Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

тăрмалан

3.
то же, что тăрмаш 1.

тăрмаш

1.
возиться, копаться, копошиться
плита умĕнче тăрмаш — возиться у плиты
старик кунĕпех садра тăрмашать — старик целый день копошится в саду

тăрмаш

2.
стараться, усердствовать
темле тăрмашсан та ĕç вĕçленмерĕ — как мы ни старались, а работу закончить не смогли
ача тăрмашсах ӳкерет — мальчик рисует усердно, увлеченно

тăрмаш

3.
хлопотать, заботиться, проявлять заботу
вăл ачисене вĕрентесшĕн тăрмашать — он старается дать образование своим детям
пеней пирки тăрмаш — хлопотать о пенсии

тăрмаш

4. диал.
мешать, тормозить, препятствовать
ĕçе тăрмашса ан тăр! — не мешай делу!

тăрмаштар

понуд. от тăрмаш

тăрмăш

II. диал.
то же, что тăрмаш

тĕрмеш

то же, что тăрмаш
пахчара тĕрмеш — возиться, копошиться в огороде
машина патĕнче тĕрмеш — хлопотать около машины

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

тăрмаш

(ты̆рмаш), бороться. Кан. Кулаксем Совет влаçне хирĕç тата хытăрах тăрмашаççĕ. Слеп. Тăрмашаççĕ-кĕрешеççĕ. || Возиться, валандаться. Слеп. Тăрмашса ларнă (тем туса). N. Тăрмашать-тăрмашать, ĕçлесе пĕтереймест. Возится, возится, а дела до конца довести не может. N. Чысти ĕнтĕ есрилех (йомзя), пăхма та çук хăрушă тăрмашат, çӳçĕ-пуçĕ пĕтĕмпе ептертен кайнă хăйĕн. N. Тăвар киммисене пурлаксем тăвалла çыран хĕррипеле тăрмашса туртаççĕ. || Тормозить, препятствовать. Оскинкино (Белеб. у.). Кулаксем колхозсене тăрмашса тăраççĕ. || Маяться, стараться. Хурамал. Ялан ĕçĕпе тăрмашать (= ялан ĕçлет). СПВВ. ПВ. Тăрмашас, стараться кое-как. || Карабкаться. Сред. Юм. Кошак çорт тăрне тăрмашса ôхать (карабкается). Утăм. Ак пусран шурă япала тăрмашса тухать. Пĕлĕтрен те пусă пуринчен юпа пулчĕ-тăчĕ.

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

биться

глаг. несов.
1. с кем (син. сражаться, воевать) çапăç, вăрç, тытăç; биться храбро хастаррăн çапăç
2. 1 и 2 л. не употр. (син. разбиваться) ван, çĕмрĕл, аркан; эта посуда не бьётся ку савăт-сапа ванмасть
3. обо что (син. ударяться, колотиться) çапăн; çапкалан, тапкалан, тапăлтат; волны бьются о берег хумсем çырана пырса çапăнаççĕ; птица бьётся в клетке кайак читлĕхре тапăлтатать
4. над чем, с кем-чем (син. добиваться, стараться) тăрăш, тăрмаш, хăтлан; биться над решением задачи задачăна шутлама тăрăш

возиться

глаг. несов. (син. суетиться, хлопотать)
аппалан, тăрмаш, айкаш; возиться с велосипедом велосипедпа тăрмаш; дети возятся с игрушками ачасем теттесемпе айкашаççĕ

хлопотать

глаг. несов.
1. (син. заниматься) ĕçле, тăрмаш, аппалан; старушка хлопочет по хозяйству карчăк килти ĕçсемпе тăрмашать
2. о чем или с союзом «чтобы» (син. добиваться) тăрăш, ыйт, ыйтса çӳре; хлопотать о пенсии пенси пирки тăрăшса çӳре

хозяйство

сущ.сред.
1. (син. экономика) хуçалăх; рыночное хозяйство рынок хуçалăхĕ; натуральное хозяйство натураллă хуçалăх (пурăнма мĕн кирлине харпăр вăйĕпе туса илни); сельское хозяйство ял хуçалăхĕ; народное хозяйство страны çĕршывăн халăх хуçалăхĕ
2. (син. предприятие) хуçалăх; опытное хозяйство сăнавлă хуçалăх; фермерское хозяйство фермер хуçалăхĕ
3. хуçалăх, хатĕр-хĕтĕр, ăптăр-каптăр; обзавестись охотничьим хозяйством сунарçă хатĕр-хĕтĕрĕ туян ♦ хлопотать по хозяйству кил-çуртри ĕçпе тăрмаш

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

потеть

несов., вспотеть, запотеть, отпотеть сов. 1. тарла; 2. ӗҫле, тăрăш, тăрмаш.

хлопотать

, -чу несов. 1. тăрмаш (пӳртре, хуçалăхра); 2. тăрăш, чăрман (хăнашăн).

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

биться

несов. 1. с кем-чем çапăç; биться на смерть вилмеллех çапăç; 2. обо что çапăн; волны бьются о берег хумсем çырана çапăнаççĕ; 3. (метаться) тапăлтат, çатăлтат; птица бьётся в клетке читлĕхре кайăк тапăлтатать; 4. (трепетать, содрогаться) турткалан, чĕтре; биться в истерике пăлханнипе сиксĕ чĕтре; 5. над чем, с кем-чем и без доп., перен. тăрăш, тăрмаш, хăтлан; биться над задачей задача шутлас тесе тăрмаш; 6. (пульсировать) тап, сик; сердце бьётся чĕре тапать; 7. (разбиваться) ванса кай, çĕмĕрĕлсе кай; ◇ биться как рыба об лёд пăр çинчи пулă пек çатăлтат (ним шанчăксăр); биться об заклад ал çапса тупăш.

возиться

несов. 1. йăшăлтат, кĕрмеш, кĕшĕлтет, айкаш; 2. с чем, над чем (заниматься чем-л. кропотливым) аппалан, муталан, тăрмаш; 3. разг. (медлить) кăштăртат, мĕшĕлтет, çăрăл.

захлопотаться

сов. разг. хыпăнса ӳк, чăрманса пĕт, тăрмашса пĕт; захлопотаться по хозяйству хуçалăхпа тăрмаш.

копошиться

несов. 1. (шевелиться) йăшăлтат, кĕшĕлтет; муравьи копошились возле муравейника тĕмĕ тавра кăткă кĕшĕлтетнĕ; 2. разг. (возиться) тăрмаш, чакалан, аппалан; 3. перен. (беспокоить — о мыслях, чувствах) канлĕх ан пар, аптăрат, хумхантар (шухăш).

корпеть

несов. над чем и без доп., прост. тăрмаш, тăрмашса лар.

побиться

сов. 1. (оказаться помятым) ванса (е лӳчĕркенсе, лапчăнса) пĕт; яблоки побились в дороге панулми çул çинче ванса пĕтнĕ; 2. разг. ван, çĕмĕрĕл; посуда побилась савăт-сапа ваннă; 3. над чем, с кем-чем и без доп., перен. разг. тăрăш, тăрмаш, хăтлан; ◇ побиться об заклад хурса тавлаш.

попотеть

сов. разг. 1. тарла; 2. над чем, перен. тăрмаш, вăй хур, тарла; придётся попотеть тарлама тивет.

попыхтеть

сов. разг. 1. хашка, хашлат, хашлатса ил (пĕр хушă); 2. перен. тăрмаш, асаплан; придётся попыхтеть асапланма тивет.

пробиться

сов. 1. (прорваться сквозь что-л.) шăтарса (е çĕмĕрсе, сирсе) тух (витĕр, урлă); 2. (о растительности) шăтса (е тапса) тух; пробилась лебеда мăян тапса тухнă; 3. перен. разг. тăрмаш, аппалан, муталан; я целый день пробился над этой проблемой ку ыйтупа эпĕ кунĕпе тăрмашрăм; 4. разг. (кое-как прожить) йӳнеçтеркеле, пурăнкала, тытăнса тăр; пробиться бы до весны çăва тухасчĕ.

силиться

несов. разг. тăрăш, тăрмаш, тапалан, вăй хур.

трудиться

несов. 1. (работать) ĕçле; трудиться на благо родины тăван çĕршыв ырлăхĕшĕн ĕçле; 2. над чем ĕçле, тăрмаш; асаплан, вăй хур; он целый год трудился над этой картиной вăл ку картинăпа çулталăкĕпех тăрмашрĕ; 3. (затруднять себя) тăрăш, чăрман, шутла; он и не трудился понимать вăл ăнланас тесе тăрăшман та.

хлопотать

несов. 1. (заниматься, трудиться) ĕçле, тăрмаш; хлопотать по дому килти ĕçпе тăрмаш; 2. о чём (добиваться чего-л.) тăрăш, çӳре, ⸗асшăн [⸗есшĕн] пул; хлопотать о квартире хваттершĕн çӳре; 3. за кого ыйт, чăрман, тăрăш; хлопотать за других çыншăн тăрăш.

Чăваш чĕлхин çĕнĕлĕх словарĕ

ĕштелен

п.в. Ăшталан; тăрмаш, хыпалан, тĕркĕш. Кунĕпех çак хура вучах патĕнче ĕштеленетпĕр. К-н, 1972, 5 /, 9 с. Вăл ача чухнех çак ĕçре ĕштеленетчĕ, паян кун та бригадирта ав. Ю.Силэм, 1989, 139 с. Çамрăк çыравçăсене хавхалантарма ĕштеленекенскер ... мана та ют вырăнне хуман вăл [А.Воробьев]. Ю.Айдаш //Т-ш, 1998, 9 /, 8 с. Депутата та пулин суйланасшăнччĕ. Чупрĕ, ĕштеленчĕ. Х-р, 11.08.2000, 1 с. — ĕштеленсе çӳре (К-н, 1979, 4 /, 3 с.; К-н, 1987, 18 /, 7 с.); ĕштеленсе ӳк (Д.Гордеев, 1983, 33 с.; Т-ш, 1992, 34 /, 8 с.).

Çавăн пекех пăхăр: