Шырав: суп

Шыракан сăмаха çырăр

Шырав вырăнĕ:

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

автан

петушиный, петуший
кĕрхи автан — петушок позднего выводка
çăвăр автан —
1) молодой петушок, петух-сеголетка
2) перен. драчун, забияка, петух разг.
автан алки — сережки петуха
автан качи — петушьи шпоры
автан кикирикки — петуший гребень
автан кикирикĕ — петуший гребень
автан яшки — суп с курятиной
Суккăр автан сиксе авăтать. (Пуртă). — загадка Слепой петух поет подскакивая. (Топор).

аш

мясной
ăшаланă аш — жареное мясо
ĕне ашĕ — говядина
кăвакал ашĕ — утятина
лаша ашĕ — конина
мулкач ашĕ — зайчатина
пăлан ашĕ — оленина
пăру ашĕ — телятина
сурăх ашĕ — баранина
сысна ашĕ — свинина
çуллă аш — жирное мясо
çусăр аш — постное мясо
тăварланă аш — солонина
хур ашĕ — гусятина
чăх ашĕ — курятина
аш апачĕ — мясная пища, мясное
аш консервĕ — мясные консервы
аш кукли — пирог с мясом
аш лĕкки — пенка (на мясном бульоне)
аш яшки — мясной суп
аш шӳрпи — мясной суп
аша пар — сдавать на мясо (скотину)
Тĕпсĕр катка аш тулли. (Пӳрнеске). — загадка В бездонной кадке полно мяса. (Наперсток).

вермишель

вермишелевый
вермишель яшки — вермишелевый суп

вĕлтĕрен

крапивный
сухăр вĕлтĕрен — мелкая жгучая крапива
вĕлтĕрен яшки — крапивные щи, суп из крапивы
вĕлтĕрен вĕтелет (пĕçертет) — крапива жжет

вĕрилентер

2.
подогревать
яшка вĕрилентер — подогреть суп

икĕрт

диал.

1.
отливать откуда-л., отбавлять
яшка икĕрт — отлить суп (нвпр. из кастрюли)

иксĕл

1.
убывать, уменьшаться
кӳлĕри шыв иксĕлнĕ — вода в озере убыла
яшка вĕресе иксĕлнĕ — суп выкипел

какай

мясной
ăшаланă какай — жареное мясо
ĕне какайĕ — говядина
кролик какайĕ — крольчатина
лаша какайĕ — конина
мулкач какайĕ — зайчатина
пăру какайĕ — телятина
пĕçернĕ какай — вареное мясо
сурăх какайĕ — баранина
сысна какайĕ — свинина
тачка какай — мякоть
тăварланă какай — солонина
упа какайĕ — медвежатина
хур какайĕ — гусятина
чăх какайĕ — курятина
какай шӳрпи — 1) суп из голья и внутренних органов 2) мясной бульон
какай яшки — мясной суп 
пăрăва какайлăх ӳстер — растить теленка на мясо

какайлă

с мясом
мясистый

какайлă яшка — суп с мясом

касак

2.
беглец
бродяга

касакра çӳре — 1) бродяжничать 2) слоняться 3) шляться прост.



касак яшки
диал. картофельный суп

II.
касак катки — пожарная бочка
касак шывĕ — вода, приготовленная для тушения пожара

кастар

9.
приправлять (кушанье)
яшкана пăрăç кастар — приправить суп перцем

кăмпа

грибной
ăвăс кăмпи — подосиновик
ăвă кăмпи — древесный гриб, трутовик
йывăç кăмпи — древесный гриб, трутовик
кăтра кăмпа, ака кăмпи — сморчок
масла кăмпа — масленок
сар кăмпа — лисичка
сăвăр кăмпи — дождевик
сыр кăмпи — дождевик
çерем кăмпи — опенок луговой
карта кăмпи — опенок луговой
çерем кăмпи — шампиньон
тислĕк кăмпи — навозник, поганка
тунката кăмпи — опенок
хурăн кăмпи — подберезовик
хыр кăмпи — волнушка
шăна кăмпи — мухомор
шурă кăмпа — боровик, белый гриб
яка кăмпа — сыроежка
майра кăмпи — сыроежка
кăмпа аври — ножка гриба
кăмпа туни — ножка гриба
кăмпа шлепки — шляпка гриба
кăмпа тымарĕ — мицелий, грибница
кăмпа яшки — грибной суп
кăмпа çумăрĕ çăвать — идет грибной дождь

кĕрпе

крупяной
вир кĕрпи — пшено
манна кĕрпи — манная крупа, манка разг.
пăри кĕрпи — полбенная крупа, полба
сĕлĕ кĕрпи — овсяная крупа, овсянка
хуратул кĕрпи — гречневая крупа, греча, гречка
кĕрпе арманĕ — крупорушка
кĕрпе кипекки — шелуха, высевки (после очистки крупы)
кĕрпе перчи — зернышко, крупинка
кĕрпе яшки — крупяной суп
кĕрпе культурисем — крупяные культуры
кĕрпе çур — обдирать крупу
Пĕчĕкçеççĕ куркам пур, куркам тулли кĕрпем пур. (Хурлăхан çырли). — загадка Мой маленький ковшик наполнен крупой. (Смородина).

кукар

I.

1.
паленое голье (ноги и голова)
кукар шӳрпи — суп из голья
кукар вĕт — палить голье

лакăр

2.
подражание хриплому дыханию, клокотанию в горле
лакăр-лакăр — усил. от лакăр
яшка лакăр-лакăр вĕрет — суп кипит с бульканьем

лапша

I.
лапша
килти лапша — домашняя лапша
лапша яшки — суп с лапшой

ларт

10.
ставить (для доведения до готовности)
сăмавар ларт — поставить самовар
сĕт йӳçме ларт — поставить молоко на простоквашу
чуста ларт — ставить тесто
яшка ларт — поставить варить суп

лăка

1.
болтать, мешать
взбивать

икерчĕ лăка — замесить тесто для блинов
нимĕр лăка — приготовить мучной кисель; замешать затируху
яшкана çăмарта лăкаса яр — заправить суп взбитыми яйцами

лăкăр-лăкăр

подражание бурлению, бульканью, клокотанию
яшка лăкăр-лăкăр туса вĕрет — суп кипит с бульканьем

лăпăр-лапăр

II.
подр. —
о шумном кипении, бурлении, бульканье

яшка лăпăр-лапăр туса вĕрет — суп кипит с бульканьем

лăпăрт

подражание звучному хлюпанью, лаканию, прихлебыванию
яшкана лăпăрт сып — с шумом прихлебывать суп
лăпăрт-лăпăрт — усил. от лăпăрт
йытă шыва лăпăрт-лăпăрт тутарса ĕçет — собака шумно лакает воду

лĕрке

II. разг.

1.
звучно хлебать, прихлебывать
яшка лĕрке — хлебать суп

макарон

макаронный
пĕçернĕ макарон — отварные макароны
макарон таврашĕ — макаронные изделия
макарон хапрăкĕ — макаронная фабрика
макарон яшки — суп с макаронами

нӳлекелен

2.
застывать, становиться студенистым, желеобразным
яшка нӳлекеленсе ларнă — суп застыл, стал похожим на студень

паранкă

картофельный
паранкă аври — ботва
паранкă шӳрпи — картофельный суп

пăрăç

перечный, перцевый
пылак пăрăç — сладкий пĕрец
хĕрлĕ пăрăç — красный перец (молотый и стручковый)
хура пăрăç — черный перец
хутаçлă пăрăç — стручковый перец
пăрăç савăчĕ — перечница
пăрăç хутаççи — стручок перца
яшка çине пăрăç яр — поперчить суп

пăрăçла

1.
перчить
яшкана пăрăçла — поперчить суп
ытлашши пăрăçла — переперчить, переложить перцу

пăрăçлă

перченый, с перцем
яшка питĕ пăрăçлă — суп сильно наперчен

пăрçа

гороховый
пăрçа йышши культурăсем — бобовые культуры
пăрçа нимĕрĕ — гороховый кисель
пăрçа пĕрчи — горошина
пăрçа пусси — гороховое поле
пăрçа хутаççи — стручок гороха
пăрçа яшки — гороховый суп
пăрçа акса ту — возделывать горох
Çеçенхирте пĕр пăрçа. (Кăвапа). — загадка В чистом поле лежит горошина. (Пупок).
Йĕтем çине пăрçа сапрăм, Ахмат тухрĕ, пуçтарчĕ. (Çăлтăрсем). — загадка Разбросал я горох на гумне, Ахмат вышел и собрал его. (Звезды).

пăтрат

3.
готовить месиво, замешивать корм
пăтратни месиво
(для скота)
Килте йытă пăтратма пĕлмен ялта яшка пĕçернĕ, тет. — посл. Дома и месива для собаки не сделает, а в деревне суп сварит.

петрушка

петрушка (апата яракан курăк)
петрушка çулçи — листья петрушки
яшкана петрушка яр — заправить суп петрушкой

пиç

1.
вариться, печься
çăкăр пиçрĕ — хлеб испекся
яшка пиçмен-ха — суп еще не сварился
пиçнĕ çĕрулми — вареный картофель
Пиçмен, касман, сĕтел çине хуман, ăна çимен çын та çук. (Кăкăр сĕчĕ). — загадка Не пекут, ножом не режут, на стол не ставят, но все его едят. (Материнское молоко).
Пиçнĕ-пиçмен иккĕ тăрантарать. — погов. Свежесваренное вдвое сытнее.

пиçĕм

1.
время варки чего-л.
яшка пиçĕмĕнче кайса та килетĕп — я успею сходить, пока варится суп

пултăран

(пултран)
бот.
борщевик, борщовник
пултăран яшки — суп из борщовника
пултăрана выльăх апачĕлĕх акса ӳстер — выращивать борщевик на корм скоту

рас

2.
сильно, с избытком
яшкана тăвар расрах каланă — суп пересолен, суп посолили слишком сильно

салма

салма (разновидность клецек)
тутлă чуста салми — салма из пресного теста
кăвас салми — салма из кислого теста
кăвас чусти салми — салма из кислого теста
тулă салми — салма из пшеничной муки
салма яшки — суп с салмой
сĕт салми— суп-лапша молочная



салма пăра — бурав без острия
салма пăри — полукруглая стамеска

сĕт

молочный
ăшă сĕт — парное молоко
ăшă сĕт — теплое молоко
тин сунă сĕт — парное молоко
вĕретмен сĕт — сырое молоко
вĕретнĕ сĕт — кипяченое молоко
качака сĕчĕ — козье молоко
кăкăр сĕчĕ — грудное молоко
çăратнă сĕт — сгущенное молоко
хăймасăр сĕт — снятое молоко
сĕт апачĕ — молочное, молочная пища
сĕт витри — подойник
сĕт савăчĕ — молокозавод
сĕт парĕсем — молочные железы
сĕт продукчĕсем — молочные продукты
сĕт савăчĕ — посуда для молока, молочник
сĕт çулăхĕ — жирность молока
сĕт яшки — молочный суп
сĕт йӳçĕхнĕ — молоко прокисло
сĕт кĕвелнĕ — молоко свернулось
сĕт типнĕ — молоко пропало (корова перестала доиться)
ĕне сĕт лайăх антарать — корова хорошо дойтся, дает много молока
ĕнесем сĕт хушаççĕ — надои молока повышаются
сĕт çулĕпе кайса çу çулĕпе килмелле пултăр — фольк. пусть дорога туда будет по молоку, а обратно — по маслу (пожелание счастливого пути)
Ама сĕчĕпе кĕменни вăкăр сĕчĕпе кĕрес çук. — посл. То, что не воспринято с молоком матери, с бычьим молоком не воспримется.

сивĕлле

в холодном виде, холодным
яшкана сивĕллех çирĕмĕр — мы съели суп холодным

сивĕн

1.
охлаждаться, остужаться, остывать, становиться холодным
сивĕнсе кай — остыть совсем
лӳрт сивĕнсех кайнă — изба совсем выстудилась
яшка сивĕнсе кайнă — суп совсем остыл
Пиçиччен кĕтекен сивĕниччен кĕтеймен. — погов. Хватило терпения ждать, пока сварится, не хватает терпения подождать, когда остынет.

сивĕт

1.
охлаждать, остужать
давать остыть, делать холодным

пӳрте сивĕтсе янă — весь дом выстудили
кашăкри яшкана вĕрсе сивĕт — остудить суп, дуя на ложку
мотора кăшт сивĕт — дать остыть мотору

сивĕт

4. перен.
отталкивать, отвращать
отваживать

вăл çынсене тӳрккеслĕхĕпе сивĕтет — он отталкивает людей своей грубостью
Сивĕ яшка сивĕтмест, сивĕ сăмах сивĕтет. — посл. Холодный суп не отталкивает (людей), отталкивает неприветливое слово.

суп

1.
уставать до бессилия, изнуряться, выбиваться из сил, приходить в изнеможение
ĕçлесе суп — работать до изнурения
вăиран суп — выбиться из сил
халтан суп — выбиться из сил

суп

2.
мучиться, томиться, страдать
выçса суп — изголодаться
ĕçсĕр суп — томиться от безделья

суп

3.
быть одержимым, поглощенным чем-л., помешаться на чем-л.
вăл спортпа супнă — он одержим спортом
супрăн ĕнтĕ машинупа! — ты прямо помешался на своей машине!

суп

4.
дряхлеть, стареть
ватăлса суп — одряхлеть от старости

суп

5.
терять рассудок, выживать из ума
впадать в маразм

ĕçсе суп — напиться до потери сознания
ват супнă — 1) одряхлевший старик 2) бран. старый хрыч

суп

6.
сворачивать, поворачивать
çултан суп — свернуть с дороги

суп

7.
уступать дорогу, сходить с пути
супса ирт — обойти

суп

8.
заниматься ерундой, валять дурака
супса çӳре — шататься, шляться

супăш

то же, что суп 1—3.

сывал

II.

1.
усыхать, уменьшаться в объеме
убывать

яшка вересе сывалнă — суп выкипел

сып

I.

1.
глотать, пить, есть (жидкую пищу)
хлебать прост.
чей сып — пить чай
яшка сып — хлебать суп
пер сыпкăм шыв сып — глотнуть глоток воды
сыпса ил — отхлебнуть, отпить немного
булкăна сĕтпе сыпса çи — запивать булку молоком
шыв сыпнă пек лар — сидеть, как воды в рот набрав
Тутине пĕçерсен, турăха вĕрсе сыпнă. — посл. Обжегший губы (человек) и на простоквашу дует.

тăвар

соляной
солевой

апат тăварĕ — поваренная соль
яшка тăварĕ — поваренная соль
кали тăварĕ — калийная соль
минераллă тăварсем — минеральные соли
шултра тăвар — крупная соль
тăвар арманĕ — соляная мельница
тăвар ирĕлчĕкĕ — солевой раствор, рассол
тăвар шывĕ — солевой раствор, рассол
тăвар килли — ступка для толчения соли
тăвар кӳлли — соляное озеро
тăвар сийĕ — соляной пласт
тăвар курки — солонка
тăвар суланчи — солонка
тăвар витнĕ  — просолено
тăвар каламан — не досолено
тăвар касман — не просолено
тăвар сап — солить, сыпать соль (напр. на хлеб)
тăвар çитменни — солевой голод (в организме)
тăвар яр — солить, класть соль (напр. в суп)
тăвар ярса тултар — сильно пересолить

тăварсăр

2.
несоленый
недосоленный

яшка тăварсăртарах пулнă — суп недосолен

техĕм

вкусный
апат техĕмĕ — вкус пищи
яшкан ним техĕмĕ çук — суп совершенно безвкусный

тĕкĕн

3.
пригубливать, пробовать на вкус
отведывать
уст.
ача яшкана тĕкĕнмерĕ те — мальчик даже не попробовал суп

тутă

вкусовой
пыл тути — вкус меда
тути çук — безвкусный
çăвар тути кайни — потеря вкусовых ощущений
яшкана тăвар тути каламан — суп недосолен
тутă кĕрт — придать вкус чему-л.
тутă кĕртекен япаласем — специи
тутă пĕлекен органсем — органы вкуса

тутлăлат

то же, что тутлăла
яшкана хăйма ярса тутлăлат — заправить суп сметаной

укроп

укропный
укроп çулçи — листья укропа
яшкана укроп яр — заправить суп укропом

фасоль

фасолевый
шурă фасоль — белая фасоль
фасоль хутаççи — стручок фасоли
фасоль яшки — фасолевый суп

фрикаделька

кул.
фрикаделька и фрикадельки (вĕтетнĕ аш çăмахĕ) [ним. Frikadelle]
фрикаделька яшки — суп с фрикадельками

хăймала

II.

1.
заправлять, сдабривать сметаной, класть сметану
яшкана хăймала — положить в суп сметаны

хĕрĕп

II.
подражание шумному хлебанию
хĕрĕп тутарса сып — шумно хлебать (напр. суп) прост.

чухла

1.
делать впору, как раз
подгонять
кĕпине кĕскетсе чухла — подогнать длину платья
яшкана тăвар чухласа яр — класть в меру соли в суп

шар

IV.

очень
совсем

шар сивĕ — очень холодно
яшка шар тăварлă — суп пересолен

шарак

2.
пересоленный
яшка шарак тутакалать — суп пересолен

шӳрпе

2.
суп, похлебка
купăста шӳрпи — щи (без мяса)
пулă шӳрпи — уха
çĕрулми шӳрпи — картофельный суп

шывак

1.
водянистый
безвкусный

çамрăк çĕрулми шывак пулать — молодая картошка бывает безвкусной
яшка шывакрах пулчĕ — суп получился ненаваристый

юрма

юрмамолочная приправа: кислое молоко или сметана
яшкана юрма яр — забелить суп
тинкĕле çук чух юрма та юрать. — посл. Когда нет толокна, пойдет и кислое молоко. (соотв. На безрыбье и рак рыба).

яшка

общее название первых блюд:
похлебка, щи, суп т. ыт.
купăста яшки — щи
пулă яшки — уха
салма яшки — суп с салмой ( см. салма )
сĕт яшки — молочный суп
чăх яшки — суп с курицей
яшка хуранĕ — котел, в котором варят суп
яшка антар — 1) снимать варево с огня 2) разливать суп по тарелкам


авăн яшки
уст. пиршество после завершения молотьбы
яшка çăвĕ — топленое сало
яшка тăварĕ — поваренная соль

çаралла

çаралла чей — пустой чай
çаралла яшка çи — есть суп без хлеба

çăмах

симах — национальное блюдо типа клецек, галушек или лепешек, сваренных в бульоне
çăмах шăрпăкĕ — вилочка для симаха
çăмах яшки — суп с симахом
çăмах юр — замешать тесто для симаха
Пĕр хуран салма, варринче çăмах. (Уйăхпа çăлтăрсем). — загадка Полон котел лапши, а в середине — симах. (Луна и звезды).
Сăмах çăмах мар, хыпса çăтса яраймăн. — посл. Cлово не симах, губами не поймаешь и не проглотишь. (соотв. Слово — не воробей, вылетит — не поймаешь).

ăшăн

2.
согреваться, становиться теплым, горячим
шыв ăшăнса кайнă — вода стала слишком теплой
яшка ăшăнса çитрĕ — суп разогрелся

ăшăт

1.
греть, подогревать, разогревать, делать теплым
утеплять, отеплять

яшка ăшăт — разогреть суп
пӳлĕме вут хутса ăшăт — истопить печь и согреть комнату
ăшăтакан батарейăсем — отопительные батареи
шăннă панулмисене ăшăт — оттаять мороженые яблоки

ĕнерхи

1.
вчерашний
ĕнерхи кун — вчера
ĕнерхи яшка — вчерашний суп

чукун

2.
чугун, чугунок (горшок)
чукунпа яшка ларт — поставить суп в чугуне

шушу

шушу — тонкая пресная лепешка, которая кладется в мясной суп

типĕ


типĕ аслати (аçа) — 1) гром без дождя 2) зарница
типĕ кăрăç — подгруздок
типĕ курăкбот. сушеница болотная
типĕ мунча — нагоняй
типĕ мунча кĕрт — дать нагоняй
типĕ мунча кĕр — получить нагоняй
типĕ пыранат. дыхательное горло
типĕ çу — постное, растительное масло
типĕ чируст. чахотка
типĕ яшка — постный, не мясной суп

ĕç

3.
выпивать, пьянствовать
напиваться

ĕçсе тултар — сильно напиться, перепиться
ĕçсе суп — сильно напиться, перепиться
ĕçсе ӳсĕрĕл — стать пьяным, напиться
ĕçсе яр — 1) выпить (все) 2) пропить
укçана ĕçсе яр — пропить деньги

йӳç

2.
прокисать, скисать
портиться, тухнуть

яшка йӳçсе кайнă — суп прокис

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

йашка

суп, похлебка
щи

йашка пĕçер — свари похлебку
йашка çăвĕ — жир, всплывавший на вареве; упол
йашкаран — из похлебки
йашкалăх — мука и прочие припасы, нужные для похлебки

салма

лапша; салма шӳрпи – суп с лапшей; салма йашки – суп с лапшой.

160 стр.

çăмах

клецки
çăмах йашки — суп из салмы

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

суп

выбиться из сил; измучиться, замаяться, уставать, утомляться. А. Турх. N. Супнă, выбился из сил (т. е. выжил из ума). Хурамал. Пĕрре пирĕн лашасем тухса кайнă та, эпĕ вĕсене шыра-шыра шалт супрăм (ывăнтăм). Ib. Лашана шыра-шыра шалт супрăм (ывăнса пĕтрĕм). Юрк. Ку çырăва кĕте-кĕте пĕтĕмпе супрăм. Ib. Çапла темĕн-тепĕр шухăшласа чысти супаттăм. Ib. Эпир ăна ташлаттараймарăмăр, курăсăн, вăл хăй пире супиччен ташлаттарччĕ. Ib. Ашшĕ-амăшĕ юратнă ачи-пăчисемшĕн йĕрсе супнă пулĕ. Баран. 29. Пĕчĕкçĕскер, кунĕпе урам тăрăх выçса супса çӳрет. СПВВ. ФИ. Супрăм, теççĕ, ĕçлесе туса саççим алăран ӳксен. СПВВ. ЕХ. Супрăм — ĕçлесе ывăнтăм. СПВВ. ИФ. Супса ларас — çывармасăр тек сулланса ларас. Тата пит ĕçлесе ывăнсан калаççĕ: ах, çав тĕрлĕ супрăм çав, урана хускатма та вăй çук, теççĕ. Альш. Ывăниччен (= супиччен) выляççĕ. N. Пирĕн çăлăнса пулас çук, эпир ĕçпех супатпăр. N. Шалт вăйран супрăмăр ĕнтĕ. N. Арăмĕ йăпатса ыйтат, тет: Иван тăр-ха, тăр-ха, кала мана, эсĕ ăçта кайса ку тĕрлĕ супса килен? Сред. Юм. Паян кôнĕпе те ларса каниман, пĕрмай ôтса çӳресе чысти сопрăм. Орау. Персе супнă, теççĕ хытă ӳсĕрĕлнĕ çынна. Ib. Айăхпах суппăрĕ. Замаялся спать. Кан. Ĕçкĕпе супса çӳренĕшĕн ятлама тытăннă. Истор. Нумайĕшĕ вăйран супса вилнĕ. Ск. и пред. чув. 20. Ватăлнипе, супнипе хăвăра хăвăр пĕтертĕр. N. Пĕр ăрăвĕ ытла ăсран кайса супа пуçланă. СПВВ. МА. Супнă — йӳтенĕ, сӳтĕлнĕ. Ib. Ай йӳтенĕ старик! || Итти, шагать до переутомления, ходить устало, плестись. Пазух. Супрăм-супрăм сукмакпа, йĕтĕн ани тĕл пултăм та, йĕрсе ларса ирттертĕм. || Свернуть, сторониться. N. Ку ачи шутсăртарах. Вăл супса иртсе кайман. Хорачка. Иккĕн херĕç полса, пĕри сопса. Шибач. Çак солпала кайсассăн, первойхи çолпалах сылтăмалла соп. Ib. Çынсам хирĕç полсан, эс малтантарах сопса тăр.

суппи

(= суп или супă+афф. З л.), расслабление, одряхление, обессиленне. Н. Кожар. Сан суппи çитнĕ. Ты совсем одряхлел; ты ослаб чрезвычайно; ты переутомился; ты пьян так, что не можешь держаться на ногах.

суптар

понуд. ф. от гл. суп; замаять; измучить, утомить. Череп. Чăв. й. пур. 23. Вăл вара çапла парсан, çав çынсене хăй ĕçне ĕçлеттерсе суптаратьчĕ. Ib. Праçник вăхăтĕнче ăна ĕçтерес тесе илсе кайсан, вăл хăйне пуççаптарса суптаратьчĕ. Беседы. Кивçен япала памасăр суптараççĕ. Хĕн-хур. Куккăшĕ каланă: вăл чăнне чăн, анчах эсĕ ăна ĕçлеттерсе суптаратăн-ĕçке, тенĕ. Земледелец. Пирĕн çулсемпе çӳреме çук: уярта чĕтĕретсе суптарать.

суптăрка

(-га), замаяться, измучиться, обессилеть, выбиться из сил. СПВВ. Ыйхăпа суптăркаса ларать. Икково. Соптăркаса карăм, ача (= çăвăрас килет, ыйхăласа карăм). Орау. Е-е, суптăрканă! ăйăхласа çӳрет, теççĕ ĕç панче (ерипен çӳрекен), такăнса çӳрекен çынна. Букв. 1886. Çапла, Чĕмпĕре аякранах курас тесе, çĕр хута ыйхăпа суптăркаса пытăм (всю ночь боролся со сном). См. суп.

супчăк

(супџ'ы̆к), левша. Городище.

сĕтлĕ

молочный. НТЧ. Пĕр хуран сĕтлĕ пăтă, çакă ĕнене сĕтлĕ-çуллă ту. (Из моленья ĕне ырри). Вомбу-к. Сĕтлĕ яшка, молочный суп. Ib. Сĕтлĕ чей, чай с молоком. Сред. Юм. Сĕтлĕ инен пăрушĕ те сĕтлĕ полать. („У богатого и дети богаты“). Магн. М. 95. Сĕтлĕ-çуллă пултăр. Молочный и масляный да будет. || Вымоченный в молоке.

çаралла

без чего-либо, напр., есть без хлеба суп, яйцо и пр. Ядр. Çаралла ан çи. Не ешь без хлеба (яйцо, чăкăт, мед и пр.). М. Васильев. Çийĕр хора (гуся) çараллах. О сохр. здор. Кирĕк епле çăкăра та çаралла çиес пулмасть. Орау. Хăяра, купăстана çаралла çисан, вăл чĕрене çиет (возбуждает голод).

çăмарта яшки

суп с яйцами. НАК. N. Пирĕн хĕр çураçнă чух çăмарта яшки пĕçереççĕ.

çăмарта шӳрпи

суп с яйцами. Ст. Шаймурз. Ачасем çанăх-кĕрпе пухса пырсан, çав вычахра çăмарта шӳрпипе пăтă пĕçереççĕ. Сред. Юм. Çăмарта шӳрпи тесе çăмарта ватса ярса пĕçернĕ яшкана калаççĕ. То же в Икково.

çăмах яшки

суп с клецками (с „çăмах“). ТХКА 76. Пирĕн асанне çăмах яшки çине вĕлтĕрен ярса пĕçеретчĕ.

кĕрпе шӳрпи

(-би), кашица. КС. Кĕрпе шӳрпи, суп из крупы, пшенной или полбенной.

хĕрхӳлен

прокисать, прогоркнуть. Зап. ВНО. Яшка хĕрхӳленсе кайнă, суп прокис. N. Хĕрхӳленме может сăра, кăвас, яшка, уйран, турăх. СПВВ. МА. Сăра хĕрхӳленсе кайнă (йӳçе пуçланă). Сбор. по мед. Хĕрхӳленсе кайнă шыв, салат пăтти, прака пама юрамасть, вĕсем ĕне сĕтне пасаççĕ.

шупăт

назв. кушанья. Хурамал. Шупăт, щи, „кĕрпе пăтти“. Шарбаш. Шупăт — касак яшки, картофельный суп. Начерт. 205. Шопăт, похлебка. || Альмен. Шупăт, имя мужч.

шушу

тонкая лепешка, кладется в мясной суп. Пекут „шушу“ на сковороде. N. Шушу = шӳшӳ.

шӳрпе

шӧрпе, похлебка, суп. N. Пулă шӳрпи, уха. N. Мухмăр, мухмăр темесен, пулă шӳрпи лартмĕçĕ. N. Купăста шӳрпи, щи. В. Олг. Омла шӳрпи, суп. Пшкрт. Паранкă шӳрпи. Сятра. Купăста шӳрпи, похлебка без мяса, но с маслом или с салом. Паранкă шӳрпи, похлебка без мяса, но с маслом или с салом. Пшкрт. Кĕрпе шӳрпи. КС. Шӳрпе, похлебка, варимая первый раз из мяса заколотой скотины с потрохами: така шӳрпи (с бараниной), сурăх шӳрпи, вăкар шӳрпи, сăхăм шӳрпи (с коциной). Сятра. Аш шӳрпи, мясная похлебка. Юрк. Аш çăвĕсем шывпа пĕрле вĕресе чукунтан тăкăнса сая кайса çухалаççĕ. Шӳрпи çулă, техĕмлĕ пулмасть. Ау З78. Мухмăр шӳрпи – кут муклашки. (Çăмарта). Н. Лебеж. Чипер кинçĕм Варвари, мухмăрларам шӳрпесĕр, туя кайрăм туясăр, сиве шăнтăм арăмсăр, КС. Тăр шӳрпе, бульон. Ib. Яшки тăр шӳрпе анчах (один бульон). Изамб. Т. Пăтта шӳрпе сапса çиеççĕ. Орау. Эсир шӳрпине анчах сыпатăр нихак, çăриперех çыйăр. Юрк. Малтан аш пĕçереççĕ, унăн çулă шӳрпине пĕр савăт çине илеççĕ.

шӳшӳ пашалу

тонкие лепешки из ячменной муки. В. Олг. Шарбаш. Шӳшӳ пашалу, небольшая тонкая лепешка из ячменной муки, их крошат и кладут в суп (вроде салмы).

касак яшки

картофельный суп (то же, что шупăт). Илмен.

яшка

(jашка), варево: суп, щи, уха и пр. КС. Яшка ― всякая похлебка: Купăста яшки, щи; улма яшки ― суп. Çăмах яшки, сĕт яшки, çăмарта яшки, чăх яшки; улма çулчи яшки (из картофельн. литвиньи); серте яшки, çеçпĕл яшки, вĕлтĕрен яшки, пултăран яшки, мăян яшки. Череп. В пон. «яшка» входит, что варится в котле и чугуне: купăста яшки, пăтă, паранкă яшки, салма. Трхбл. Яшка — кушанье вообще, в частности салма, суп. Орау. Малтан çур-кунне вĕлтĕрен яшки пĕçереççĕ, унтан çеçпĕл яшки, унтан серте яшки, пултăран яшки, улма çулçи яшки пĕçереççĕ; кĕр-куннепеле вара, купăста çунаттисем чĕрсе, купăста яшки пĕçереççĕ. IЬ. Паян пулă яшки çирăмăр. Сегодня мы ели уху. IЬ. Какай яшки улма (картофель) ярса пĕçернĕ. Сред. Юм. Яшка сысма çĕрне тупмас, тесе, пит вĕрет, тессине калаççĕ. Юрк. Чăвашсем ашлă яшкасене пит юратса çиеççĕ. Выльăх пуссан, пĕр хуран аш пĕçереççĕ. Ашĕ пиççен, унăн шӳрпи çинче пăтă пĕçереççĕ. Чуваши мясное варево едят очень охотно. Заколов скотину, они варят полный котел мяса. Когда сварится мясо, в наваре варят кашу. Вотлан. Курак патне карăм та, курман яшка (невиданное варево) çытарчĕ. Ст. Чек. Яшка çисе пуçтарсан, кашăк юлсан, хăна килет. Если, когда уберут после еды со стола, на столе останется ложка, то, говорят, придет гость. Собр. Яшка пĕçерекен хĕр (на свадьбе). Чуратч. Пулă тытăпăр та, унтан яшка пĕçерсе çийĕпĕр. Наловим рыбы и сварим себе уху. Альш. † Пултăранпа вĕлтĕрен тип яшкана кастарать (делает менее безвкусной).

лĕрке

(лӧ̆ргэ, лэ̆ргэ), ворчать. Б. Олг. Ск. и пред. 57. Сайраран çеç йытă лĕркесе улат. || Сидеть у питья и балбесничать (суслить). Хурамал: лэ̆ргэ. || „Хлебать без хлеба, большими порциями, ложкой, производя особый звук, который обычно получается при таком хлебании“. Трхбл. Чашкăра шӳрпе юлнă, лĕркесе (лэ̆ргэзэ) яр! В чашке остался суп, выхлебай его!

икел тӳпеттейĕ

(тӳбэттэjэ̆) или: икел шĕлепки, чашечка жёлудя. СТИК. Икел тӳпеттейĕ, чашечка желудя. Запис. в Суп-чел. Икел шĕлепки или: икел тӳпеттейĕ.

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

вариться

глаг. несов.
пиç; на плите варится суп плита çинче яшка пиçсе ларать ♦ вариться в собственном соку харпăр хальлĕн ĕçлесе пурăн

гороховый

прил.
пăрçа -о; гороховая солома пăрçа улăмĕ; гороховый суп пăрçа яшки ♦ шут гороховый тăм писмен, катемпи

грибной

прил.
кăмпа -ĕ; кăмпаллă; грибной суп кăмпа яшки; грибное место кăмпаллă вырăн ♦ грибной дождь ăшă çумăр

добавить

глаг. сов.
1. (ант. убавить) хуш, хушса хур, хушса пар, сĕте, сĕтев пар; добавить в суп соли яшкана тăвар хуш
2. (син. дополнить) хушса кала, сăмах хуш; к сказанному нечего добавить хушса каламалли нимĕн те çук

долбить

глаг. несов.
1. шакка, такка, шăтар; долбить стену стенана шăтар; долбить прорубь вак кас (пăра шăтарса)
2. (син. говорить, повторять) суп, кала; он целый день долбит одно и то же вăл кунĕпех пĕр япала çинчен каласа супать

жидкий

прил., жидко нареч.
1. (ант. твёрдый) шĕвĕ; жидкое вещество шĕвĕ япала
2. (син. водянистый) шĕвек, шывак; жидкий суп шĕвек яшка ♦ жидкие волосы сайра çӳç; жидкое телосложение хавшак ӳт-пӳ

жирный

прил., жирно нареч.
1. (ант. постный) çуллă; жирный суп çуллă яшка; жирное мясо çуллă аш
2. (син. упитанный, толстый; ант. тощий) самăр, мăнтăр; жирная свинья сăмăр сысна ♦ жирная грязь çăра пылчăк; жирный чернозём пулăхлă хура тăпра; жирный шрифт хулăн шрифт; жирно будет ытлашши пулать

кастрюля

сущ.жен.
кастрюль; эмалированная кастрюля эмальленĕ кастрюль; варить суп в кастрюле кастрюльпе яшка пĕçер

клёцки

сущ.множ.; един. клёцка
çăмах; пшеничные клёцки тулă çăмахĕ; суп с клёцками çăмах яшки

котёл

сущ.муж.
хуран; варить в котле суп хуранпа яшка пĕçер ♦ паровой котёл пăс хуранĕ

кушать

глаг. несов. (син. есть)
çи; кушать суп яшка çи; Кушайте, пожалуйста! Çисемĕр, тархасшăн!

лавровый

прил.
лавр -ĕ; лавровый венок лавр кăшăлĕ (çĕнтерӳçе паракан мухтав палли); положить в суп лавровые листья яшкана лавр çулçи яр

лапша

сущ.жен.
лапша (каскаласа типĕтнĕ чуста); суп-лапша лапша яшки

мясной

прил.
аш -ĕ, аш-какай -ĕ; ашлă; мясной суп аш яшки; мясные консервы аш-какай консервĕ

невкусный

прил., невкусно нареч.
тутлă мар, тутăсăр, невкусный суп тутăсăр ящка

паста

сущ.жен.
паста (чуста пек апат, им-çам); зубная паста шăл пасти; шоколадная паста шоколадлă паста; положить в суп томатную пасту яшкана томат пасти яр

половник

сущ.муж.
çăпала; разлить суп половником çăпалапа яшка антар

пробовать

глаг. несов.
1. тытăн, пикен, хăтлан; девочка пробует писать хĕр ача çырма хăтланать
2. тутан, астив, тутанса пăх; пробовать суп на соль яшкана тăвар каланине тутанса пĕл

сварить

глаг. сов.
пĕçер; сварить суп яшка пĕçер

солить

глаг. несов.
1. тăвар яр, тăвар хуш; солить суп яшкана тăвар яр
2. тăварла, йӳçĕт; солить грибы кăмпа йӳçĕт

соль

сущ.жен.; множ. соли
тăвар; поваренная соль апат тăварĕ; соли натрия натри тăварĕсем; добавить в суп соли яшкана тăвар хуш

суп

сущ.муж., множ. супы
яшка; шӳрпе; молочный суп сĕт яшки; мясной суп аш шурпи

укроп

сущ.муж.
укроп (апата техĕмлетмелли курăк); положить в суп укроп яшкана укроп яр

фрикадельки

сущ.множ.; един. Фрикаделька
фрикаделька (вĕтетнĕ ашран тунă вĕтĕ çăмах евĕр çимĕç); суп с фрикадельками фрикаделька яшки

чеснок

сущ.муж.
ыхра; долька чеснока ыхра шăлĕ; положить в суп чеснок яшкана ыхра ярса техĕмлет

чечевица

сущ.жен.
ясмăк; суп из чечевицы ясмăк яшки

чугун

сущ.муж.
1. чугун (металл); выплавлять чугун чугун шăрат
2. чугӳн (чӳлмек евĕр савăт); варить суп в чугуне чугунпа яшка пĕçер

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

засыпать

-плю, что сов., засыпать несов. сапса (ярса) тултар (шӑтӑка); дорожка засыпана опавшими листьями ҫул ҫине ҫулҫӑ ÿксе тулнӑ; глаза засыпало пылью куҫа тусан вӗҫсе тулчӗ; засыпать крупы в суп яшкана кӗрпе яр; засыпать овса лошади лашана сӗлӗ пар; перен. засыпать оратора вопросами оратора ыйтусем парса тултар.

измотаться

сов., изматываться несов. тулӑксăр ӗҫлесе, чупса ҫÿресе суп, хӑшкӑл, сÿслен, вӑйран ÿк.

изнуриться

-рюсь сов., изнуряться несов. ӗшен, суп, тертлен, лутӑран, лутӑрканса пĕт, антӑх, халран кай, хавшаса ҫит.

куриный

чӑх; куриный суп чӑх яшки; куриная слепота 1. чӗпкуҫ; 2. чечче курӑкӗ.

мясной

мясной суп аш-какай яшки; мясной бульон аш шÿрпи; мясной пирог аш кукли.

рыбный

1. пулă; рыбная ловля пулă тытни; рыбный суп пулă яшки; 2. пулӑллӑ (кӳлӗ).

суп

ҫӗрулми яшки, шӳрпе.

хлопать

несов., хлопнуть кого, что однокр. çап, шаплаттар; хлопать крыльями лапăстат (çунатсемпе); хлопать по плечу лăпка; хлопать артисту алă суп; хлопнуть дверью алăка шалтлаттар; хлопать ушами ним ăнланмасăр итлесе лар.

утомиться

-млюсь, -мишься сов. утомляться несов. ывăн, ĕшен, суп, вăйсăрлан, халран кай.

бежать

, бегу, бежишь, бегут несов. чуп, васкаса кай, тар; годы бегут вăхăт иртет, çул хыççăн çул иртет; молоко (суп) бежит сĕт (яшка) вĕресе тăкăнать.

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

гороховый

прил. 1. пăрçа ⸗ĕ [⸗и]; гороховые стручки пăрçа хутаççи; гороховое поле пăрçа уйĕ; гороховый суп пăрçа яшки; 2. (о цвете) тулка сарă (пăрçа тĕслĕ); ◇ чучело гороховое, шут гороховый 1) катемпи (тăрлавсăр тумланнă çын çинчен); 2) (посмешище) ăçтиçук, йăх-ях.

грибница

ж. 1. кăмпа тĕвви; 2. прост. (грибной суп) кăмпа яшки.

жидкий

прил. 1. (текучий) шĕвĕ; шĕвек; жидкий кислород шĕвĕ кислород; жидкое топливо шĕвĕ топливо, çунтармалли шĕвек; 2. (водянистый) шĕвĕ, шĕвек, шывак; жидкий суп шĕвĕ яшка; 3. (не частый) шĕвĕ, сайра; жидкие волосы çӳхе çӳç, сайра çӳç; 4. разг. (незвучный) вăйсăр (сасă); 5. разг. (слабый) хавшак, имшер; çинçешке, шĕвĕ; жидкие мускулы имшер ӳт; жидкие берёзки çинçешке хурăнсем; 6. перен. разг. (малосодержательный) шĕвĕ (доклад).

жирный

прил. 1. çуллă; жирный суп çуллă яшка; жирное мясо çуллă аш; 2. (тучный) самăр, мăнтăр, тачка; 3. (толстый по начертанию) хулăн, сарлака; жирная черта хулăн йĕр; 4. перен. (насыщенный полезными веществами) паха, тулăх; сĕтеклĕ; жирная земля тулăх çĕр; жирный уголь паха кăмрăк; жирная известь паха известь; 5. (густой) çăра; жирная грязь çăра пылчăк; 6. (о голосе, звуке) хулăн; ◇ жирный кусок мăн татăк.

заболтать

сов. 1. чем (начать двигать) суллама пуçла, силлеме пуçла (е тапрат, тытăн); заболтать ногами урасене суллама тытăн; 2. что, разг. (размешать, взбалтывая) пăтрат, лăка, юр; заболтать в суп яйцо яшка çине çăмарта лăкаса яр; заболтать тесто чуста лăка.

кислый

прил. 1. йӳçĕ; кислое яблоко йӳçĕ панулми; кислое вино йӳçĕ эрех (хĕрли); 2. (вследствие брожения, квашения) йӳç(ĕ), йӳçĕтнĕ; кислое тесто йӳç чуста (е кăвас чусти); кислое молоко турăх; кислая капуста йӳç купăста; 3. (испорченный, прокисший) йӳçĕхнĕ; кислый суп йӳçĕхнĕ яшка; 4. хим. кислоталлă, йӳçек; кислый раствор йӳçек (е кислоталлă) раствор; 5. перен. разг. кичем, кăмăлсăр; кислый вид кăмăлсăр сăн-пит; ◇ кислые щи йӳç купăста яшки.

крупяной

прил. кĕрпе ⸗ĕ [⸗и]; крупяные культуры кĕрпе культурисем; крупяной суп кĕрпе яшки.

лапша

ж. 1. лапша; 2. (суп) лапша яшки; молочная лапша сĕтлĕ лапша яшки.

молочный

прил. 1. сĕт ⸗ĕ [⸗и]; молочные железы сĕт парĕсем; 2. (приготовленный из молока) сĕтлĕ, сĕт ⸗ĕ [⸗и]; молочный суп сĕт яшки; молочная каша сĕтлĕ пăтă; 3. (питающийся молоком) ĕмекен, сĕтпе пурăнакан, сĕт ⸗ĕ [⸗и]; молочный телёнок сĕт пăрушĕ; 4. (дающий много молока) сĕтлĕ, сĕт нумай паракан; молочная корова сĕтлĕ ĕне; 5. в знач. сущ. молочная ж. сĕт магазинĕ; 6. в знач. сущ. молочное с. (кушанье) сĕт апачĕ; 7. (белый) шурă, сĕт пек; молочное стекло шурă кĕленче; 8. хим. (добываемый из молока) сĕт ⸗ĕ [⸗и]; молочная кислота сĕт кислоти; ◇ молочные зубы сĕт шăлĕсем; молочный брат (старший) сĕтрен тăван пичче; (младший) сĕтрен тăван шăллăм (пĕр хĕрарăм ĕмĕртсе ӳстернĕ тăван мар арçынсем); молочная сестра (старшая) сĕтрен тăван акка; (младшая) сĕтрен тăван йăмăк (пĕр хĕрарăм ĕмĕртсе устернĕ тăван мар хĕрарăмсем).

мясной

прил. 1. аш-какай (е аш, какай) ⸗ĕ [⸗и]; мясной магазин аш-какай магазинĕ; мясной суп аш яшки; 2. ашлăх, какайлăх; мясной скот ашлăх усракан выльăх; 3. в знач. сущ. мяснойе с. ашпа пĕçернĕ апат.

налить

сов. что 1. (наполнить) яр, тултар; налить полное ведро воды витрене шыв тултар; 2. что, чего (влить) яр, антар; налить суп в тарелку турилккене яшка антар; 3. что, чего, на что (пролить) тăк, тăкса яр; налить воды на пол урайне шыв тăкса яр.

наперчить

сов. что пăрăç ярса тултар, хытă пăрăçла; наперчить суп яшка çине пăрăç ярса тултар.

напиться

сов. 1. чего и без доп. (утолить жажду) ĕçсе тăран, тăраниччен ĕç; 2. (опьянеть) ĕçсе суп, персе ларт.

насолить

сов. 1. что, чего тăварла; насолить кадку огурцов пĕр катка хăяр тăварла; 2. что, разг. (сильно посолить) тăвар сап, тăварлантар (ытлашши); насолить суп яшкана тăварлантарса яр; 3. кому и без доп., перен. разг. тарăхтар, кӳрентер, усал ту.

одряхлеть

сов. ватăлса çит, йӳте, кăптăрка, суп.

пережёвывать

несов. что 1. (снова разжёвывать) кавле; 2. что, перен. йăлăхтармалла кала; пережёвывать всем известные истины пуриншĕн те паллă япаласем пирки калаçса суп; ◇ пережёвывать жвачку кавле.

перчить

несов. что пăрăçла, парăç яр; перчить суп яшкана пăрăçла.

помешать

сов. что пăтрат, лăка; помешать суп ложкой яшкана кашăкпа пăтрат.

поперчить

сов. что пăрăçла, парăç яр; поперчить суп яшкана пăрăçла.

посолить

сов. 1. что и без доп. (для вкуса) тăвар сап (е яр, калаттар), тăварла; посолить суп яшкана тăвар яр; 2. что, чего (заготовить впрок) тăварла, тăварласа хур; посолить огурцов хăяр тăварла.

пробовать

несов. 1. что тĕрĕсле, сăна, тĕрĕслесе (е сăнаса) пăх; пробовать свои силы вăйна виçсе пăх; пробовать голос сасса тĕрĕслесе пăх; 2. что (отведывать) астив, тутан, астивсе (е тутанса, сыпса, çисе) пăх; дать пробовать астивтер, тутантар; пробовать суп яшка сыпса пăх; 3. с неопр. (пытаться что-л. сделать, стать каким-л.) ⸗са [⸗се ] пăх (е кур), тытăн, хăтлан, тытăнса (е хăтланса) пăх; пробовать взять кого-что-л. илсе пăх; пробовать лечить эмеллесе пăх; мы пробовали и так и сяк апла та капла та туса пăхрăмăр.

проглядеть

сов. разг. 1. кого-что (прозевать) курмасăр (е асăрхамасăр, пĕлмесĕр) юл; 2. что (наскоро ознакомиться) васкаса пăхса тух, пăхкаласа тух; ◇ все глаза проглядеть кĕте-кĕте суп.

прокипеть

сов. вĕресе тух (е çит), кирлĕ чухлĕ вĕре; суп прокипел яшка вĕрерĕ.

разжидить

сов. что, разг. шĕвет, шĕвеклет, шĕветсе яр; разжидить суп яшкана шĕветсе яр.

разогреться

сов. хĕр, вĕрилен, ăшăн; суп разогрелся яшка ăшăнчĕ.

сварить

сов. что 1. пĕçер, вĕрет; сварить суп яшка пĕçер; сварить смолу сăмала вĕрет; 2. тех. шăратса çыпăçтар; с ним каши не сваришь унпа пăтă пĕçереймĕн.

свекольник

м. 1. (суп) хĕрлĕ кăшман яшки; 2. (ботва) кăшман çулçи.

соленый

прил. 1. (содержащий соль) тăварлă, тăварак; соленое озеро тăварлă кӳлĕ; 2. (о пище) тăварлă; соленый суп тăварлă яшка; 3. (приготовленный впрок с солью) тăварлă, тăварланă; соленая рыба тăварланă пула; 4. перен разг. (не совсем пристойный) çивĕч, тăварлă; соленый анекдот çивĕч анекдот.

солить

несов. что 1. тăвар сап (е яр); солить хлеб çăкăр çине тăвар сап; солить суп яшка çине тăвар яр; 2. (приготовлять впрок с солью) тăварла, йӳçĕт; солить рыбу пулă тăварла; солить капусту купăста йӳçĕт.

соль

ж. 1. тăвар; поваренная соль çимелли тăвар; положить соли в суп яшка çине тăвар яр; 2. перен. (суть) тĕп шухăш (е пĕлтерĕш), тĕшши; ◇ соль земли халăхан тĕп хăвачĕ.

стынуть

несов. сивĕн; суп стынет яшка сивĕнет; ◇ кровь стынет в жилах см. кровь.

стыть

несов. сивĕн; суп стынет яшка сивĕнет; ◇ кровь стынет в жилах см. кровь.

суп

м. яшка, шӳрпе; мясной суп аш яшки; грибной суп кăмпа яшки.

утомиться

сов. ывăн, ĕшен, ыр, халран кай, суп.

хлебать

несов. что и без доп., разг. ĕç, сып, си; хлебать суп яшка сып; ◇ уйти несолоно хлебавши уссăр таврăн; за семь вёрст киселя хлебать см. кисель.

черепаховый

прил. 1. тимĕр шапа ⸗ĕ [⸗и]; черепаховый суп тимĕр шапа яшки; 2. тимер шапа панцирĕнчен тунă; черепаховый гребень тимĕр шапа панцирĕнчен тунă тура.

Йоханнeс Бeнцингăн (Benzing) нимĕçле-чăвашла словарĕ

Suppe

sup, jaşka, şürpe
суп, яшка, шӳрпе

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

аш

«мясо», аш-какай, аш-пăш в собирательном смысле «всякое мясо»; др. тюрк., Замахш., тефс. XII—XIII вв. азук «продовольствие», «провиант», «корм»; чаг. ашлыг «зерно», «зерновой хлеб»; МК, уйг., кирг., ног., тур. (уст.) аш, казах., ног., хак. ас, балк. аш-маш «пища»; туркм., к. калп., ног. азык, якут. ысык «пища», «еда», «кушанье», «продукты»; узб. ош «горячая пища», «плов»; ойр. аш «пища», «еда», «хлеба в колосьях и в зерне», «посевы»; хак. ас «зерно»; тат. ашлык, кирг. аштык «хлебные злаки»; уйг. ашпэз, казах., хак. аспаз, узб. ошпаз «повар»; кирг., тат., башк. аша «есть». Ср. перс. аш «суп», «похлĕбка», «кушанье»; «крахмал», «клей»; (аш-пӓз) «повар». В чувашском аш-пăш второй компонент представляет собой слово-эхо с прибавлением п.

вир

«просо»; вир кĕрпи «пшено»; др. тюрк. ӧйӳр «просо», «пшено» (Gabain), тат. ӧирә, томск. (тат.) ӳрә «кашица», «крупяной суп»; ойр. ӳре «кашица из толчёной крупы». Ср. монг. ӳр «зерно», «семя», «плод».

салма

«небольшие кусочки (шарики) теста, которые или кладут в суп, или пекут на поду, или жарят на сковороде»; «клёцки»; тат. салма «клёцки»; башк. hалма «крупная лапша».

суп

«утомляться», «выбиваться из сил», «дряхлеть»; «выживать из ума»; к. калп. сабыл «быть изнуренным».

ӳт

1. «тело»; 2. уст. «мясо»; тефс. XII-XIII вв. ӓт «мясо»; «тело»; якут. эт «тело»; уйг., азерб. әт, алт. В эт, хак. ит «тело»; «мясо»; тув. эьт-бот «тело»; эьт «мясо»; кирг., казах., к. калп., ног., кумык., туркм., тур., тат. эт, тат., башк. ит «мясо». В настоящее время в чув. яз. ӳт употребляется исключительно в значении «тело», а в прошлом оно обозначало и «мясо», что видно из сохранившихся устойчивых речений: ӳте кĕр «разговляться» (на мясо); ырхан ӳт хăй шӳрпинчен хăй вăтаннă, тет «нежирное мясо, говорят, само устыдилось своего навара»; а также в диал.: ӳт шӳрпи «мясной суп»; ср. тур. эт курти «черви (в теле)» (Будагов I, 177).

шӳрпе

«бульон», «суп», «щи», «похлёбка»; Замахш. шорба «суп»; ст. тур. зирбе «суп с мелко изрезанным мясом» (Хроника Ибн-Биби); кирг. сорпо, казах., к. калп., ног. сорпа, уйг. шо(р)єа, узб. шурва, узб. С шурба, кумык., карач. шорпа «суп», «бульон»; азерб., тур., туркм. чорба «рисовый суп», «похлёбка»; тат. шулпа, башк. hypпa «суп», «щи», «похлёбка». Из араб. «суп»; «микстура» и перс. (шурба) «похлёбка», «каша».

яшка

«похлёбка», «суп», «щи»; МК, Зол. бл. аш «пища». Образовано с помощью афф. -ка от перс. (аш) «суп», «похлёбка», «кушанье»; ср. русск. юшка «всякий навар, особенно рыбий» в выражениях «дешёвая рыбка — плохая юшка», „свари, кума, судака, чтобы юшка была“уха, юха.

Чăвашла-вырăсла фразеологи словарĕ

Халтан ӳк

Халтан (халран) ӳк [суп] выбиваться / выбиться из сил, обессилевать / обессилеть, переутомляться / переутомиться, изнемогать / изнемочь, выматываться / вымотаться.
Утмăл çухрăма Алексей ун чух ултă кун кайрĕ, хамăрăннисем патне çиччĕмĕш талăкра тин çĕтĕк-çатăк тумпа та пĕтĕмпех халтан ӳксе тухрĕ. В. Сатай. Кайрăм-кайрăм, роман тупрăм, çыртăм-çыртăм, халран супрăм. С. Шавли.

Çавăн пекех пăхăр:

сунуть сунчăк сунчăка сунчăна « суп » супă супăлка супăльтет супăн супăн курăкĕ

суп
Пуплев пайĕ
Еçхĕл
 
Фонетика
3 саспалли
 
Хытă сăмах
 
Чĕлхе
Чăвашла
 
Хыпарсем

2022, раштав, 08
Сайт дизайнне кӑшт ҫӗнетнӗ, саспаллисен страницинче хушма пайлану кӗртнӗ //Александр Тимофеев пулӑшнипе.

2015, утă, 30
Шыранӑ чухне ӑнсӑртран латин кирилл саспаллисем вырӑнне латин саспаллисене ҫырсан, сайт эсир ҫырнине юсама тӑрӑшӗ.

2015, утă, 30
Шырав сӑмахӗсене сӗннӗ чухне малашне вӑл е ку сӑмаха унччен миҫе шыранине тӗпе хурса кӑтартӗ.

2015, утă, 29
Сăмах шыранӑ чухне малашне сайт сире сăмахсарсенче тĕл пулакан вариантсене сĕнĕ.

2014, пуш, 25
Мобиллă хатĕрсемпе усă куракансем валли сайта лайăхлатрăмăр //Мирон Толи пулăшнипе.

2011, утă, 20
Вырăсла-чăвашла сăмахсарпа пуянланчĕ.

2011, утă, 19
Сăмахсарсен çĕнелнĕ сайчĕ ĕçлеме пуçларĕ.

2011, утă, 16
Сайтăн çĕнĕ версийĕ хатĕрленме пуçларĕ.

Пӳлĕм
Сайт пирки

Ку сайтра чăваш сăмахсарĕсене пухнă. Эсир кунта тĕрлĕ сăмахсен куçарăвне, тата ытти тĕрлĕ уйрăмлăхĕсене тупма пултаратăр.

Счетчики
Пулăшу

Эсир куçаракан укçа хостингшăн тӳлеме, çĕнĕ сăмахсарсем кĕртме, Ашмарин хатĕрленĕ сăмах пуххине сканерлама кайĕ.

RUS: Переведенные вами средства пойдут на оплату хостинга, добавление новых словарей, сканирование словаря Ашмарина.

Куçармалли счётсем:

Yoomoney: 41001106956150