Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

хăшкăл

I.

1.
сила и силы, энергия
унăн хăшкăлĕ пĕтнĕ — у него иссякли силы

хăшкăл

II.

1.
мучиться, страдать
шăл ыратнипе хăшкăл — страдать от зубной боли
шăрăхпа хăшкăл — измучиться от жары

хăшкăл

2.
изнуряться, изнемогать
чупса шалтах хăшкăлтăм — я совершенно изнемог от бега

хăшкăл

3.
изнывать, томиться
маяться прост.
ĕçсĕр хăшкăл — изнывать от безделья
кĕтсе хăшкăл — томиться в ожидании

хăшкăл

III.

1.
вытираться, обтираться чем-л.
йĕпе алшăллипе хăшкăл — обтираться мокрым полотенцем

хăшкăл

2.
тереться, истираться, вытираться
изнашиваться
пальто çухи хăшкăлнă — воротник пальто истерся

хăшкăллан

то же, что хăшкăл III.

ĕçсĕр

без дела
ĕçсĕр аптăра — страдать от безделья
ĕçсĕр хăшкăл — страдать от безделья
ĕçсĕр лар — сидеть без дела, бездельничать
ĕçсĕр пурăн —
1) жить без работы, быть безработным
ĕçсĕр тăрса юл — остаться без работы, стать безработным
2) жить ничего не делая

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

хăшкăлтар

понуд. ф. от гл. хăшкăл; заставить устать; мучить; устать, изнемогать, утомиться, КС. Мана паян чуптарса хашкăлтарчĕ вăл. ''Вĕлле хурчĕ'' 27. Тата вĕт кăткă та вĕллере йăва туса хăшкăлтарать. ''Ib''. 13. Амăшсĕр нумая ларнă хуртсем ют амăшне йышăнмасăр питех хăшкăлтараççĕ. ''N''. Вĕсене вăйсăрлатса хăшкалтарать. ''N''. Хăйне парăмлă çынсене ĕçлеттерсе хăшкăлтарать. Вăсене пайтах хăшкăлтарса çӳретнĕ. || Надоедать. ''Тюрл''. Хăшкăлтарас она (надоесть). ''Сред. Юм.'' Кô ачапчава килтен ан илсе тôхса хôр çав, киле кайас тесе чисти хăшкăлтарчĕ.

хăшкăл

тереться. Изамб. Т. Ӳрече хăшкăлса пĕтрĕ (обтерлась). ''ГТТ''. Урапа кӳпчекĕ хăшкăлса пĕтнĕ (обтерлась).

хăшкăл

мочь. N. Йыта хăшкăлĕпе, пушă пичкерен сасă епле тухать, çавăн пек вĕре пуçланă.

хăшкăл

устать, мучиться. Никит. Вара сутлашса хăшкăлнă. Сред. Юм. Хĕре туя каймалла полсан, çынтан йôсав шыраса хăшкăлать вара. Шурăм-п. Иван патака питĕ хытă çапса яма вĕреннĕ, Хĕветĕр кĕртеймесĕр хăшкăлчĕ. Сред. Юм. Айта тесе шалт хăшкăлтарчĕç паян (= шалт аптăратрĕç). N. Темĕн тĕрлĕ асаппа хăшкăлмалла пулсан та, тӳсĕмлĕ пул. КС. Чупса хăшкăлтăм, устал. А.-п. й. 39. Кайăк хыççăн чупса хăшкăлнă хушăра Сахарăн пичкери кăвасĕ веçех юхса тухрĕ.

хăшкăлтар

понуд. ф. отгл. хăшкăл; заставить устать; мучить; устать, изнемогать, утомиться. КС. Мана паян чуптарса хăшкăлтарчĕ вăл. Вĕлле хурчĕ 27. Тата вĕт кăткă та вĕллере йăва туса хăшкăлтарать. Ib. 13. Амăшсĕр нумай ларнă хуртсем ют амăшне йышăнмасăр питех хăшкăлтараççĕ. N. Вĕсене вăйсăрлатса хăшкăлтарать. N. Хăйне парăмлă çынсене ĕçлеттерсе хăшкăлтарать. Вĕсене пайтах хăшкăлтарса çӳретнĕ. || Надоедать. Тюрл. Хăшкăлтарас она (надоесть). Сред. Юм. Кô ачапчана килтен ан илсе тôхса хôр çав, киле каяс тесе чисти хăшкăлтарчĕ.

хăшкăл

тереться. Изамб. Т. Ӳрече хăшкăлса пĕтрĕ (обтерлась). ГТТ. Урапа кӳпчекĕ хăшкăлса пĕтнĕ (обтерлась).

шăкăл

то же, что хăшкăл. Кан. Шалт шăкăлтăм Орлов лапкине шыраса.

ăшкăл

то же, что хăшкăл (замаяться). СПВВ. Ăшкăл = хăшкăл. Ib. Хăшкăл = ăшкăл. И. С. Степ. Ăшкăлнă.

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

забегаться

сов. разг. чупса хăшкăл (е ывăн), ураран ӳкиччен чуп.

измотаться

сов. разг. хăшкăл, тертленсе пĕт, халтан (е вăйран) кай.

измучиться

сов. асаплан, хăшкăл, тарăхса пĕт, тертлен, ывăнса (е йăшса) çит, аптăра, хăшкăл, антăх; он измучился от жары вăл ăшăпа аптăранă; измучиться от болезни чирпе хăшкăл.

мучиться

несов. асаплан, тертлен, хĕн кур; хăшкăл; мучиться сомнениями иккĕленсе асаплан.

страдать

несов. 1. от чего и без доп. асаплан, хĕн кур, тертлен, хăшкăл; страдать от боли ыратнипе асаплан; страдать от безводья шывсăр хăшкăл; 2. за кого-что, из-за кого-чего (претерпевать муки, гонения) асаплан, асап тӳс, хăшкăл; страдать за счастье народа халăх телейĕшĕн асап тӳс; 3. от чего, из-за чего и без доп. (терпеть ущерб) инкек кур (е тӳс), япăх пыр, йывар кил, чарăнса тăр; дело страдает из-за прогульщиков прогул тăвакансене пула ĕç япăх пырать; 4. по ком-чём, по кому-чему, разг. (томиться, тосковать) асаплан, хуйхăрса пĕт; 5. разг. (быть плохим) начар, япăх, çителĕксĕр, çителĕклĕ мар; у ученика страдает грамотность ученикăн пĕлĕвĕ начартарах.

Çавăн пекех пăхăр: