чак - Чăваш сăмахĕсен кĕнеки
Электронлӑ версине тума хутшӑннӑ: Алина Иванова, Михаил Саркӑмӑл, Николай Плотников, Иван Иванов, ...
Чăваш сăмахĕсен кĕнеки
убавляться, уменьшаться. Торх. Иур та куленех чакса пĕтсе пырать. || Убывать (о воде). Аттик. Шыв тулса чаксассăн улăхсем çинче, çарансем çинче курăксем ешерсе хăпарса тухаççĕ. N. Атăлта шыв чака пырат (все убывает). Календ. 1906. Шыв чака пуçласанах рис ака пулаççĕ. Шел. 75. Сĕнче чакса çитиччен кĕтсе тăма вăхăт çук. N. Каçпа шыв чакса çитрĕ. СТИК. Çырмари шыв чаксах пырат (вода все убывает). Ib. Пирĕн пусăра шыв чака пырат (убывает медленно, незаметно, но безвозвратно). Ib. Пусăри шыв кашни кун чакса пырат (каждый день убывает). Чув. прим. о пог. 296. Хĕлле тан шывĕ тухсассăн, çула йĕпе пулат, шыв чаксассăн, çула уяр пулат. Если зимою образуется наледь, наслуда, летом будет ненастье, если же вода убудет, летом будет ясно. || Убывать (о силе). N. Эсир уйăрăлсан, сирĕн вăйăр чакĕ. N. Хамăр ваттине кура вăй чакрĕ. || Сет-к. Пирĕн ĕнейĕй çилли чакнă. || Укорачиваться. N. Кашни кун ĕмĕр кунĕ чакса пырать. || Ухудшаться. N. Хуйхăпа сывлăхăм та чакрĕ. || Опадать (опухоль). В. Олг. ЧС. Шыççи (у лошади) çапах пĕрте чакмаст, тет. Скотолеч. 12. Ăна шыçни чакиччен кунне тăватшар хут улăштарса çыхас пулать. N. Сылтăм пит шыçĕнчĕ; çав чаксан кăларттарас тен, шыçăнни чакмасăр кăлармаççĕ. Череп. Чак, опадать (о толстом животе). || Уступать. Халапсем. Апла каласан ку та пăртакçĕ лăпланам пек пулать, калле те чакать. || Падать (о цене). Сĕт-к. Похра номай полсассăн, ыр сĕлĕнех хак чакать. || Отступать, пятиться назад. Юрк. Тăрсан-тăрсан, йӳнерехе те парăп, тет калле чакса. Сĕт-к. Нимле мар полч: ни каялла чакмалла мар, ни валалла каймалла мар. СТИК. Чăмăçă лашана хĕнен-хĕнен, вăл мĕн çапнăçемĕн чаках пырат (сколько не бьешь, а она все назад и назад). Ib. Ман лаша вăл пит ăслă, хăш-хăш чухне хам иртсе пынă чух: стой! теп те, вăл чака тăрат (выражается изумление). || Ск. и пред. чув. 42. Ман вăхăт çук халĕ, ерĕшместĕп, тесе чакма пуçларĕ.