Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

сĕвлет

то же, что сӳлет

сӳле

то же, что сӳлет 1.
хăранипе чун сӳлесе кайрĕ — душа замерла от страха

сӳлет

1.
охватываться дрожью, ознобом
нервно вздрагивать
сжиматься (о сердце)
замирать (о душе)
сан-çурăм сӳлетет — тело бьет нервная дрожь
чун сӳлетет — душа замирает

сӳлет

2.
то же, что сӳлентер

сӳлет

3.
налетать, набегать (порывами) (о ветре, запахе)
çил сӳлетсе кайрĕ — налетел ветер, порыв ветра

сӳлеттер

понуд. от сӳле
понуд. от сӳлет

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

сӳлет

нервно дрожать. N. Масар çумĕнчен иртнĕ чух манăн чун сӳлетсе кайрĕ ЧС. Манăн çан-çурăм хăранипе сӳлетсе сивĕн туйăнса карĕ. Чăв. Юм. Хĕрĕн чун сӳлетет, тухатмăшран, арçурирен хăрать. Сред. Юм. Çын вĕлернĕ тенине илтсен, ман чон сӳлетсе кайрĕ. Сборн. по мед. Çĕçĕпе касмалла тени çинчен шухăшласан та чун сӳлетет, ăна тӳсес те çук! Тюрл. Осал япала полсассăн, чон сӳлетет, куçпа эс она кормастăн, чон сӳлетет.

сӳле

(_сӳл'э), дышать. Якейк., Хорачка. Пшкртп. Вăл сӳлет. Он дышит. См. сывла.

туртăн

, тортăн, (турды̆м, торды̆н), тянуться, тяготеть, стремиться. N. Малалла туртăна пуçларĕ. Никит. † Тĕклĕ ураллă тăмани, туртăнать-туртăнать — чăхсем патне çитеймест. Курм. Тортăнса хопарчĕ, потянулся руками (напр., гимнаст). Слеп. Туртăнса сӳлет (тяжело). Лап-к. Вăл, тортăнсан-тортăнсан, вĕçсе тухса кайрĕ. Полтава 116. Вăрçа пăхать савăнса, чунтан вăрçа туртăнса (стремится). Ир. Сывл. 9. Пурте туртăнаççĕ кĕввĕме. N. Шăни туртăнчĕ-туртăнчĕ, ниепле те ĕçĕрнсе каяймарĕ. Муха трепыхалась, но не могла отстать от бумаги. Изамб. Т. Пирĕн йытă вите еннелле туртăнса вĕрет. Тайба Б. † Кăвак лаша тăрат карăнса, тилкеписем тăрат туртăнса, йĕслĕ йĕвенсем те пуçĕнче, вуник урлă кутлăх çийĕнче. N. Чунăм пĕтĕмпе хавасланса кайрĕ. N. Ун чухне çавăнпа та шкул енне туртăнакан сахал пулнă. Кан. Пĕчĕккĕн-пĕчĕккĕнех çутталла туртăнаççĕ. Изамб. Т. Ун чухне пуяннисем юрлăсене ыраш кивçен пама туртăнман. || Упираться, упрямиться, ломаться. КС. Туртăнса тăрать (не решается). N. Ăна пулăшасран туртăнса ан тăр. N. Эсĕ мĕн чухлĕ туртăнса тăратăн, çавăн чухлĕ вăл сана тимлесе йыхăрать. СТИК. Аслă акăшне калама параççĕ (дудку), тет, илмест, тет, туртăнат, тет. N. Чĕлхĕне вĕренмесĕр туртăнса тăрас(си) çук. Чем люди живы. Михала туртăнса-туса тăман, улпут таварне илсе сĕтел çине сарса хунă та, хутласа каса пуçланă. Кайсар. Вăл калаçĕччĕ те, ваттинчен туртăнат. || Отступать. N. Эпĕ: атте мар пулĕ ку, çынсем ашшĕсем пекте тумланман, тесе шухăшласа каялла туртăнма пуçларăм. || Худеть. СТИК. Çын ĕçпе мар, хуйхăпа пит хытă туртăнат. КС. Лаша туртăнчĕ (похудела несколько от сильной работы). Ст. Чек. Туртăннă = начарланнă, похудел. Сред. Юм. Лаша тортăнчĕ, сăхăнчĕ (похудел). Якейк. † Туйăран туйя çӳресе тор лаши та тортăнчĕ, çӳрен лаши та çухелчĕ. Чума. Пичĕ-куçĕ туртăнса шап-шурă пулса, тем тĕрлĕ йывăр хуйăха ӳкнĕ çыннăн пек пулать. О сохр. здор. Акă лаша та, инçе çултан килсен, туртăнать (худеет). Яргуньк. Ати пачĕ кăвак лаша, савса паман япали кӳлнĕ-кӳлмен туртăнчĕ. || Падать (о волосах). Байгул. Çӳç туртăнсан, çын çиет, тет. (Поговорка). || Заволакиваться. Чув. пр. о пог. 168. Туртăнать (тонкие белые полосы, будто натянутые поперек небесного свода). || Куриться. Орау. Чĕлĕмĕ туртăнмасть, питĕрĕнсе ларнă (не курится).

хош

подражание тяжелому, порывистому дыханию. Пшкрт. Хош сӳлесерет, хошлатса сӳлет.

хошлат

порывисто дышать. Пшкрт. Хошлатса сӳлет.

Çавăн пекех пăхăр: