Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

хĕв

1.
пазуха
хĕве пытар — спрятать за пазуху
алла хĕве чиксе тăр — держать руку за пазухой
хĕвĕнчен тутăр туртса кăларчĕ — он вытащил из-за пазухи платок
Хĕвне ӳркев йăва çавăрнă. — погов. У него лень за пазухой гнездо свила.
Кĕпи хĕвĕнче, хăй çаппа-çарамас. (Çурта). — загадка Платье за пазухой, а сама нагишом. (Свеча).

хĕв

2.
нагрудник (верхняя часть фартука)

хĕв

3.
сумка (у животного)
кенгуру çури амăш хĕвĕнче ларать — кенгуренок сидит в сумке у матери

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

хĕв

(1) пазуха. См. Xӳ (1). N. Хĕве чик, спрячь за пазуху. ''N''. Хам пĕр хĕв татса тултартăм. ''Латыш''. Амăшĕ пиçикине салтать те, хĕвĕнчен чиксе, айалтан виç хут кăларать. ''ЧП''. Мĕскĕн ача пулiччен анне хĕвĕнчен тухас мар-мĕн. ''N''. Ку нушана куриччен анне хĕвĕнче выртас-мĕн. ''N''. Патша нуши пуçран иртиччен выртаяс-мĕн анне хĕвĕнче. || ''Ир. сывл''. 9. Çĕн хумсен сассине пуçтарса хучĕ чĕрем-хĕвеме. || Место, куда помещают молодых после свадьбы.

хĕв

(2) городить. См. Xӳ (2). Кан. Никĕс юписем хушшине лайăх пĕренесемпе хввес вырăнне курпульсемпе анчах хӳсе хучĕç. || Наносить, замести (о снеге). ''N''. Чӳречен тултн ăрамин аялти куçĕсене айалтан юр хĕвсе кайнă. ''Баран''. Тундра тăрăх тем хулăнĕш юр хĕвсе каять, вара кунта пурнăç-терĕш пĕтет. Тундра в это время бывает покрыта толстым слоем снега, тогда здесь жизнь уже умирает. ''Шурăм-п''. № 28. Çул хĕрĕнче хăш-хăш тĕлте юр улăм ури пек хĕвсе кайнă. ''Ст. Чек.'' Юр хĕвнĕ, кĕрт хывса кайнă (снег образовал сугроб).

хĕве

(1) пазуха. См. Хĕв (1), __Хӳ__ (1). С. Шигали. Çитсен эпир, пăрçа хутаççисене тата-тата, пĕрер кăся, пĕрер хĕве тултартăмăр. || Место, куда помещают молодых после свадьбы. ''Альш''.

хив

(_хи_в), то же, что ху (наносить, о снеге) хĕв. Чертаг. Хăйăр хивсе толтарса хăварнă (занесло песком). См. хыв (надуть, навеять, замести).

хӳ

городить. N. Çӳлĕ хӳме хĕвес тесе канаш тунă. N. Хулана хӳмепе хӳсе çавăр. СТИК. Хӳме хӳнĕ. || Наносить (о снеге). Ст. Чек. Ĕнер нумай юр хӳсе (хывса, е шăлса) карĕ (нанесло). Ib. Çурта юр хӳсе кайнă (занесло). Календ. 1911. Кĕрт хӳнĕ юрсене салатмалла. Кильд. † Аслă вăрман хĕрне кĕрт хӳнĕ. Толст. Хĕлле эскимоссен пӳрчĕсене юр хӳсе каять. Кан. Ванакан тĕлте хăйăр, çӳ-çап хӳмелле, çатан картасем тытса лартсан. См. хыв (надуть, навеять, замести). Хив. N. Хӳ = хĕв.

хĕв

пазуха. См. хӳ. N. Хĕве чик, спрячь за пазуху. N. Хам пĕр хĕв татса тултартам. Латыш. Амăшĕ пиçикине салтать те, хĕвĕнчен чиксе, аялтан виç хут кăларать. ЧП. Мĕскĕн ача пуличчен анне хĕвĕнчен тухас мар-мĕн. N. Ку нушана куриччен анне хĕвĕнче выртас-мĕн. N. Патша нуши пуçран иртиччен выртаяс-мĕн анне хĕвĕнче. || Ир. сывл. 9. Çĕн хумсен сассипе пуçтарса хучĕ чĕрем-хĕвĕме. || Место, куда помещают молодых после свадьбы.

хĕв

городить. См. хӳ. Кан. Никĕс юписем хушшине лайăх пĕренесемпе хĕвес выранне курпульсемпе анчах хӳсе хучĕç. || Наносить, замести (о снеге). N. Чӳречен тулти ăрамин аялти куçĕсене аялтан юр хĕвсе кайнă. Баран. Тундра тăрăх тем хулăнĕш юр хĕвсе каять, вара кунта пурнăç-терĕш пĕтет. Тундра в это время бывает покрыта толстым слоем снега, тогда здесь жизнь уже умирает. Шурăм-п. № 28. Çул хĕрĕнче хăш-хăш тĕлте юр улăм ури пек хĕвсе кайнă. Ст. Чек. Юр хĕвнĕ, кĕрт хывса кайнă (снег образовал сугроб).

хĕве

пазуха. См. хĕв, хӳ__. С. Шигали. Çитсен эпир, пăрçа хутаççисене тата-тата, пĕрер кăся, пĕрер хĕве тултартăмăр. || Место, куда помещают молодых после свадьбы. Альш.

хĕвĕн

грудиться, тесниться (в смысле густоты, напр., об урожае хлебов). См. хĕв. Сам. 58. Тăрăшнине курайса тырри пулĕ хĕвĕнсе. Хурамал. Кăçал тыра пит ăннă, хĕвĕнсе ӳкнĕ (питĕ ӳссе пĕр енне тайăннă). N. Юр хĕвĕнсе анать. Ст. Чек. Ăшă хĕвĕнсе антăр. N. Юн хĕвĕннĕ — юн купаланса килнĕ. Чертаг. Хĕвĕнсе лайăх полнă (тырă).

янăра

(jаны̆ра), звонкий (звук). Тим. Хĕв. Кр.² 19.

янăралăх

звонкость (звука). Тим. Хĕв. Кр.² 18.

янăраманлăх

глухота (звука). Тим. Хĕв. Кр.² 18.

Опа Хветер

прозвище человека. Сĕт-к. Опа Хветĕрĕн хĕв номай полнă.

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

пазуха

сущ.жен.
хĕв (ӳтпе кĕпе хушши); положить за пазуху хĕве чик

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

пазуха

ж. 1. разг. хĕв; положить за пазуху хĕве чик; 2. анат. хăвăл, хăваллăх; лобные пазухи çамка хăвăлĕсем; ◇ держать камень за пазухой шăл хăйра, усал шухăш тыт; как у Христа за пазухой (жить) пыл та çу (пурăн).

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

хĕв

, хӳ «пазуха»; Зол. бл. койун, тефс. ХII-XIII вв. коын. уйг., кирг., тур., кумык., карач. койун, казах., к. калп., йог., алт. В койын, узб. куйин, тат. куен, башк. куйын, азерб. гоюн, ойр. куйун, хак. хойын, тув. хой «пазуха», «грудь».

Çавăн пекех пăхăр: