хур — 1) перегородить (напр. комнату) 2) оборвать, прервать (чью-л. речь)
пытарса хур — спрятать
сарса хур — постелить, расстелить
хупса хур — закрыть, запереть
шутласа хур — сосчитать

айăпа хур — вменять в вину
ашшĕне хунă — он пошел в отца
вут хур — развести костер
кăвайт хур — развести костер
кăвас хур — ставить тесто
чуста хур — ставить тесто
пуç хур — сложить голову, погибнуть
саклат хур — отдавать в заклад
тĕпе хур — класть в основу, основываться
херес хур — креститься
шанчăк хур — возлагать надежды на кого-что-л.
ят хур — нарекать, давать имя

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

хор, класть, ставить, положить, поставить, строить. Ст. Чек. Кĕнекене минтер айне хутăм. Я положил книгу под подушку. А.-п. й. 4. Асаттепе иккĕн çĕклесе хума тăратпăр — хураймастпăр. Ib. П. Ваçлей нушана епле лектернине, ăçта хунине, епле çавăнтан вара пурнăçĕ малалла кайнине хунĕне тĕпĕ-йĕрĕпе каласа пачĕ. Василий рассказал тестю обо всем подробно: как он поймал нужду, куда положил, и как с того времени жизнь у него пошла хорошая. Ib. 71. Илсе хурас ăна кӳме çине, тет вăл ямшăкне. Ib. 71. Вилнĕ кашкăра кӳме çине илсе хураççĕ те малалла вĕçтереççĕ. Ib. 54. Йăви хăвăртрах сивĕнтĕр тесе, чӳрече çине пырса хучĕ. Ib. 94. Шурă халат тăхăнса, тухтăр пекех тумланса, сарă чăматан йăтса, тĕрлĕ кĕленче хурса, ĕне хӳрине чиксе, хуллен утать хулана. Ib. 77. Каçхине Ваçлей лаша кӳлчĕ те, нушана тытса хупнă арчана урапа çине хурса, вăрмана тухса кайрĕ. Вечером Василий заложил телегу, поставил сундук, взял железную лопату и отправился в лес для похорон нужды. Ib. 68. Çăнăхпа пĕрле вăл Пӳрнескене те илсе кĕчĕ, тет те, çăнăхне аламасăрах кăвас хурса лартрĕ, тет. КВИ. Анчах шăлнĕ укçине хăйĕн айне хурса ларнă. ГФФ. † Кăвак сăхман илемсĕр сак çинче хорса каснăран. Серый кафтан некрасив потому, что его кроили на лавке. Регули 854. Ман тырă (тыр) питĕ нумай, ташта хома вырăн топас. Н. Седяк. Вăя пуçланă чух шăпа тытса çăпатасене хурала хураççĕ (кладут под охрану). N. Кĕлте çыхнă чухне çурлана хулпуççи çине хураççĕ. ЧП. Атьăр тутăр кумар-и, варрине хура хурар-и? Янтик. Есир япалусене çакăнта хурайрăр. Ib. Килсен кала вĕсене, япалисене çакăнта хурайччăр. Ib. Эс, Хветĕр, çурлуна çакăнта хурайăр, никам та илес çук ăна. N. Урăх çĕрелле кайса хуман-и? Не положила-ли куда-нибудь в другое место? А.-п. й. 66. Пĕр карчăк кăмака умĕнчи кашта çине типĕтме вутă хунă, тет. Ib. 106. Çавăнта сарайне кайса хур, теççĕ хуçисем. Якейк. Тепĕр рет хорса каяс. Надо начать класть новый ряд (напр. кннг). N. Тăхлаччи пиçнĕ хура пĕр-пĕр савăтпа сĕтел çине пырса хурать. N. Эсĕ лашăна юпа çумне хур, ху тăрăх сак çине лар. N. † Айăм, айăм темесен ая минтер хумĕçĕ. НР. † Çырма орлă каçă хотăм. Мостки устроил через речку. Султангул. † Эсĕ леш енче, тăван та, эп ку енче, кил иксĕмĕр хурар та ай каçмине. Хуратсăн хур каçмине ай çӳçерен, пусмассерен вăль-вăль та ай авăнтăр. Н. Карм. Каçмăрсене хурсан çирĕкрен хурăр, каçмассерен каçмăр авăнтăр. || Прикладывать, приложить. N. Вăл хăлхине ĕçчена çумне хунă та итлет. Он приложил ухо к стене и слушает. О земл. Кĕнеке тăрăх мĕн пĕлнине ĕçе хума тăрăшаççĕ. N. Çитмĕл çула çитрĕм, çын çине алă хурса курман. || Ударить. Альш. Çакă çĕлен Ивана пырса хучĕ, тет (ударил). || Класть больного в больницу. Кан. Кусене эпĕ хамăр Пеловолшск пульнитсине хутăм. Сборн. по мед. Дифтеритпа чирленĕ çынна часрах больницăна хумалла, е ун патне доктора чĕнсе килмелле. || Привернуть (оглобли). Торп-к. Старик вăрмантан килсе торта хочĕ, тет (привернул). N. Кĕркури турта касса тухса хурать те, урапи çине хăпарса ларса, татах малтанхи юррах юрлать. || Пришить. N. Кĕрĕк çине хур. Пришить к шубе (о воротнике). ТХКА. 71. Çăварнире лаша ĕрĕхсе çурна кĕрĕкĕн çаннине çĕнĕ тир татăкĕпе анне пит лайăх сапланăччĕ, йăллисене çĕнĕрен хунăччĕ. || Заплатать. N. Йĕм çине тăхăрвун пилĕк саплак хунă пулнă. || Натягивать (о струнах). Якейк. Кĕслея çĕнĕ хĕлĕхсем хочĕç (натянули). || Набираться. Урож. год. Нӳрĕпе хăват хурса çитĕнеççĕ хумханса (травы). N. Самана лăпкă тăрсан, эпĕ хăват хурăттăм. || Ставить (самовар). Янтик. Кĕпер пенчи сăрлă юпа ут кăкарни пирĕн у ( = вăл), сăмавар хурса сахăр катни шур явлăкли пирĕн у. || Поставить (охрану). N. Халĕ (1906 ç.) вырăнĕ-вырăнĕпе хурал хунă, е салтаксем тăраççĕ, е казаксем çӳреççĕ. || Ставить в банк (в игре в карты). Орау. Малтан пĕрер тенкĕ хурса вылярĕç. Унтан икшер тенкĕ хура пуçларĕç. || Закладывать, заложить. Альш. 15 тенкĕ парса ятăм та, тăлăпне хăварчĕ хурса. Юрк. Хупаха хур. Заложить в кабаке (вещь). Ib. Хупаха хурса эрех ĕçеççĕ. || Начислять. N. Ун чухне банк укçана пит пысăк процента хурса пама пуçланă. || Творить (ставить) тесто, замесить. Юрк. Кăвас хур. N. Кӳптĕрме хур. Сред. Юм. Колаç хорса лартрăм. (Колаç пĕçерме чоста хорса лартсан çапла калаççĕ). Хурамал. Сăрана хатĕрлесен тепĕр кун ирхине икерчĕ хураççĕ те, каç икерчине пĕçереççĕ. || Назначать на место, на должность. Пухтел. N. Сана каллех ĕлĕкхи вырăна хурĕç. Альш. Унта вĕсем хăйсен хутлăхне пĕр хĕрне касначчея хураççĕ. Истор. Аслă княçа иккĕшинчен пĕрне хурасшăн пулнă. N. Пирĕн ялта шкул уçнă, унта çав Волкăва хăйне тиректăра хунă. Чăв. й. пур. 26. Сана куланай пухма хуратпăр. Ib. 26°. Сана куланай пухма хурасшăн, тенĕ. || Определить, установить. N. Вĕсем пĕтĕм халăх çырăва вĕрентĕр тесе çĕнĕ йĕрке хунă. Орау. Атăсене икĕ мăшăрне те кайса парас: хăшне тӳрлетет, вара пĕр мăшăрне хăй илсе тӳрлетнĕшĕн укçа хури (хурĕ-и)? N. Вут тупăнмарĕ, ыттине ĕçе хунă. || Решать. N. Йышăнмасан укçа пама пăрахăç тума хунă. || Накинуть. П. Патт. 13. Темĕскерле çын кĕрĕкне хулпуççи çине хурса тухрĕ. || Прикрытый. И. Тукт. Кайсан-кайсан, Ульянасене пĕр чăптапа витсе хунă лав тĕл пулчĕ. || Приказать, велеть. N. Çаврăнма хуратна, анма хуратна юланут çинчен? (Такмак). || Подать в суд. Чăв. й. пур. 210. Эпĕ каçармастăп, манăн ача вилет, эпĕ сута хуратăп, тенĕ. СПВВ. Сута хучĕç. || Чув. пр. о пог. 278. Хĕлле юр сакăн-сакăн пусма пек картлашкаллă пит нумай хурсан, çулла тырă-пулă пит лайăх пулать. Если зимою очень много насядет снегу ступеньками, как у лесенки, летом хлеб будет очень хороший. || Уродиться, родиться в кого. Юрк. Такам шуйттана эсĕ хунă! Ib. Митукăн амăшĕ те шарт тĕлĕнет: „Ачу масарĕ ку Митук, кама шуйттана хучĕ-ши? Пирĕн йăхра никам та ун пекки çукчĕ-çке“. N. Вăл амăшне те, пиччĕшне те хуман, пит çемçе çын пулнă. Регули 923. Пĕтĕмпех хама хунă. ÇМ. вăт. || Значит, надо полагать (?). Рукоп. календ. 1908. Шикланаççĕ хур.|| Почитать, ставить во что. N. Илтмĕтĕм сирĕн сăмахăра, чунăм чухлĕ хуратăп кăмăлăра. ÇМ. Этем чунне — выльăх чунĕ вырăнне ан хурăр. N. Эсĕ ман сумаха сумах вырне хумарăн. N. Пирĕн ватăсене чыса хураççĕ. Дик. леб. Çакна хăнăрсене чысламалли тĕслĕрен ĕçме-çиме вырăнне хурса выльăр. N. Кăмăл хурса, хĕрхенсе ман айăпа каçарсам. || Составить, сложить. N. Микула геройсене мухтаса юрламалли çĕнĕ юрă хучĕ. || Сравнивать. N. Петĕр çын чĕрине çăлкуçĕ майлă хурат.|| Зачесть. N. Эсир мана ку ĕçшĕн айăпа ан хурăр, тенĕ. N. Мана винавата хуран. N. Çавна та ĕнтĕ айăпа хуратна? || Давать (имя). Яжутк. Пирĕн ялта пĕтĕмпех (все) Шăнкрин ятлă, ахаль пуп çавнашкал хунă. || Девать. Хĕн-хур. Ачасене ăçта хурас! Вĕсене те пăрахас-и-мĕн? Толст. Çиллĕме ăçта хурам-ши? Юрк. Ай-хай, арăмçăм, сарă арăм, çта хурĕç-ши манăн чунăма? Чем люди живы. Кала эсĕ, укçăна ăçта хутăн? тет Матрӳне. Альш. Килĕнче хăйĕн пурлăхне ниçта хура пĕлмен. Ib. Сирĕн пек лайăх çынсем умĕнче ырă сăмахăма ăçта хурам-ши? Ал. цв. Каялла çаврăнса пăхать те, ниçта алă хума та вырăн çук. || Наливать. N. Сăра хур, наливать. || Пить. КС. Сăра ĕçтернĕ чухне: хур, хур, тесе сĕнеççĕ. || Оценивать. N. Хамăрне 50 тенке хутăмăр. Орау. Сурăха пĕр тенкĕ хучĕç. Оценили овцу в рубль. || N. Эсир канаш тăватăр пулсан, эпир ăна пĕтерĕпĕр; эсир пĕр-пĕр сăмах хурсан, вăл сирĕн пулмасăр юлĕ. N. Хампала иксĕмĕр хушăмăра эпĕ сăмах хуратăп. || Быть принятым. П.-Пинер. Пасара кайсан çын вали кулаç илме хуман. N. Уяра хирĕç юпăнчă илме хунă. N. Ывăла шаннă — хуран çеккĕлинчен тытма хунă тет, хĕре шаннă — алăк хăлăпĕнчен тытма хунă тет. || Потратить. Календ. 1907. Çĕре тухăçлăрах тăвас тесен, ăна ĕçлеме вай нумайтарах хурас пулат. || Пожертвовать. N. Вĕсем халăха ирĕке кăларасшăн хăйсен пуçĕсене хучĕç. || Развести (огонь). НР. † Уй варрине вут хуртăм. Среди поля я огонь развела. А.-п. й. 21. Такасем, пĕр-пĕринпе тĕкĕшессине шанса, шăнасран çапă пуçтарса вут хунă. || В чувашизмах. ЧС. Вăл (лошадь) е хирте е картăшĕнче ирĕк çӳренĕ чухне, ун патне тытас тесе ют çын ан пыра хур (и не думай подходить), хăна пĕр систермесĕр шартлаттарса тапса яратчĕ. N. Эпир çав ӳсĕр пекех пулас мар, хамăр ăса çухатсах хурас мар. Халапсем 27. Тархасшăн ан кая хур (не уходи), эсĕ пире тĕрмере çĕртсе пĕтеретĕн. Юрк. Ан кая хур. Не вздумай пойти! Чем люди живы. Çимун Михала ĕçне пырса пăхнă та, шартах сикнĕ: Михала улпут таварĕнчен вилнĕ çын пушмакки çĕленĕ хунă. Конст. чав. Инке каллех: ан ухмахланса çӳре хур эсĕ, ачам, апла, терĕ. См. Магн. М. 263. || В качестве вспомогательного глагола. Оп. ис. ч. II. Виçтерсе хур, эп пырăп. Вели взвесить, я приду (и возьму). Ib. Вăл çаран çине кĕре ан хур — пĕтрĕн вара. Не вздумай пойти на эти луга — погибнешь. ГФФ. † Мана савнă сар ача шотласа хонă ылтăн пек. Мой размиленький красавчик — ровно считанное золото. Оп. ис. ч. II. Лашине витине хупса хурат. Ставит дошадь в конюшню. Ib. Çил тухиччен акса хурас. Надо (заранее) отсеяться, пока нет ветра. Ib. Тĕтĕрсе пĕтерсен, шăналăка карчĕ те хучĕ. Окурив, она задернула полог. А.-п. й. 53. Кашкăр йăпăр-япăр тĕпсакайне анса кайрĕ. Йытти сакай алăкне шăнкăрт хупса хучĕ те, пас кăларса вĕрме тытăнчĕ. Когда волк забрался туда, собака захлопнула крышку, а потом принялась лаять. Ib. 90. Мĕн пур йăвăç купинче мачча кашти курăнмасть. Тупса хурсан кашталăх, тытăнăп тин ĕçлеме. Ib. 91. Çав вăхăтра Сахарĕ çыхать хурать улпута. Ib. 82. Хайхисем килĕшрĕç те, сумккăпа кив капансене улăштарса та хучĕç. Альш. Унтан (она) кукша качакине илет те, хăй качакине çыхса хурат, тет. N. Çапла вара илемлĕ чĕлхене пăсса хураççĕ. Чăв. й. пур. 33°. Ивана хăне ĕçтерсе ӳсĕртнĕ те, пылне вăрттăн илсе хурса сута-сута янă. N. Ухмах çынна ан хирĕçтере хур, вăл тем те туса хума пултарать. Янш.-Норв. Çапла вĕсем вара çураçса хураççĕ те, туй тума япаласем хатĕрлесе хураççĕ. Регули 958. Ĕнер туса хорас мĕн сирĕн. N. Сухи пуçпе сӳрине сухаласа пĕтернĕ ана çинчен тепĕр ана çине кайса хучĕ. Халапсем 15. Хай упанăн икĕ хăлхинчен ярса тытса часах урапине кӳлсе те хурать. N. Агаша йĕре-йĕре Корней пичĕ çине таса тумтир витсе хунă. N. Палач вĕрене хăвăрт туртса илнĕ те юпа çумне çыхса хунă. N. Çитсен (по прибытии) мĕн тăвассине вăл малтанах вĕрентсе хунă. Истор. Ывăлĕсене вăл хăй сывă чухнех пĕрер хула парса хунă. Шăна чир. сар. 19. Шăнасене пистерттерет, нумайĕшĕ тата вырăнтах шăнасене вĕлерсе хурать. N. Пĕр кулак çапла каларĕ, тет: „Пире пĕтĕмпех пĕтерсе хурасшăн“, терĕ, тет. N. Ӳсечен (?) çăнăх исе хурайтăн-а? N. Авал пĕр пысăк пуçлăхран ыйтнă, тет: „ Эсĕ тĕрмене лартакан çынсем хушшинче пит лайăх çынсем те пур-тăр-çке? — тесе. Пуçлăх пăртак шухăшларĕ, тет те, каласа хучĕ, тет. N. Тепĕр çын тата. „Чăн пирĕн çарансем питĕ начар, анчах вăл выльăх çӳренĕрен мар, çулсем çапла килчĕç“, тесе хучĕ. N. „Çапла вăл, Микулай, çапла; Ваçлей пурне те пĕлет вăл“, тесе хучĕ Ерхип. Кн. для чт. 65. Хăйне ниçта кайса хума пĕлмен. N. Каç пулсан пулла кайăпăр тесе ăман чакалтаса хутăмăр. Имен. Ашшĕ ăна хирĕç илме тохать. Алăк оçса хочĕ. Хора-Çирма. Эсир уншăн ятласах хумăр, тесе шутларăм. Думаю (думал), что вы меня не будете за это слишком бранить. (Из письма). Орау. Йăтăнса анса пусса хурĕ (придавит). N. Алтса хур (вырыть). ЧС. Çапла тетен (у брата) сулахай алли типе пуçласан хай этем: „Акă ку керемет çеремĕ хай Михелене мĕн туса хунă, тетчĕ (т. е. что сделал ему киреметь за распахивание киреметевой земли). N. Иле хăйне ырăлăх тунăшăн Якку çапла туса хунă. КВИ. Пиччĕш хăйĕн шăлнĕне чиксе хучĕ укçашăн. N. Хула хапхине хупса хунă. N. Вĕсене епле пĕтерсе хунине (как истребили) илтсеттĕмĕр эпир. N. Чӳрече çумне хĕрлĕ вĕрен çыхса хур.
хор, обида. Собр. † Вăрмантан вăрмана çӳрерĕмĕр, яштак хулă суйласа. Тытам касам тенĕ чух хуралăç пырса хур турĕ. || Поношение, хула; позор, унижение. N. Çын хурри, людское поношение. Шел. II. 60. Е киле кайса кĕрсе ĕмĕр çын хурри пулса пурăнмалла. Ib. 61. Вĕреннĕ ача чухăн çын ачи пулсан та, чухăн çын хĕрне илсен те хур пулмасть. Юрк. Пирĕн пек çамрăк ачасем пĕр нуша курмасăр хур пулмĕ. Пĕр нуша курнă пулсассăн тăхăр тăшман хурĕ вăл пулмĕ. Никит. Çынсем пурте мантан мăшкăласа кулаççĕ, эсĕ ан мăшкăлах, Макçăм хурри ан тăвах. Альш. † Çĕнĕ кассен хĕрĕсем каччă хурри пулайрĕ. N. † Ухă пек пĕвве ӳстертĕм, çичĕ ют хурри пулайрĕ. N. Манăн çапах çын хурри пулас марччĕ-ха. N. Сана хурлакансенĕн хурри мана тиврĕ. || Жертва. Баран. 123. Тутлă ашне кура, вĕсем (птицы) пăшал хурри пулаççĕ. || Несчастье, беда. Бес. чув. 15. Вăл шухăш, çунман пулсан тахăçанах вырăва (ĕçе) килмелле те, анчах çунни ăна хур турĕ. Альш. Ăна каллах Каша таврашĕ пит хур тăвать, çапла иртес тенĕ çынна нимĕнпе иртме памас, иртме тытăнсан вăл та чуптарать, хыçран пырсан ытла хуллен хăвалать лашине. || Страдания. Ст. Чек. Асăнмасан хур туса пĕтерĕп, тенĕ. || Несчастный (Р). Тайба-Т. Кĕмĕлех те çĕрĕ çырулă куç, хур пулмĕ-ши хур (неснастный?) çын аллинче. || Обидно. Ашшĕ-амăшне. Вăл апла сана хур та-ĕçке. Епле апла тăван хĕре пĕр япаласăрах хăварас пулать?
хор, локоть, по-другому: чике. Бреняш. учит. СПВВ. Хур, локоть. Якейк. Хур = чавса тăршшĕ. Ib. Вăтăр хур тăла тĕртрĕм. Н. Седяк. Мĕн пур алăпа виçни; сак икĕ виçепе (чике е хур) пирсене виçеççĕ. Ау 376. Чике старик, хур сухал. (Купăс). Регули 383. Ку икĕ хор тăршĕ. Сред. Юм. Пире хĕрарăмсем хорпа виçнĕ. Чавсаран пуçласа пӳрне вĕçĕнчен çаврăнса тепĕр чавса патне çитсен пĕр хôр полать. Ib. Хôр — алă тăрăшĕпе чавса таран виçекен виçе. Пӳрне вĕçĕсенчен те чавса таран калла-малла пĕррĕ виçсессĕн пĕр хор полать. В. Олг. Хор — мера кругом локтя; хор палли — знак на руке; хорлăх, икĕ хорлăх. Чутеево. Хур — мера в З локтя. Пилĕк хур чике = 11 локтей. Орау. Хур = 2 чике, мера в длину всей руки. Чертаг. Хор, мера в 2 локтя. Изамб. Т. Кумкăç пилĕк хуртан (2 локтя) ытла пулмасть. N. Хур = 2 чике (чикĕм), от локтя до конца пальцев. СПВВ. ТМ. Тăватă хут чавсана виçсен пĕр хур пулат, ку сăмаха пир виçнĕ чухне анчах калаççĕ.
хор, гусь. N. Хура ăна астăву нумаях кирлĕ мар вăл хăех кӳлĕсенче, пĕвесенче ишсе çӳрет. Собр. Юрлăн чăххи те хурăн курăннă, теççĕ. (Послов.). Ст. Яха-к. Хуçи вара сĕрен халăхне пӳрт алăкне уçса калать: „Кӳртес пулсан йăла тăрăх хур пусать“, тет. Çапла калани хуллен пӳрте кĕмелли палла кăтартать. И. Тукт. † Хурăнварта хур пусрăм. СЧУШ. Хĕлле юрпа хур шыва кĕнĕ пек хăтлансан, çанталăк сивĕтет. N. Хорсам виç ама панă 17 чĕп анчах, ĕнмерĕç. Арзад 1908, 30. Хур усракан Левентей.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

салырга (класть)
каз (гусь)

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[ĥur]
meti; helpverbo kun la signifo "meti"
вырăна хур — meti sur sia loko
хурса тух — dismeti, finmeti
вăй хур — klopodi, peni
ĕç укçи хур — fiksi salajron
пысăка хур — alte taksi
юрă хур — verki kanton
илсе хур — formeti
палăртса хур — marki, noti
хупса хур — fermi, ŝlosi
айăпа хур — akuzi
ашшĕне хунă — li tre similas al sia patro
чуста хур — knedi paston
пуç хур — fordoni sian vivon, perei
тĕпе хур — meti bazon, baziĝi
ят хур — doni nomon, nomi
хурав — respondo
хурав пар — respondi, doni respondon
хуравла — respondi
хуравлаш — informi, sciigi, korespondi, respondi unu al la alia

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «позор», «поношение», «обида»; 2. «горе», «несчастье», «беда»; хĕн-хур «гнёт», «угнетение», «насилие»; «болезнь», «недуг»; АФТ, ног. кор «позор»; кирг., к. калп. кор, тур. hop «презренный», «уничиженный»; узб. хор, хур «попранный», «подвергшийся унижению», «униженный»; «попавший в бедственное положение», «находящийся в пренебрежении»; башк. хур «позорный», «низкий»; тув. хора «вред», «зло», «злоба»; тат. хур бул «опозориться», «оскандалиться»; бараб., тел. кор хула «оскорбление» (Радлов). Заимствовано из перс: (Ягелло), (хар) (Миллер) «низкий», «подлый», «позорный», «постыдный», «презренный», «гнусный», «позор»« «унижение», «презрение»; см. хурла, __хурлăх__.
«гусь»; МК каз, кирг., казах., ног., тур., кумык., тат., башк. казғаз, узб. ғоз, алт. В, ойр., тув. кас, хак. хас, якут. хаас «гусь»; ср. перс. (каз) «гусь»; монг. хур «тетерев», «тетерка».
хур кайăк çулĕ, кайăк хур çулĕ «Млечный Путь» (букв. «дорога диких гусей»); казах., к. калп. кус жолы (букв. «дорога птиц»), башк. каз юлы, кош юлы, тат. каз юлы «Млечный Путь».
«локоть», «старинная мера длины — двойное расстояние от локтя до конца среднего пальца»; ПМК караг «локоть»; др. уйг. юрид. док., узб. С кары, Замахш., АФТ кары «локоть»; Замахш. карылады «мерил локтями»; кирг., к. калп. (диал.), ойр. кары «расстояние от середины груди до конца пальцев»; чаг. кары, якут. харын «локоть»; «мера длины —расстояние от верха плеча до конца пальцев» (Бада’и’ ал-лугат 205); ср. монг. гap «рука».
«класть»; ят хур «нарекать», «давать имя»; др. тюрк., Зол. бл., ПК код «класть», «ставить»; Замахш., чаг., уйг., тур., кирг., казах., к. калп. кой, азерб., туркм. гой, узб., тат., башк. куй «класть», «ставить»; узб. от куй, тур. ад кой, уйг. кой «дать имя»; тур. баш кой «сложить голову»; р ~ д, й.

Чĕрчун ячĕсен чăваш-вырăс-латин словарĕ

гусь — anser [шывра ишекен пысăк кайăк]; йĕтем хурĕ гуменник — anser fabalis; căpă хур серый гусь — anser anser; сăрт-ту хурĕ горный гусь — anser indicus; шурă хур белый гусь — anser caerulescens; шур мăйлă хур гусь-белошей — anser canagicus; шур çамкаллă хур белолобый гусь — anser albifrons

Çавăн пекех пăхăр:

хупташка хупу хупут хупху « хур » хур çăмарти хур аçи хур ами хур аш хур ашĕ

хур
Пуплев пайĕ
Япала ячĕ, Еçхĕл
 
Фонетика
3 саспалли
 
Хытă сăмах
 
Чĕлхе
Чăвашла
 
Хыпарсем

2022, раштав, 08
Сайт дизайнне кӑшт ҫӗнетнӗ, саспаллисен страницинче хушма пайлану кӗртнӗ //Александр Тимофеев пулӑшнипе.

2015, утă, 30
Шыранӑ чухне ӑнсӑртран латин кирилл саспаллисем вырӑнне латин саспаллисене ҫырсан, сайт эсир ҫырнине юсама тӑрӑшӗ.

2015, утă, 30
Шырав сӑмахӗсене сӗннӗ чухне малашне вӑл е ку сӑмаха унччен миҫе шыранине тӗпе хурса кӑтартӗ.

2015, утă, 29
Сăмах шыранӑ чухне малашне сайт сире сăмахсарсенче тĕл пулакан вариантсене сĕнĕ.

2014, пуш, 25
Мобиллă хатĕрсемпе усă куракансем валли сайта лайăхлатрăмăр //Мирон Толи пулăшнипе.

2011, утă, 20
Вырăсла-чăвашла сăмахсарпа пуянланчĕ.

2011, утă, 19
Сăмахсарсен çĕнелнĕ сайчĕ ĕçлеме пуçларĕ.

2011, утă, 16
Сайтăн çĕнĕ версийĕ хатĕрленме пуçларĕ.

Пӳлĕм
Сайт пирки

Ку сайтра чăваш сăмахсарĕсене пухнă. Эсир кунта тĕрлĕ сăмахсен куçарăвне, тата ытти тĕрлĕ уйрăмлăхĕсене тупма пултаратăр.

Счетчики
Пулăшу

Эсир куçаракан укçа хостингшăн тӳлеме, çĕнĕ сăмахсарсем кĕртме, Ашмарин хатĕрленĕ сăмах пуххине сканерлама кайĕ.

RUS: Переведенные вами средства пойдут на оплату хостинга, добавление новых словарей, сканирование словаря Ашмарина.

Куçармалли счётсем:

Яндекс: 41001106956150

WMR: R028110838271

PayPal: np@chuvash.org