Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
искать, разыскивать
ĕç шыра — искать работу
тĕрĕслĕх шыра — искать правду
шыраса туп — разыскать, раскопать, доискаться,откопать (напр. редкую книгу)
унăн куçĕсем такама шырарĕç — он искал кого-то глазами
Таракана пĕр çул, шыракана çĕр çул. — посл. У беглеца одна дорога, а у ищущего — сто.
Кам мĕн шырать, çавна тупать. — погов. Кто что ищет, тот то и находит.
Шыракана мар, тупакана мухтаççĕ. — посл. Хвалят не того, кто ищет, а того, кто находит.

2.
копаться
рыться, шарить разг.
хутсем хушшинче шыра — рыться в бумагах
вăл шыраман вырăн та юлмарĕ — он обшарил все, искал везде
шыраса тух — обыскать, осмотреть все

3.
разведывать, вести разведку, поисковые работы
çĕр айĕнчи пуянлăхсене шыра — вести разведку полезных ископаемых
нефть шырани — разведка на нефть

4. юр.
предъявлять иск
взыскивать
алимент шыра — взыскивать алименты
штраф шыра — взимать штраф
суд урлă шыраса ил — взыскать через суд

◊
вăл патак шырать — по нему палка плачет
йытăпа шырасан та тупаймăн — и с собаками не сыщешь (соотв. днем с огнем не найдешь).

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(шыра), искать, разыскивать. КВИ. Мĕн инçе ют çĕрте вăл шырать? Что ищет он в стране далекой? Ib. Анчах парăс телей шырамасть, телейрен те тарса вăл каймасть! Увы, он счастия не ищет и не от счастия бежит! ТХКА 73. Пур çĕре те шыраса пĕтертем, ниçта та çук. ГФФ. Çак çи яла килтĕмĕр юратнă çынсене шыраса. Мы приехали в эту деревню, отыскивая любимых людей. НР. Сăр-Сăр тăрăх хам карăм та, сăртри çырла шыраса. По Суре реке я ходил, искал ягоды на пригорке. ГФФ. Карăм шырама сĕм вăрмана. Пошел в дремучий лес искать (песню). Ib. Кăвакал ишет шыв тăрăх, çут поллине шыраса. Утка плывет по реке, отыскивая светлую рыбку. Букв. 1900. Çăкăр хырăма шырамасть. N. Айта халĕ вăрмана мачча кашти шырама. А.-п. й. 14. Пĕччен пурнăç ăна питĕ йăлăхтарса çитернĕ те, вăл хăй валли тус шырама шут тытнă. Ib. 16. Яла сурăх шырама, тет кашкăрĕ. Регули 1471. Эп шырарăм — топрăм. Ib. 1472. Эп шыраса топимарăм, шырарăм (шырарăм та), топимарăм. Ib. 818. Эп топимарăм мĕн шыранине. Сред. Юм. Çăварти чĕлĕме виç сехет шыранă, айĕнчи лашине виç талăк шыранă, тет. (Послов.). Бел. Гора. Вырăн пур та, мăшăр (супруга) çук; мăшăр шыра (так!) килтĕмĕр. Сятра. Ăста каян, тăлăк арăм? тет.— Опăшка шыраса каятăп, тет. N. Эс она шыраса топса ил (разыщи и возьми). Кама 56. Акă пăшалне ӳкерсе хăварнă. Хăйне тупаймарăм. Çырма тăрăх тарнă, теççĕ. Çĕр тĕттĕм, анкартисене, улăмсем айне шырас пулать. ЧС. Вара ăстарастапа сутниксем халăх пухса, ăна пур çĕрте те шыраса пĕтернĕ, анчах ниçтан та тупайман. N. Çак ĕçе епле пулнине Зайцев ятлă пысăк ĕçсене шыракан следователь тĕпчет. НР. Йори карăм улаха чун савнине шыраса; чон савнине тĕл полтăм сарă хĕрпе йонашар. Нарочно пошла на посиделки, чтобы встретиться там со своим милым, но увидела его сидящим рядом с русой девушкой. || Искать в смысле „иска“. Юрк. Эсĕ кунта мĕн шыратăн? — Мĕн шырасси-мĕнĕ, эпĕ прикăвăрсăр уйăрăлнă. Прикăвăрсăр уйăрăлнисем халĕ, çĕнĕ саккунпа, уйăрăлманпа пĕрех, тет.— Эсĕ çавна шанса тата шыратна-ха? — Вара, тет. || Взыскивать (с кого). Кратк. расск. 20. Эсĕ, атте илсе килмесессĕн, хамран шыра ăна, эпĕ хам çине шантарса илсе каятăп ĕнтĕ. N. Укçине каялла шырăр. Кан. Кивçен панă вăрлăхсене шыраса илесси. Пирĕн ял. Выçлăх çулта Унтри Тимуххине кил вырăнĕсем улăштарнине халь каялла шырама çук. N. Если эсĕ илеймесен те, килтен шыраса илмелле яратăп.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

эзләргә

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[ŝira]
serĉi (serĉu)
ĕç шыра — serĉi laboron
шыраса туп — eltrovi
штраф шыра — pagigi monpunon
шырав — serĉ(ad)o
шырав ĕçĕсем — serĉlaboroj
шыравçă — serĉisto, serĉanto, esploristo
шыраттар — serĉigi, peti serĉi (ke iu serĉu)
pagigi

Çавăн пекех пăхăр: