Шырав: чикĕ

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.

1.
граница, рубеж

пограничный
разграничительный
патшалăх чикки — граница государства, государственная граница
чикĕ застави — пограничная застава
сыпăк чикки — лингв. слогораздел
чикĕ йĕрĕ — разграничительная линия
чикĕ леш енче —за границей, за рубежом
чикĕ леш енчи çĕршывсем — зарубежные страны
чикĕ урлă каç — перейти через границу
чикке пăсакансем — нарушители границы

2. перен.
рубеж
пилĕкçуллăх чиккисем — рубежи пятилетки

3.
предел, черта
грань
хула чиккинчен тулта — за городской чертой

4.
межа, черта
чикĕ ту — проводить межу
старт чикки — линия старта

5. перен.
граница, предел, мера
чикĕрен тухса кай — перейти границу (дозволенного)

6. физ.
точка
пăрлану чикки — точка замерзания

◊
хăлха чикки — 1) висок 2) оплеуха
хăлха чикки пар — закатить пощечину, засветить оплеуху
хăлха чикки тăхăнтар — закатить пощечину, засветить оплеуху
ĕнсе чикки — подзатыльник
ĕнсе чикки пар — дать подзатыльник

II.

вилы (с длинной ручкой)

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

вилы с длинным чернем.

граница, рубеж, черта, межа, край. N. Патшалăх чикки, граница государства. УМ. Пăхаттăмăр тек чикĕ урлă, кураттăмăр урăх тĕнче... КС. Эс мĕшĕн чикĕрен тухса çулатăн (заходишь за границы). Орау. Кучикле выляма малтан çырса тăват кĕтеслĕ чикĕ тăваççĕ. Шибач. Тотар хоçа калать Пикманана: эс, тет, лашасам тăвар, эп, тет, çаран чикки шырама каям. Эпир çур. çĕршыв 22. Пирĕн таврари хĕрĕх ял пĕр вулăс чиккинче тăраççĕ. ТХКА З1. Эпĕ ĕлĕк салтака та кайса килнĕ, чикĕ хĕрринче слушит тунă. Ивник. Анчах пĕр тăшман та ан каç чикĕ урлă,— пограничник ялан вахтăра. Турхан. † Совет Союс чиккине сыхла, савни, ытларах! || Граница между полями двух обществ. Изамб. Т. Пирте чикĕсем пилĕк çухрăмран ытла мар. || Предел. || СПВВ. Чикки çавăнта, путмарĕ çавăнта (пĕр-пĕр япала ялан пĕр çĕре пырсассăн). || N. Пĕре панă сăмаха тума тăрсан чикки çук.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

чик

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1 «граница», «рубеж»; «межа», «предел»; уйг. чэк, чегра, узб. чек, чегара, кирг. чек, казах., к,, калп. шек, шегара, туркм. чәк, карач.-балк. чек, тат. чик, башк. сик «граница», «рубеж», «межа», «предел» (уйг. чекини бил «знай меру»). Может быть, от чик (см.) «втыкать», «ставить» (на межах ставили столбы)?

хăлха чикки «висок»; уйг. чәккә, узб. чакка, кирг., кумык. чеке, туркм. чекге, тат. чигә, башк. сикә, тур. шакак, казах., к. калп., ног. шеке «висок»; ср. перс. шӓғиғе «висок».

Çавăн пекех пăхăр:

чик-чак чикăл чикăлтат чикăн « чикĕ » Чикĕ пуçлăхĕ чикĕ юпи чикĕл-макăль чикĕле чикĕлен