Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

чанк

1.
подражание звяканью
чӳречене чанк тутар — постучать в окно

чанк

2.
прямо
хыр чанк тăрать — сосна стоит прямо
чанк каçăрăлса ут — ходить, держась прямо

чанк

3.
торчком
чанк тăрат — топорщить
чĕрĕп йĕпписем чанк тăраççĕ — иглы ежа стоят торчком

чăнк

то же, что чанк
хăлхана чăнк тăратса итле — навострить уши

чанк

◊
хăлхана чанк тăрат — навострить уши

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

тăнк

(ты̆ҥк), подр. оцепенению. Тюрл. Аллине тăнк (или: танк) тăратрĕ (горизонтально; чанк тăратнă — вертикально). || Подр. твердой походке. Орау. Тăнк-тăнк-тăнк тутарса каллĕ-маллĕ утса çӳрет (ходит легким мелким шагом; гов. больше о молодых). || Подр. прыжкам овцы. Сред. Юм. Тăнк-тăнк (сорăх сикни), транк-транк! || Подр. глухому звуку, который получается, когда бьют молотом по наковальне. Сред. Юм. Тимрĕç сантал çине молотокпа çапсан, тăнк-тăнк! тунă сас илтĕнет. || Подр. удару по шее. N. Тăнк тутарчĕ ĕнсерен (ткнуть кулаком или ударить). || Подр. набитости. КС. Паян ачасем мăйăр тăнк пухнă. || Подр. натяжению веревки? Альш.

хăлха

(хы̆лhа), ухо. А.-п. й. 16. Пĕрре кашкăр йытă вĕрнине илтет те, хăлхисене чанк тăратса ăна çапла калать... Ib. 42. Тилĕ хăлхисенчен ыйтать: эсĕр мĕнле килтĕр? — тет. Ib. 57. Ватăлса çитрĕм те, ман хăлха илтеймест. Ib. 70. Пӳрнеске хăпăл-хапăл чуста ăшĕнчен чаваланса тухать те, ĕне хăлхи ăшне кĕрсе ларать. Ib. 71. Пӳрнеске кашкăр хăлхинчен тухса шухăшлама тытăнать. N. Урлă хăлха, не лежащие, а оттопыренные уши. N. Каçрака хăлха, уши, торчащие вверх (кайăк хăлхи пек). N. Чее хăлхаллă япала, чуткий. N. Унăн хăлхи хытăрах, глуховат или плохо восприимчивый. N. Унăн хăлхи шăхăрсах каймасть, плохо слышит. N. Унтан ку виç кĕрепенкеллĕ чукмар илет, тет те, утланса ларать, тет те, хăлха урлă çапать, тет. N. Хăлхине çĕр çумне çыпăçтарса итленĕ. N. Хăлха анчах илтми пулнăччĕ те, халь уçăлчĕ. N. Хăлхăрсем йӳçмерĕç пулсан, итлĕр. N. Хăлхана йӳçĕхтерекенсем, çӳç-пуçа виреллĕ тăратаканскерсем. К.-Кушки. Хăлху енĕпе ман енелле çаврăнса тăр. Ск. и пред. чув. 22. Юманкка хăй хуйхине калать ăна хăлхинчен, мĕскерле тумаллине ыйтать пĕтĕм чĕринчен. Бгтр. Илтменнине хăлхунтан ыйт теççĕ тепĕр хут ыйтакан çынна. Янтик. Лаша шыв ĕçнĕ чух хăлхисене сиктеркелет, çавна хăлхисене вылятать теççĕ. Орау. Паян кунĕпе хăлхара шăнкăрав сасси илтĕннĕ пек янăраса çӳрет. Альш. Хăшĕ-хăшĕ тата ача çуралсанах, пурăнтăр тесе, сулахай хăлхине шăтараççĕ, тет. Хăлхана шăтарсан, тăхăнтараççĕ пурçăн: пурçăн шыçтармасть тет. Ib. Ун умĕнче пурне те ан калаç, унăн хăлхи шăхăрать ĕнтĕ (он слышит и понимает, о ребенке). Собр. Кушак хăлха урлă пит çусан, хăна килет тет. С. Тим. Аллăнти шаль тутăру шел пулсан, икĕ хăлхаран тытса чуптуса яр. N. Хăлхаран кала. Говорить на ухо. Хурамал. Хăлха ăшĕ кĕçĕтсен, йĕпе пулать теççĕ. ТХКА 69. Тата халь ман пуç ыратать, хăлха кашласа çӳрет. Ст. Чек. Кунĕн-çĕрĕн янăратат. Илтессĕм килмерĕ, хăлхана çĕртет. N. Урампа пырат сутакан, вăл пулайчĕ улма сутакан; сутаймасăр вунăтăват улми çĕрейчĕ. Кăçалхи çул манăн пурăнни — çын сăмахĕпе хăлха çĕрейчĕ. (Хĕр йĕри). Ала 13. Унăн куçĕ хупăннă пулсан та, унăн хăлхисем çăвăрман. || Перепонки ушные. Альш. Ачи хытă кăшкăрса хăлхана çуратчĕ. || Наушники. К.-Кушки. Малаххай хăлхисем, наушники малахая. || В. Олг. Хӳел хăлха ярчĕ, сивĕ полат. Вокруг солнца появились круги (столбы), к холоду. || Перо (верхний угол) лемеха. См. ака, там же хăлха (вып. 1).

чанк

подр. более звонкому, короткому звуку тонкой металлической или стеклянной вещи. ГТТ. Чӳречене чанк! тутарчĕ. Ударил по тонкому стеклу, и оно зазвенело. || Подр. звону косы. Сред. Юм. Çавана топтанă чохне о чанк! чанк! тăват. || Подр. крику галки. N. Чанка чанк! тет. || Прямо. N. Эсĕ вăрă мар пулсан, чанк каçăрлса утса пырас пулать пире хирĕç. Если не вор, то должен нам навстречу итти выпрямившись. Сам. Н. Чанк ларать пĕр çуллĕ хыр.

чанклат

издавать звук чанк (о галках). N. Чанка чанклатать. || КС. Мулатукпа сунтала çапсассăн чанклатать. || КС. Алăпа перĕнтертĕм те, кантăк чанклатрĕ. || Тикать (о часах). Пухтел. Часси чанклатат (стучат). || КС. Çак çулу пит лайăх чанклатать (звучит при ударе).

чонк

звукоподр. Шорк. Тимĕрçĕ ирех тăнă та, лаççинче чон-чонк тймĕр çапат. (Срв. Тимĕрçĕ ачи те пĕр пĕчик молоток тытнă та чанк-чанк çапать). Б. Олг. Сантал çине тимĕрçĕ çапат, чонк, чонк, чонк тутарат.

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

ухо

сущ.сред.; множ. уши
хăлха; собака насторожила уши йытă хăлхине чанк тăратрĕ ♦ он и ухом не ведёт вăл хăнк та тумасть; навострить уши хăлхана тăрат, тимлесе итле; ушами хлопать çăвара карса лар; слышать краем уха кăшт илтсе юл; по уши влюбиться хытă юратса пăрах

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

торчать

, -чу, -чишь несов. 1. кăнтарса тăр, тухса тăр, каçăрăлса тăр, чанк тăр; волосы торчат çӳç чанк тăрать; 2. перен. (çын патĕнче) пĕрмаях йăлăхтарса тăма.

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

звякнуть

сов. и однокр. чем и без доп. чанклат, чăнкăртат, чанк ту, чăнкăрт ту; чанклаттар, чăнкăртаттар, чанк тутар, чăнкăрт тутар; звякнул звонок звонок чăнкăртатрĕ.

навострить

сов. что, разг.: навострить уши хăлхана чанк тăрат; навострить лыжи тарма хатĕрлен.

насторожить

сов. кого-что сыхă пултар, сыхлантар, сисчӳлентер; насторожить уши хăлхасене чанк тăрат.

ощетиниться

сов. 1. (поднять торчком щетину и т. п.) шăрт (е тĕк) тăрат; 2. (подняться торчком — о щетине и т. п.) чанк тăр, шăртлан; 3. на кого, перен. разг. (рассердиться) шăртлан, çиллен, çилленсе кай.

прямо

нареч. 1. (по прямой линии) тӳрĕ, пӳкле, тӳрем; двигаться совершенно прямо тӳп-тӳрĕ пыр; идти прямо пӳкле кай; 2. (без наклона, изгиба) тӳрĕ, йăрăç, чанк; расти прямо йăрăс ӳс; ходить, держась прямо чанк каçăрăлса ут; 3. (без заездов, пересадок; непосредственно) тӳрех; я еду прямо к вам эпĕ тӳрех сирĕн пата пыратăп; приступить прямо к делу тӳрех ĕçе тытăн; 4. (откровенно) тӳррипе, пат, тӳрех; сказать прямо пат кала; 5. в знач. усил. частицы, разг. чăннипе, чăн(ах) та, шалтах; я прямо поражён эпĕ шалтах тĕлĕнтĕм.

стоячий

прил. 1. тăракан, тăратмалла; ларакан, лартмалла; стоячий воротник таратмалла çуха; стоячая лампа лартмалли лампа; собака со стоячими ушами чанк тăракан хăлхаллă йытă; 2. (не проточный) юхман, юхмасăр тăракан; стоячая вода юхман шыв; ◇ в стоячем положении 1) (стоя на ногах) ура çинче, тăрса; 2) (вертикально — о предметах) тăратса, лартса.

топорщить

несов. что шăртлантар, шăрт пек (е вирелле, чанк) тăрат; топорщить усы мăйăха шăрт пек тăрат.

топорщиться

несов. (о волосах, шерсти) вирелле (е чанк) тăр.

торчком

нареч. кăнтарса, чанк (тăр); волосы у него стоят торчком унăн çӳсĕ чанк тăрать.

ухо

с. в разн. знач. хăлха; глух на одно ухо пĕр хăлхи илтмест; ◇ уши вянут см. вянуть; ухо режет (или дерёт) илемсĕр янăрать; держать ухо востро хăлхана чанк тыт, лайăх итле; навострить (или насторожить) уши хăлха тăрат, тимлесе итле; и ухом не ведёт хăлхана та чикмест; пропустить мимо ушей илтмĕш пул; не верить своим глазам (или ушам) см. верить; не видать как своих ушей кого-чего-л. нихçан та курайман (е илтеймен); дать (или съездить) в ухо кому-л. хăлха чикки пар; слышать краем ӳха кăшт çеç илт; по уши влюбиться пит юратса пăрах; по уши в долгах парăмă кĕрсе пĕт; тугой на ухо хăлхи хытăрах, хăлхасăртарах; говорить на ухо вăрттăн кала, халхаран кала; (и) у стен есть уши соотв. уй куçлă, вăрман хăлхаллă (букв. у поля есть глаза, у леса есть уши).

Çавăн пекех пăхăр: