Шырав: ар

Шыракан сăмаха çырăр

Шырав вырăнĕ:

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.

1.
мужчина
мужской
яш ар — молодой мужчина
ар пул — стать мужчиной
ара çит — возмужать, достигнуть совершеннолетия
ар çулне çит — возмужать, достигнуть совершеннолетия
Ар çинчи кантра çĕрмест. — посл. Веревка, что на мужчине, не сгнивает (соотв. Мужчина не прощает обид).
Ар çуначĕ — ут. — посл. Крылья мужчины — конь.
2.
муж, супруг
глава семьи
мужнин, мужний разг.
арпа арăме — муж с женой
Ар епле, йыш çапла. — посл. Каков батька, такова и семья.

ар вăрлăхĕ — сперма
ар хатĕрĕ — мужской половой орган
ар ывăлĕ-хĕрĕсобир. люди, род людской
II.
удмурт
удмуртский
арсем — удмурты
ар çынни — удмурт
ар ялĕ — удмуртская деревня
III.
ар (çĕр виçи) = 100 кв. м.
IV.  диал.
перехватить бегущего
çавна арса илер-и? — давай его перехватим!

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(ар), vir, мужчина. ЧП. Ӳсрĕм-ӳсрĕм, ар пултам. Рос я, рос, и стал мужчиною. ЧП. Пиелĕхри ачасем те ар пулĕç. И дети, теперь лежащие в пеленках, сделаются взрослыми мужчинами. † Çитмен çĕре çитет-çке ар пуçĕсем. Куда только не занесет судьба мужчину! Ст. Дув. † Ай-хай пĕлĕт юхать, пĕлĕт юхать, ар пуçĕнчи çавра çĕлĕк (scr. пĕлĕт) пек. Плывет облако, похожее на круглую шапку на голове мужчины. Сятра-Марга. † Ачине шорă ан калăр: хĕрпе выртать — хĕрелет, хĕрне хора ан кăлăр: арпа выртсан саралать. Не говорите, что жених бледен: полежит с девушкой и станет румяным; не говорите, что невеста черновата: полежит с мужчиной и станет белою („русою“, т. е. поправится телом). Альш. † Тĕрлĕ нуша курать иккен ар пуçĕ! Многое приходится переносить мужчине! Т. VI. 8. Ут туртайми урпа, ар çĕклейми хăмла. Ячмень, которого не свезти лошади, и хмель, которого не поднять мужчине (т. е. обильный). БАБ. Ар çĕкленми хăмла, ут туртайми урпа. Тюрлем. Ар çинчи кантăр çĕрмес. Конопля, находящаяся на мужчине, не гниет. Эта пословица, по обьяснению чувашина, ее сообщившего, означает, что за сделанное мужчине зло будет от него отместка, расплата. Ту же пословицу встречаем и в рукописях. Собран. 100°. Ар çинчи кантăр çĕрмест, теççĕ. N. Ар çинчи кантăра çĕрмес, тет. Буин. Ар çинчи çăпата кантри çĕрмес, теççĕ. Говорят, что на мужчине конопля (или: верёвка, или: оборка лаптя) не сгниет. Чăвйпур. 2З°. Çынна кӳрентерни çĕре ӳкмест. Ар çинчи кантăра нихăçан та çĕрмест. Обида, нанесенная другому, никогда не пройдет даром: веревка, находящаяся на мужчине (т. е. удар ею?) не сгниет никогда. Этими словами оканчивается рассказ об одном чувашине, который обижал и эксплоатировал своих односельчан. Самый рассказ озаглавлен так: „Çынна епле тăвăн, ху та çавна курăн“. Буин. Ар епле, йыш çапла. Каков глава семьи, такова и его семья. (Послов.). N. † Ай, мăнтарăн ар пуçĕ! йĕрсе çӳрет, мул тупать. Ах, несчастный мужчина (т. е. несчастные мужчины)! с горькими слезами приобретает он себе добро! (т. е. достаток, необходимый для жизни). Орау. Ар пултăв вĕт, мур! санăн уссăна хăçан курмалла тата? Ведь ты уж стал мужчиной, скотина („мор“)! Когда же еще от тебя польза то будет? N. † Кунтан эпир тухса кайсассăн алăри ачăрсем ар пулĕç. Когда мы уйдем отсюда, ваши маленькие дети выростут мужами. || Maritus. Также означает мужа (супруга). Т.-И.-Шем. † Арăмсенĕн шухлăхне арĕ чарсан илемлĕ. Хорошо, если муж удерживает (излишнюю) бойкость своей жены. N. Вăл качча кайса çичĕ ара çитнĕ. Она побывала за семью мужьями. Ырă ăслă хĕр хăй валли ар тупать. Хорошая умная девушка найдет себе мужа. СПВВ. Х. Арсăр пурăнăç — туратсăр йывăç. Жизнь без мужа — дерево без ветвей. (Послов) N. Ар хыççăн арлан шăтăкне кĕнĕ, тет; ача-пăча хыççăн кăмака айне кĕнĕ, тет. Если во всем следовать за мужем, то придется влезть в нору хомяка; если во всем следовать за детьми, то придется залезть в подпечек. (Послов.). Çĕн-Кипек. Арпа арăм тăпкă пурăннипе нимĕн те çитмеçт. Ничто не может сравниться с мирною жизнью супругов.
(ар), Votiacus, homo e gente Votiacorum, quae est stirpis Fennicae, вотяк. Cf. tatar., срав. тат. ap, quod in eodem sensu usurpatur, имеющее то же значение. N. Пĕри чăваш, тепĕри ар, иккĕшĕ те киле каясшăн. Один — чувашин, другой — вотяк; оба хотят итти домой. Герман. Вăл патшалăхра тата урăх халăхсем те пулнă; чăвашсем, çармăссем, мăкшăсем, арсем. В этом государстве были и другие народы: чуваши, черемисы, мордва, вотяки.
(ар), i. q. авăр. Пшкрт. Ар — шу поҕы̆нза т̚ы̆рат, сарлаҕа. Широкое (место), где скопилась вода. Это определение едва-ли верно. Хорач. Чан’н’а шуа п̚ы̆ракса, ар т̚э̆пн’ӓ. Колокол бросили в воду, на дно омута. В. Олг. Ар. id.
(ар), i. q. авăр. В. Олг. Портă ари (аϱиы), черен топора.
(ар), vox, quam in nominibus vicorum compositis invenimus, quae fortasse eadem est, atque З. Ар. Hinc: отсюда: Аркасси.
(ар), i. q. (то же, что) авăр. В. Олг. , Б. Олг. Пшкрт. Арман арат. Мельница мелет. Б. Олг. Шу арманĕ арнă чох шуйĕ (т. е. шывĕ) шорлатат волакпала, кĕлетĕнче чолĕ шолтăтатат. Когда мелет водяная мельница, то вода в жолобе шумит, а жернов в амбаре стучит.
(ар), procurrere atque interclusa fuga comprehendere alqm, обойти, забежать вперед и схватить (бегущего). Пшкрт. Аjда, арза илэ̆βэ̆р. Пойдем, перехватим его (бегущего человека или животное).
quod in compositis tantum invenitur. Hinc: отсюда: ар-пир.
(ар), i. q. (то же, что) авăр. Хорачка. пир-ар = пир-авăр, lintea omne genus, холсты (всякие).

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

ар, çĕр виçи, пĕр арта 100 тăваткал метр;. 100 ар— пĕр гектар.

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

м. ар (çĕр лаптăкĕн виçи — 100 тăваткăл метр).

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[ar]
viro, vira
ар пул — estu viro
эс(ĕ) чăнах та ара çитрĕн — vi vere maturiĝis (viriĝis)
арçын — viro

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «мужчина»; 2. уст. «муж», «супруг»; ара çит «достигнуть совершеннолетия». Слово очень древнее, имеется оно почти во всех тюркских и монгольских языках и даже в шумерском; др. тюрк.. АФТ, МК, уйг., азерб., туркм., тур., шор. ӓр, кирг., узб., алт., тув., ойр., ног., к. калп., казах., якут. эр, башк., тат., хак. ир «муж» «мужчина»; в др. тюрк. ӓр «герой», «витязь», «удалой», «храбрый»; ср. монг. эр, бур.-монг. эре «муж» «мужчина»; «самец»; шумер. эре, уру — идеограмма мужчины чужой страны.

Чăваш чĕлхин çĕнĕлĕх словарĕ

п.п. Арлăх, секс (туп.). Пĕлетĕр вĕт-ха çăмăлттай каччăсем хĕрсемпе ар çыхăнăвне кĕриччен çеç çӳреççĕ. Т-ш, 16.10.1991, 8 с. Çамрăксен 60 проценчĕ шкул çулĕнчех ... ар хутшă-нăвĕсене кĕрет. ЧХ, 1998, 4 /. 7 с. Геройсен вилĕмне çавăн пекех ... ар кĕвĕçĕвĕ те, ăс-пуçа çухаттаракан ар туйăмĕсем те çывхартаççĕ. В.Абрамов, 1998, 3 с. Шкул ачисене ар воспитанийĕ парасси. Ч-х, 1999, 14 /, 1 с. — ар вăйĕ, ар хатĕрĕ, ар хăвачĕ (ÇХ, 1997, 28 /, 6 с.); ар гормонĕсем, ар киленĕвĕ, ар аталанăвĕ, ар пурнăçĕ, ар туртăмĕ (С-х, 2000, 40 /, 4 с.).

Этимологи словарĕ (1996)

I мужчина. Усрем-усрĕм, ар пултăм. Рос я, рос, и стал мужчиной. Также обозначает мужа. Вăл качча кайса çичĕ ара çитнĕ. Она побывала за семью мужьями. Арсăр пурнăç — туратсăр йывăç. Жена без мужа — дерево без ветвей. (Пословица).

Производные формы: арлă имеющая мужа, замужняя; арлă-арăмлă муж и жена, муж с женою: çапла вара вĕсем иккĕш арлă-арăмлă пулаççĕ. Таким образом они стали супругами, т.е. вступили в брак, образовали супружескую пару; арсăр не имеющая мужа, вдовая; арсăр-йышсăр без мужа и без семья; арсăрлăх неимение мужа, вдовство; арçын (ар + çын) мужчина; арçынла похожая на мужчину, на мужской лад; ар-çу-ри / ар-çори / ар-çурри / ар-çури название лесного духа (Ашм. Сл. IА, 302-316).
Тюркские соответствия: тел., алт., шор., леб., куманд., тар., тоб., кюэрик., крым., чаг., ком., тур., карЛТ. äр мужчина, сильный муж, герой; муж, супруг = кирг., к.-кирг., саг., койб., кач. ер = каз., тоб. ир (Радл. Сл. I, 751, 753, 1456). М.Рясянен исходной формой всех тюркских слов устанавливает *(h)är(ä) (Räsänen ЕWb., 46а). Г.Дёрфер, исходя из монгольской формы ere, полагает, что тюркскому är соответствует более древняя форма *ärä (еще более древние *härä и *pärä) Doerfer. Bemerk., OLZ LXVI 7/8. S. 332).
См. Егоров ЭСЧЯ, 30.
II вотяк. Пĕри чăваш, тепри ар, иккĕшĕ те киле каясшăн. Один — чувашин, другой — вотяк, оба хотят идти домой (Ашм. Сл. IА, 316). Каз. (= тат.) ар, чув. ар вотяк (= удмурт) = чув. ар мужчина < *är (Räsänen ЕWb., 22а).

Çавăн пекех пăхăр:

апшурнăй фат апьёнккă апьечĕк апьешчĕк « ар » ар çулне çит ар пӳне çит ар ывăлĕ ар ывăлĕ-хĕрĕ ар юлĕ

ар
Пуплев пайĕ
Япала ячĕ
 
Фонетика
2 саспалли
 
Хытă сăмах
 
Чĕлхе
Чăвашла
 
Хыпарсем

2022, раштав, 08
Сайт дизайнне кӑшт ҫӗнетнӗ, саспаллисен страницинче хушма пайлану кӗртнӗ //Александр Тимофеев пулӑшнипе.

2015, утă, 30
Шыранӑ чухне ӑнсӑртран латин кирилл саспаллисем вырӑнне латин саспаллисене ҫырсан, сайт эсир ҫырнине юсама тӑрӑшӗ.

2015, утă, 30
Шырав сӑмахӗсене сӗннӗ чухне малашне вӑл е ку сӑмаха унччен миҫе шыранине тӗпе хурса кӑтартӗ.

2015, утă, 29
Сăмах шыранӑ чухне малашне сайт сире сăмахсарсенче тĕл пулакан вариантсене сĕнĕ.

2014, пуш, 25
Мобиллă хатĕрсемпе усă куракансем валли сайта лайăхлатрăмăр //Мирон Толи пулăшнипе.

2011, утă, 20
Вырăсла-чăвашла сăмахсарпа пуянланчĕ.

2011, утă, 19
Сăмахсарсен çĕнелнĕ сайчĕ ĕçлеме пуçларĕ.

2011, утă, 16
Сайтăн çĕнĕ версийĕ хатĕрленме пуçларĕ.

Пӳлĕм
Сайт пирки

Ку сайтра чăваш сăмахсарĕсене пухнă. Эсир кунта тĕрлĕ сăмахсен куçарăвне, тата ытти тĕрлĕ уйрăмлăхĕсене тупма пултаратăр.

Счетчики
Пулăшу

Эсир куçаракан укçа хостингшăн тӳлеме, çĕнĕ сăмахсарсем кĕртме, Ашмарин хатĕрленĕ сăмах пуххине сканерлама кайĕ.

RUS: Переведенные вами средства пойдут на оплату хостинга, добавление новых словарей, сканирование словаря Ашмарина.

Куçармалли счётсем:

Yoomoney: 41001106956150