Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

аван

удобно
тĕл пулма аван вăхăт — время, удобное для встречи
аван вырнаç — разместиться удобно

вырнаç

1.
располагаться, размещаться
находиться
хула илемлĕ вырăна вырнаçнă — город расположен на красивом месте
çемье сĕтел тавра вырнаçрĕ — семья разместилась вокруг стола

вырнаç

2.
поселяться, устраиваться
хваттере вырнаç — поселиться на квартире
гостиницăна вырнаç — устроиться в гостинице

вырнаç

3.
помещаться, умещаться, вмещаться
автобуса пурте вырнаçрĕç — все уместились в автобусе
пин ача вырнаçмалăх шкул — школа на тысячу ученических мест

вырнаç

4.
устраиваться (на работу)
шофера вырнаç — устроиться шофером

вырнаçăн

то же, что вырнаç 3.

хăтлă

уютно, удобно, комфортабельно
хăтлă купе — уютное купе
хăтлă комбинезон — удобный комбинезон
хăтлă вырнаç — разместиться удобно

хăтсăр

неуютно, без удобств, неудобно, без комфорта
хăтсăр пӳлĕм — неуютная комната
хăтсăр вырнаç — разместиться без комфорта

хваттер

квартирный
виçĕ пӳлĕмлĕ хваттер — трехкомнатная квартира
кооператив хваттерĕ — кооперативная квартира
пуша хваттер — свободная квартира
уйрăм хваттер — отдельная квартира
хăтлă хваттер — благоустроенная квартира
хваттер укçи — квартирная плата
хваттер ил — получить квартиру
хваттере вырнаç — устроиться на квартиру (к кому-л.)
хваттере кĕрт — пускать на квартиру, пускать квартирантов
хваттерте тар — жить на квартире
хваттерте пурăн — жить на квартире
вĕсене çĕнĕ хваттер панă — им предоставили новую квартиру

чав

I.

1.
рыть, копать
ковырять разг.
канав чав копать канаву
окоп чавса вырнаç — окопаться
çăл чав — рыть колодец
çĕр чавакан машина — землеройная машина
çĕр чавакан — землекоп
чавса кĕрсе кай — зарыться, закопаться
чавса салат — разгрести
чавса çемçет — взрыхлить, разрыхлить
тĕмескене чавса так — срыть бугор
чавса тултар — нарыть, накопать (много)
чавса тух — прорыть, прокопать
Çыншăн кăвар чавма хушман. — посл. Не давай твоими руками жар загребать.

вырнаç

◊
кăмăл вырнаçрĕ — на душе стало спокойно
ăша вырнаçрĕ — запало в душу

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

вырнаç

то же, что вырăнаç. Ст. Чек. Вăкăра çамка тăрăх шыв ярарĕç; силленсен, вырнаçат; силленмесен, вырнаçмас.

вырнаçтар

понуд. ф. от вырнаç. Орау. Пĕр (ик, тăват) арпуса вырнаçтартăмăр (съели, уплели). || Надевать. Изамб. Т. Сӳсмене (хомут) вырнаçтарсан, кутлăхне (шлею) тӳрлетеççĕ.

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

войти

глаг.
сов., во что
1. (син. вступить; ант. выйти) кĕр; войти в комнату пӳлĕме кĕр; Можно войти? Кĕме юрать-и?
2. (син. включиться) кĕр; хутшăн; он вошёл в состав комитета вăл комитет йышне кĕнĕ
3. (син. уместиться) кĕр, шăнăç, вырнаç; вещи не вошли в сумку япаласем сумкăна шăнăçмарĕç ♦ войти в привычку хăнăхăва кĕр; войти в силу вăя кĕр, вăй ил; войти во вкус иленсе çит, еккине яр

въехать

глаг. сов.
1. (ант. выехать) пырса кĕр (транспортпа); автомашина въехала во двор автомашина кил хушшине пырса кĕчĕ
2. (син. вселиться; ант. съехать) пурăнма кĕр, вырнаç; семья въехала в новую квартиру кил-йыш çĕнĕ хваттере пурăнма кĕнĕ
3. (син. подняться; ант. съехать) хăпар (транспортпа); воз едва въехал в гору лав сăрта аран-аран хăпарчĕ

даваться

глаг. несов.
1. лек, кĕр, парăн, тыттар; не даётся в руки алла кĕмест, тыттармасть; Не давайся на обман! Хăвна улталама ан пар!
2. 1 и 2 л. не употр. (син. усваиваться) ăса кĕр, ăса вырнаç; математика ему легко даётся вăл математикăна çăмăллăнах ăса хывать ♦ сегодня даётся концерт паян концерт пулать

занять

2. глаг. сов.
1. что вырнаç, шăнăç, йышăн; вещи заняли весь шкаф япаласем пĕтĕм шкапа йышăнчĕç
2. (син. расположиться) вырнаç, йышăн; занять место в вагоне вагонра вырăн йышăнса хур
3. кого (син. заинтересовать) кăсăклантар; он занят только собой вăл хăй çинчен кăна шухăшлать
4. кого ĕç хуш, ĕç пар; явăçтар, хутшăнтар; занять детей игрой ачасене вăййа явăçтар ♦ занять первое место пĕрремĕш вырăн йышăн (ăмăртура); занять город хулана ярса ил; я занят эпĕ ерçместĕп, ман вăхăт çук

лежать

глаг. несов.
1. вырт; лежать на земле çĕр çинче вырт; лежать на спине месерле вырт; лежать на животе ӳпне вырт
1. 1 и 2 л. не употр. (син. находиться) пул, упран, вырт; ключ лежит в кармане çăраççи кĕсьере выртать; деньги лежат в банке укçа банкра упранать
3. (син. располагаться; направляться) пул, вырнаç, вырт; дорога лежит через лес çул вăрман витĕр выртать ♦ душа не лежит чун туртмасть; лежать на боку хăяккăн вырт (ĕçлемесĕр)

остановиться

глаг. сов.
1. (ант. тронуться) чарăн, тăр; поезд остановился поезд чарăнса таче; часы остановились сехет çӳреме пăрахнă
2. (син. поселиться) вырнаç, пурăнма кĕр; туристы остановились в гостинице çулçӳревçĕсем хăна килне вырнаçрĕç
3. (син. рассмотреть) чарăнса тăр, пăхса тух, тишкер; докладчик остановился на многих вопросах докладçă нумай ыйтусене пăхса тухрĕ

поступить

глаг. сов.
1. (син. сделать) ту, хăтлан; он поступил правильно вăл тĕрĕс турĕ
2. кĕр, вырнаç; поступить учиться вĕренме кĕр; поступить на работу ĕçе вырнаç
3. пыр, кил; в магазин поступили товары магазина тавар килнĕ

устроиться

глаг. сов.
1. 1 и 2 л. не употр. (син. наладиться) йĕркелен, майлан, майлаш; жизнь по-немногу устроилась пурнăç майĕпен майлашса кайрĕ
2. (син. поступить) кĕр, вырнаç; устроиться работать ĕçе кĕр

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

укладываться

несов., уложиться, -жусь сов. 1. вырнаç, шăнăç; 2. çула кайма япаласене вырнаçтарса хур; 3. перен., ĕçе вăхăтра туса пĕтерме ĕлкĕр; докладчик уложился в 40 минут докладчик докладне 40 минутра тума ĕлкĕрчĕ.

улечься

, улягусь, уляжешься сов. 1. вырт, çывăрма вырт; все улеглись спать пурте çывăрма выртрĕç; 2. вырнаç; он не уляжется на этом диване вăл ку диван, çине вырнаçаймасть; 3. лăплан; тревога улеглась пăлхав (хавха) лăпланчĕ, чарăнчĕ.

уместиться

-щусь, -стишься сов., умещаться несов. вырнаç, шăнăç; хоть и тесновато, но уместимся тăвăртарах пулсан та шăнăçăпăр.

уставиться

-влюсь, -вишься сов. 1. шăнăç, вырнаç; 2. тĕллесе пăх; уставиться на кого-либо кам çине те пулин тинкерсе пăх.

устраиваться

несов., устроиться, -юсь сов. 1. майлаш, пул; дело устроилось так, как хотели ĕç хамăр тăвас тенĕ пек майлашрĕ; 2. вырнаç (çĕнĕ хваттере); 3. ĕçе кĕр, вырăна кĕр.

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

вдвигаться

несов. шуçса кĕр, кĕрсе лар, кĕрсе вырнаç (хăй вырăнне); этот ящик легко вдвигается в стол ку ещĕк сĕтеле лайăх кĕрсе ларать.

взгромоздиться

сов. разг. йывăррăн хăпарса вырнаç, йăраланса хăпар.

влезть

сов. 1. на что (забраться) хăпар, улăх; влезть на дерево йывăç çине улăх; 2. во что (проникнуть) кĕр; влезть в окно чӳречерен кĕр; 3. во что-л., разг. (войти, сесть, лечь) кĕрсе ӳк (е лар, вырт); влезть в ванну ваннăна кĕрсе лар; влезть в постель вырăн çине кĕрсе вырт; 4. во что, разг. (уместиться) вырнаç; влезть в чемодан чăматана вырнаç; ◇ влезть в долги парăма кĕрсе кай; сколько влезет кăмăл çитнĕ таран.

вместиться

сов. шăнăç, вырнаç, кĕр.

внедриться

сов. кĕр, кĕрсе вырнаç (е çирĕплен).

водвориться

сов. 1. вырнаç; 2. перен. (установиться) йĕркелен, лăплан; в комнате водворилось молчание пӳлĕм шăпланчĕ.

возле

1. нареч. юнашар, çывăхра, патĕнче; расположиться возле юнашар вырнаç; 2. предлог с род. п. патĕнче, çумĕнче, юнашар, çывăхĕнче; возле дома çурт патĕнче; возле речки шыв хĕрринче.

войти

сов. 1. во что кĕр; войти в избу пӳрте кĕр; 2. во что (включиться в состав чего-л.) кĕр; войти в список списока кĕр; войти в долю пая кĕр; 3. во что (вместиться) кĕр, шăнăç, вырнаç; все вошло в чемодан чăматана пурте вырнаçрĕ; 4. с чем (представить для рассмотрения) тăрат; войти в дирекцию с предложением дирекцие сĕнӳ тăрат; ◇ войти в действие пурнăçланма тытăн, ĕçе кĕр; войти в привычку йалана кĕр; войти в моду модăна кĕр; войти в азарт хĕрсе кай; войти в доверие шанăçа кĕр; войти в долги парăма кĕр; войти в колею йĕркене кĕр; войти в положение кого-л. шута ил, ăнлан.

вселиться

сов. 1. (поселиться) кĕр, вырнаç (хваттере); вселиться в новую квартиру çĕнĕ хваттере вырнаç; 2. перен. (появившись, укрепиться) вăран, пуçла; в меня вселилась уверенность эпĕ иккĕленме пăрахрăм; в сердце вселилась тревога ăш вĕçрĕ.

встать

сов. 1. тăр, çĕклен; встать с места вырантан тăр; встать из-за стола сĕтел хушшинчен тăрса тух; встать с постели вырăн çинчен тăр; он встал с зарёю вăл шуçăмлах тăчĕ; 2. (подняться на борьбу) тăр, тух, çĕклен; встать на защиту родины тăван çĕршыва сыхлама çĕклен; 3. (взойти) тух; солнце встало хĕвел тухрĕ; 4. перен. (возникнуть) сиксе тух, килсе тух; встали новые трудности çĕнĕ йывăрлăхсем сиксе тухрĕç; 5. (ступить на что-л., стать где-л.) тар, хăпарса тăр; встать на стул пукан çине хăпарса тăр; встать за дверью алăк хыçне тăр; 6. (стоя уместиться) вырнаç, кĕр, шăнăç; стол встанет между окнами сĕтел ик чӳрече хушшине вырнаçать; 7. (приступить к чему-л.) тар, тытăн, пуçла; встать за станок станок умне тăр; 8. разг. (перестать действовать, течь) чарăн, лар; мотор встал мотор чарăнчĕ; ночью часы встали çĕрле сехет чарăнса ларнă; Волга встала Атăл ларнă; ◇ встать на колени чĕркуçлен, чĕркуççи çине тăр: встать на чью-либо сторону кам майлă та пулин пул; встать поперёк дороги чăрмантар, çула урлă тăр; дорого встанет хакла ларать.

въехать

сов. 1. пырса кĕр (лашапа, машинăпа т. ыт. те); въехать в город хулана пырса кĕр; 2. (поселиться, вселиться) кĕр, вырнаç (хваттере); 3. (едучи подняться, взобраться на что-л.) хăпар (лашапа, машинăпа т. ыт. те); въехать на гору ту çине хăпар.

гнездо

с. 1. (птичье) йăва (кайăкăн); ласточкино гнездо чĕкеç йăви; 2. (зимовье некоторых животных) шăтăк, йăва, йĕнĕ; гнездо кабанов хир сысни йăви; 3. перен. (местожительствоу домашний очаг) йăва, кил, пурăнакан вырăн; родное гнездо тăван кил; свить (себе) гнездо 1) йăва çавăр (киллĕ-çуртлă, çемьеллĕ пул); 2) перен. (укорениться) вырнаç (чĕрере, пуçра т. ыт. те); 4. тех. шăтăк, вырăн, хăвăл; гнездо для патронов патрон шăтăкĕ; пулемётное гнездо пулемёт йăви; 5. лингв. йăва, тĕп; ◇ осиное гнездо сăпса йăви (усал каварлă çынсен ушкăнĕ çинчен).

даться

сов. разг. 1. (позволить схватить себя) тыттар, парăн; он врагу не дался вăл тăшмана парăнман; 2. (поддаться) парăн; даться в обман улталан; 3. (при освоении, понимании) пул; математика далась ему легко математикăна вăл çăмăллăнах ăнкарнă; этот переход дался ему нелегко ку çул уншăн çăмăл пулман; 4. (стать предметом внимания) пуçа çавăр, пуçа кĕрсе вырнаç, тыткăна ил; ну и далась вам эта охота! ку сунар сире пĕтĕмпех тыткăна илчĕ!

деться

сов. разг. 1. (исчезнуть, потеряться) кайса кĕр, çухал, путлан; куда делась моя шапка? ман çĕлĕк ăçта кайса кĕче?; 2. (уйти, скрыться от кого-чего-л.) кайса кĕр; 3. (найти приют) кайса вырнаç, кайса кĕр; не знаю, куда деться ăçта вырнаçмаллине пĕлместĕп, ниçта кайса кĕме пĕлместĕп.

за

предлог 1. с те. п. (на вопрос «где?») хыçра, хушăра, тулашĕнче, леш енче; стоять за дверью алăк хыçĕнче тăр; сидеть за столом сĕтел хушшинче лар; жить за рекой çырма леш енче пурăн; отдыхать за городом хула тулашĕнче кан; 2. с вин. п. (на вопрос «куда») хыçă, хушша, тулашне, леш енне, тепĕр енне; сесть за стол сĕтел хушшине лар; за спину çурăм хыçне; за реку шыв леш енне; уехать за город хула тулашне кай; сесть за пианино пианино калама лар; 3. с тв. п. (позади, вслед, следом) хыççăн, хыçран; один за другим пĕрин хыççăн тепри; за мной ман хыççăн; читать книгу за книгой кĕнеке хыççăн кĕнеке вула; 4. с тв. п. (во время чего-л. — на вопрос «когда?») хушшинче, вăхăтĕнче, чух; за работой ĕç вăхăтĕнче; за разговорами калаçнă хушăра; за ужином каçхи апат çине чух; 5. с вин. п. (указывает на начало действия) ⸗а [⸗е], ⸗ма [⸗ме]; взяться за работу ĕçе тытăн; сесть за шитьё çĕлеме лар; 6. с вин. п. (в течение, в продолжение) ⸗та [⸗те], ⸗ра [⸗ре], ⸗че, вăхăтра, хушăра; сделать за час пĕр сехет хушшинче туса пĕтер; за это время çак хушăра; за время отпуска отпуск вăхăтĕнче; 7. с вин. п. (раньше, до) маларах, малтан; за день до отъезда тухса кайиччен пĕр кун малтан; за два месяца до.. ⸗ччен икĕ уйăх малтан; 8. с вин. п. (позднее, больше, сверх) ытла, ытлашшипех, иртет, иртнĕ; мороз за двадцать градусов сивĕ çирĕм градус ытла, сивĕ çирĕм градусран та иртет; ему далеко за сорок вăл тахçанах хĕрĕхрен иртнĕ; уже за полночь çурçĕр иртнĕ ĕнтĕ; 9. с вин. п. (на расстоянии). ⸗а [⸗е], ⸗та [⸗те], ⸗ра [⸗ре], ⸗ран [⸗рен], çити, урлă; ехать за сто километров çĕр километра кай; находиться за двадцать километров от города хуларан çирĕм километрта вырнаç (е тăр, пул); за три дома от угла кĕтесрен виçĕ çурт (е кил) урлă; 10. с вин. п. (по причине, вследствие) ⸗ран [⸗рен], ⸗тан [⸗тен], ⸗шăн [⸗шĕн], пирки; уважать за честность тӳрĕ кăмăлшăн хисепле; за отсутствием улик айăплама сăлтав çук пирки; за недостатком времени вăхăт çукран; 11. с тв. п. (с целью, для чего-л.) патне, ⸗ма [⸗ме]; пойти за водой шыв ăсма (е шыв патне) кай; послать за вещами япала патне яр, япала илме яр; очередь за билетами билет черечĕ; 12. с вин. п. (ради, в пользу, в защиту) ⸗шăн [⸗шĕн], майлă пул; сражаться за родину тăван çĕршывшăн кĕреш; борьба за мир во всём мире пĕтĕм тĕнчери миршĕн пыракан кĕрешӳ; заступиться за кого-либо хута кĕр, майлă пул; 13. с тв. п. (при обозначении лица или предмета, на которые направлено действие) ⸗а [⸗е], ⸗на [⸗не]; ухаживать за больными чирлисене пăх; следить за чистотой тасалăха асăрхаса тăр; 14. с вин. п. (при обозначении лица, предмета, который берут, которого касаются и т. п.) ⸗тан [⸗тен], ⸗ран [⸗рен], ⸗чен; взять за руку алăран тыт; дёрнуть дверь за ручку алăка хăлăпĕнчен турт; 15. с вин. п. (при обозначении лица, предмета, вызывающих какие-л. чувства) ⸗шăн [⸗шĕн]; я рад за вас эпĕ сирĕншĕн хавас; мне стыдно за тебя мана саншăн намăс; благодарю вас за билет сире билетшăн тав тăватăп; 16. с те. п. (при обозначении лица, места и т. п., которому присуще какое-л. свойство) ⸗ăн [⸗ĕн], ⸗та [⸗те], ⸗ра [⸗ре]; за ним замечается такая привычка унăн çавăн пек йăла пур; 17. с вин. п. (в обмен, по цене) ⸗а [⸗е], ⸗ла [⸗ле]; за деньги укçалла; за плату тӳлевле; купить за десять рублей вунă тенкĕпе ил; 18. с вин. п. (вместо, взамен) ⸗шăн [⸗шĕн], вырăнне; подписаться за неграмотного хутла пĕлмен çыншăн алă пус; работать за товарища юлташшăн ĕçле; 19. с вин. п. (в качестве) вырăнне; принять за правило йĕрке вырăнне йышăн; оставаться за директора директор вырăнне юл; 20. с тв. п. (при указании лица, от которого зависит наступление какого-л. действия) ⸗тан [⸗тен], ⸗ран [⸗рен]; дело за вами ĕç сирĕнтен килет; очередь за вами сирĕн черет; 21. с тв. п. с чем-л. ⸗нă [⸗нĕ], ⸗лă [⸗лĕ]; приказ за подписью директора директор алă пуска приказ; письмо за № 210 210-мĕш №-лĕ çыру; ◇ за исключением ⸗сăр [⸗сĕр] пуçне, ⸗ран [⸗рен] пуçне, ⸗а [⸗е] шутламасăр; ни за что ним парсан та, ним тусан та; ни за что ни про что ним (е пĕр) айăпсăр, айăпсăр-сăлтавсăр; за ваше здоровье сирĕн сывлăхшăн.

заключаться

несов. 1. (находиться) вырнаç, вырнаçса тăр; механизм часов заключается в футляре сехет механизмĕ футлярта вырнаçать; 2. (состоять в чём-л.): задача заключается в следующем... задача çакăнта...; в этом слове заключается вся соль сказанного çак сăмах пĕтĕм шухăшăн тупсамне уçса парать; 3. чем (заканчиваться) вĕçлен; письмо заключается пожеланиями çыру ырлăх-сывлăх суннипе вĕçленет.

залечь

сов. 1. (лечь надолго) вырт, кĕрсе вырт; залечь спать çывăрма вырт; 2. (о тумане) хупла, карса ил; в низинах залег туман айлăмсене тĕтре карса илнĕ; 3. (о горных породах) вырт, вырнаç; 4. (о морщинах, складках) вырт, каçса кай; на лбу залегла глубокая складка çамка çинче тарăн йĕр выртнă.

запаковаться

сов. майлашăн, вырнаç; вещи хорошо запаковались япаласем лайăх вырнаçрĕç.

запасть

сов. 1. (вдаваться внутрь) анса кай, анса лар, шала кĕрсе кай; клавиши запали клавишсем анса ларнă; 2. (ввалиться) путса кĕр; глаза запали куçсем путса кĕнĕ; 3. разг. (завалиться) кĕр, кĕрсе кай, ӳк, кĕрсе ӳк; кĕрсе çухал; крючок запал в петлю каптăрма йăлă ăшне кĕрсе кайнă; 4. перен. (запечатлеться) кĕрсе вырнаç; его слова глубоко запали мне в душу унăн сăмахĕсем манăн чĕренех кĕрсе вырнаçрĕç.

заселить

сов. что 1. (населить) куçар; вырнаçтар, яр; заселить дом жильцами çурта çынсене пурăнма яр; 2. (занять) вырнаç, йышăн; рабочие заселили новый дом рабочисем çĕнĕ çурта вырнаçнă.

заселиться

сов. вырнаç, йышăн.

лежать

несов. 1. вырт; лежать на траве курăк çинче вырт; 2. (быть больным) чирлĕ вырт; лежать с воспалением лёгких ӳпке шыççипе вырт; 3. (находиться где-л., храниться) вырт, упран; книга лежит на столе кĕнеке сĕтел çинче выртать; деньги лежат в сберкассе укçа перекет кассинче выртать (е упранать); 4. (располагаться тем или иным образом) вырт; волосы лежат волнами çӳç кăтраланса выртать; 5. (быть расположенным) вырнаç, лар; город лежит на холме хула сăртра ларать; 6. (пролегать, проходить) кай, иртсе кай; дорога лежит через мост çул кĕпер урлă каять; 7. на ком, перен. (об обязанностях, заботах и т. п.) хуш; эта обязанность лежит на нём ку ĕçе ăна хушнă; ◇ лежать на боку хăяккăн вырт, нимĕн те ан ту; плохо лежит вăрлама пулать; душа не лежит к кому-чему-л. кăмăл туртмасть.

населить

сов. 1. что. (заселить кем-л.) пурăнма вырнаçтар; 2. (поселиться) пурăнма куçса лар, куçса вырнаç.

наслоиться

сов. 1. на что. (расположиться слоями) сийĕн-сийĕн вырнаç; 2. перен. çыпçăнса (е пухăнса) тул.

обосноваться

сов. разг. тĕплĕ вырнаç, вырнаçса çит.

окопаться

сов. 1. воен. окоп чавса вырнаç; 2. перен. разг. (найти себе надёжное пристанище) вырнаç (хӳтĕ çĕре).

определиться

сов. 1. (стать ясным) палăр, палăрса çит, уçăмлан; 2. (выяснить своё местоположение) пĕл, палăрса çит; 3 уст. (устроиться куда-л.) кĕр, вырнаç.

основаться

сов. 1. (возникнуть) пулса (е пуçланса) кай; 2. (поселиться) вырнаç, вырнаçса лар, никĕслен; основаться на новом месте çĕнĕ çĕре вырнаç.

остановиться

сов. 1. (перестать двигаться) чарăн, тăр, чарăнса тăр; 2. (временно расположиться) (чарăнса) вырнаç; остановиться в гостинице гостиницăна вырнаç; 3. на ком-чём (сосредоточиться — о мыслях, внимании и т. п.) çине хур, çинче чар.

поместиться

сов. вырнаç, шăнăç; все поместились пурте вырнаçрĕç.

помещаться

несов. 1. см. поместиться; 2. (находиться где-л.) пул, вырнаç; буфет помещается на первом этаже буфет пĕрремĕш хутра.

поселиться

сов. вырнаç (пурăнма), куçса лар, кĕр, лар; поселиться в центре города хула варрине пурăнма вырнаç; поселиться на квартире хваттере кĕр; поселиться на краю деревни ял хĕррине лар.

поступить

сов. 1. (совершить какой-л. поступок, что-л. сделать) хăтлан, ту (мĕн те пулин); поступить плохо начар ту; он поступил правильно вăл тĕрĕс турĕ; я бы так не поступил эпĕ ун пек хăтланман пулăттăм; 2. (устроиться, зачислиться) кĕр, шăнăç, вырнаç; поступить на работу ĕçе кĕр; поступить учиться вĕренме кĕр; 3. (прибыть, попасть куда-л.) пыр, кил; в магазин поступили новые товары магазина çĕнĕ тавар килнĕ; книга поступила в продажу кĕнекене сута пуçланă; 4. (о воздухе, воде и т. п.) пырса çит, кĕр, кил; газ поступил в квартиры хваттерсене газ килчĕ.

пристроиться

сов. 1. разг. (расположиться рядом) çумне вырнаç (е майлаш); 2. к кому-чему (присоединиться, пристать) пĕрлеш, ер, хутшăн, çыпçăн, çулăх; 3. разг. (устроиться на работу) ĕçе вырнаç, ĕçе кĕр; 4. (примкнуть к строю) йĕркене (е рете, строя) кĕрсе тăр, пырса тăр (е ер); пристроиться в хвост колонны колонна вĕçне тăр.

приткнуться

сов. разг. вырнаç, хĕсĕн, вырнаçса (е хĕсĕнкелесе) лар.

разложиться

сов. 1. разг. (разместиться где-л.) вырнаç, вырнаçса тух; разложиться в шкафу шкафра вырнаçса тух; 2. мат., хим. (на составные части, элементы) уйрăл, пайлан; 3. (подвергнуться гниению) сĕр, сĕрсе кай; 4. перен. (дезорганизоваться) пăсăл, аркан, юхăн.

расквартироваться

сов. хваттерсене вырнаç.

расположиться

сов. вырнаç, лар, майлаш; город расположился на берегу реки хула шыв хăррине вырнаçнă.

расселиться

сов. 1. (разместиться) (тĕрлĕ çĕре) куçса лар; 2. (поселиться порознь) уйрăмшарăн вырнаç, уйрăлса вырнаç; расселиться в разных местах тĕрлĕ çĕре уйрăлса вырнаç.

рассредоточиться

сов. воен. пайăн-пайăн вырнаçса пĕт, сайралса вырнаç.

расставиться

сов. разг. вырнаç, йĕркелен.

реализоваться

сов. и несов. 1. (осуществиться, осуществляться) пурнăçа кĕр, пурнăçлан; 2. (обратиться, обращаться в деньги) сутăн, укçа пул, сутăнса укçа пул; 3. (разместиться, размещаться, размещать) вырнаç.

селиться

несов. вырнаç (çĕнĕ вырăна, çĕнĕ çĕре, хваттере).

стать

сов. 1. (встать) тăр; стать в очередь черете тăр; 2. (разместиться где-л.) чарăн, чарăнса тăр, вырнаç, вырнаçса тăр; стать на ночёвку çĕр выртма чарăн 3. перен. (подняться на защиту) тăр, çĕклен; стать на защиту Родины Тăван çĕршыва хӳтĕлеме çĕклен; 4. (остановиться) чарăн, тăр, чарăнса лар; ста часы стали сехет чарăннă; 5. (покрыться льдом — о реке) лар; Волга стала Атăл ларнă; ◇ во что бы то ни стало епле пулса та; стать на учёт учёта тăр; ни стать, ни сесть не умеет çын умĕнче хăйне тытма пĕлмест; стать между кем-л. хушша тăр.

укрепиться

сов. 1. прям. и перен. çирĕплен, тĕреклен, аталан, вăйлан, патмăрлан; здоровье укрепилось сывлăх çирĕпленчĕ; 2. воен. çирĕплен, çирĕпленсе лар, çирĕп вырнаç; рота укрепилась около моста рота кĕпер патĕнче çирĕпленсе ларчĕ.

улечься

сов. 1. вырт, вырнаç; улечься спать çывăрма вырт; 2. (осесть) лар, пусăрăн, вĕçсе лар, ларса тул; пыль улеглась тусан пусăрăнчĕ; 3. перен. (успокоиться) чарăн, лăплан, тамал; ветер улёгся çил лăпланчĕ.

уложиться

сов. 1. разг. (поместиться) вырнаç, шăнăç; вещи свободно уложились в чемодане япаласем чăматана лайăхах шăнăçрĕç; 2. ĕлкĕр, туса пĕтер; докладчик уложился в час докладчик доклада пĕр сехетре пĕтерчĕ.

уместиться

сов. вырнаç, шăнăç, вырнаçса, (е шăнăçса) пĕт; все гости уместились за столом хăнасем пурте сĕтел хушшине вырнаçрĕç.

упрочиться

сов. 1. (стать прочным) çирĕплен, тĕреклен, вăйлан, хыт, çирĕпленсе çит (е лар); 2. за кем-чем (прочно утвердиться, установиться) çирĕплен, çирĕпленсе лар, вырнаç.

уставиться

сов. разг. 1. (разместиться) вырнаç, ларса тух (е тул), вырнаçса тух; вся мебель свободно уставилась в комнате сĕтел-пукан пӳлĕмре лайăхах вырнаçрĕ; 2. (пристально смотреть) тĕсе, тинкер, тĕллесе (е тинкерсе) пах.

установиться

сов. 1. вырнаç, шăнăç; все книги установились в шкафу кĕнекесем пурте шкафа вырнаçрĕç; 2. (укрепиться, утвердиться) çирĕплен, йĕркелен; установился порядок йĕрке çирĕпленчĕ; 3. (сложиться, сформироваться) картне лар, çирĕпленсе çит; голос не установился сасă çирĕпленсе çитмен.

устроиться

сов. 1. (наладиться) майлаш(ăн), йĕркеленсе кай, юра; жизнь устроилась пурнăç майлашăнчĕ; 2. (расположиться) вырнаç; устроиться на новой квартире çĕнĕ хваттере вырнаç; 3. разг. (поступить) ĕçе (е вырăна) кĕр; устроиться на работу ĕçе вырнаç.

ютиться

несов. хĕсĕнсе лар (е тăр), хĕсĕнсе (е хĕсĕнкелесе) вырнаç, хĕсĕнсе (е хĕсĕнкелесе) пурăн.

Социаллӑ сӑмахлӑхӑн вырӑсла-чӑвашла словарӗ (2004)

анклав

анклав (пёр патшалăхăн урăх патшалăхсем хушшинче вырнаç-нă пайĕ, сăм., Раççейĕн Калининград облаçё)

протекция

протекци, хунта; устроиться на работу по протекции çын хунтипе ĕçе вырнаç

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

вырнаç

урнашырга

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

вырăн

1. «место», «местность»; 2. «постель»; 3. «работа», «должность», «место службы»; уйг., туркм., тур., карач., кирг. орунорын, узб. урин, башк., тат. урыр «место», «местность» (в некоторых языках и «постель»; «место службы», «вакансия»); ср. монг. ор (он) «вакансия», «место»; «кровать», «постель»; орон «жилище», «квартира»; орон «страна», «государство», «край», «местность». Производные: вырнаç, уйг. орнаш, орунлаш, к. калп. орнас, ног. орынлас, узб., тат. урнаш «помещаться», «размещаться», «обосноваться»; чув. вырнаçтар, кирг. орундаштыр, казах. орналастыр, тат. урнаштыр «помещать», «размещать»; чув. вырăнне, уйг. орнига, алт. ордына, кирг. ордума, ордуңа «вместо».

Чăвашла-вырăсла фразеологи словарĕ

Чĕрене кĕрсе вырнаç

Чĕрене кĕрсе вырнаç западать / запасть в душу [в память] кому.
Ленин çинчен калани Чĕрене кĕрсех вырнаçрĕ. Ленин халăх чĕринче. Хамăр ирĕклĕхе сыхлама çĕкленĕр, харам пыр мул хуçисене хирĕç çапăçăва тухăр! — çак сăмахсем çамрăк Антунăн чĕрине яланах кĕрсе вырнаçаççĕ. А. Ĕçхĕл.

Чăваш чĕлхин çĕнĕлĕх словарĕ

кӳршĕлен

п.с. Пускил пул, юнашарлан, çума-çумăн вырнаç; кӳршĕ-аршă пул. Юрăсенче чăвашсем ... вырăссемпе кӳршĕленсен кун-çул улшăнни çинчен каланисем тĕл пулаççĕ. ЧХС, 1985, 6 т., 13 с. Тулай чăвашĕсем ... хăш халăхпа кӳршĕленни те пысăк пĕлтерĕшлĕ. Х-р, 7.10.1992, 3 с.~~

Çавăн пекех пăхăр: