Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

кармаш

1.
тянуться, стремиться к кому-чему-л.
кармашса ил — потянуться и взять, достать
сĕтел урлă кармаш — потянуться через стол
ача амăшĕ патне кармашать — ребенок тянется к матери
тĕтĕм пĕлĕтелле кармашать — дым тянется вверх

кармаш

2. перен.
тянуться, стремиться к чему-л.
пĕлӳ илме кармаш — тянуться к знаниям

кармаш

3. перен.
идти, двигаться, развиваться
ăслăлăх малаллах кармашать — наука двигается все вперед

кармаш

4. перен.
тянуться за кем-л.,
стремиться догнать кого-л.,
сравняться с кем-л.
малтисене кармаш — стремиться догнать передовиков

кармаш

5.
приближаться, быть близким (по количеству), составлять около...
тупăш икçĕр пине кармашать — доход составляет около двухсот тысяч (рублей)

кармашăн

то же, что кармаш 1.

кармаштар

понуд. от кармаш

çӳле

1.
вверх, наверх
çӳле кармаш — тянуться вверх
çӳле хăпар — подняться наверх
çӳле хур — 1) положить наверх 2) перен. дать высокую оценку

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

кармаш

(кармаш), тянуться, вытягиваться, лезть за чем либо высоким, стараясь достать. N. Пирĕн çуртсем тăррине чăхсем хăпараççĕ те, кармашса, пĕлĕт çинчи çăлтăрсене пуçтараççĕ, иртнĕ каç пĕлĕт çинчи çăлтăрсене нуммай та хăвармарĕç. (Сказка). N. Утас уттине те таçта сиксе ларас пек кармашса утса пынă. N. Вăл сан умна вутпала шыв панă: хăшĕ камăлна каять, çавăн патнелле кармаш. Çул пуçĕ З6. Утмăл турат куçĕсем кармашаççĕ çӳлелле. Çутт. 116. Пулăçă кил-йышĕ аллисемпе кармашнă. СПВВ. Кармашса çитме çук. СТИК. Чӳречерен кармашса пăхат. Смотрит, высунувшись в окно. Сред. Юм. Кармашса та çитейместĕн. И рукой не достанешь. Ст. Чек. Алă çитеймен япалана кармашса илеççĕ (вытянувшись во весь рост). Ib. Ан кармаш = ан тăсăл. Изамб. Т. Сентĕре çинчен, кармашса, кĕнеке илнĕ чухне ламппă ӳкертĕм. Чуратч. Ц. Ирхине сивĕ пиркипе вăсем, шăнса, усна-усна тăраççĕ. Ачасем вăсене кармашса çитсе хуçса илеççĕ те, вылляса çӳреççĕ. Сĕт-к. Лаптак кашта çинчен кармашмасăр (= порня вĕçне тăмасăр, алла хытă чăсмасăр) пĕр япала та илимасп эп. Мижули. Ачасем, çакна курсан, кармашса татса илеççĕ те, выляса çӳреççĕ; кармашса çитейманнисем патак илеççĕ те, переççĕ. Кан. Лартмалла пулчĕ савăт хуçин, парăмран хăра-хăрах, çĕнĕ пӳрт. Сутлашнă кивĕ пӳрт вырăнче ларать кăна ку кармашса.

кармаштар

понуд. ф. от кармаш.

Кармаш

яз. имя мужч. Рекеев.

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

потянуться

сов. 1. кармаш; 2. пĕрин хыҫҫӑн тепри кай; за ним потянулись в Сибирь и соседи ун хыҫҫӑн Ҫĕпӗре кÿршисем те кайрĕҫ; он потянулся вӑл карӑнса илчӗ.

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

дожить

сов. 1. до чего пурăнса çит, ⸗чен [⸗иччен] пурăн; кармаш; дожить до ста лет çĕр çулччен пурăн, çĕр çула çити пурин; 2. что пурăнса ирттер; дожить свой век хăвăн ĕмĕрне пурăнса ирттер.

потянуться

сов. 1. (расправить конечности, корпус) карăн, карăнса ил; 2. за кем-чем, к кому кармаш, тăс; 3. прям. и перен. тăсăл, вĕçе-вĕçĕн пыр; потянулись подводы лавсем вĕçе-вĕçĕн пычĕç; потянулись зимние дни хĕл кунĕсем вĕçе-вĕçĕн тăсăлчĕç.

тянуться

несов. 1. (растягиваться) тăсăл, сарăл (туртăнса); резина тянется резина тăсăлать; 2. (простираться) сарăлса вырт (е лар); за городом тянулись поля хула хыçĕнче уйсем сарăлса выртнă; 3. разг. (потягиваться) карăн, кармаш, тăсăл, карăнса ил; 4. (длиться, продолжаться) тăсăлса пыр, тăсăл; время тянулось долго вăхăт нумая тăсăлчĕ; 5. (стремиться к кому-чему-л.) туртăн, хăлаçлан, ăнтал; цветок тянется к солнцу чечек хĕвел еннелле туртăнать; 6. (двигаться вĕреницей) тăсăлса пыр, вĕçе-вĕçĕн пыр; баржи тянулись против течения баржăсем шыва хирĕç вĕçе-вĕçĕн пынă; 7. с кем, разг. (тягаться, соперничать) тавлаш, туртăш; ◇ тяну (или проходить) красной нитью палăрса тар, яр-уççăн палăр.

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

кармаш

, кармашлан «тянуться руками к чему-л. находящемуся высоко»; чаг. кармаш «сцепиться», «схватиться», «бороться», «увлекать один другого»; кармашыб «царапаясь пятернёй, ногтями» (Бада’и’ ал-лугат 225-226); кирг. кармаш «хватать друг друга», «схватываться»; алт. В карман «цепляться руками», «карабкаться».

Çавăн пекех пăхăр: