Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

çемçел

1.
смягчаться, размягчаться, становиться мягким, рыхлым
тăпра çемçелчĕ — почва стала рыхлой
ăвăс ăшăпа çемçелет — воск от тепла размягчается

çемçел

2.
увядать, становиться вялым, дряблым
панулми шăнса çемçелнĕ — яблоки завяли

çемçел

3. перен.
ослабевать, терять силу
ывăннипе урасем çемçелчĕç — ноги от усталости стали подкашиваться

çемçел

4. перен.
смягчаться, становиться мягче, ласковее
сăнĕ çемçелчĕ — лицо его смягчилось
çемçелсе кай — прям. и перен. размякнуть, раскиснуть

çемçел

5.
становиться мягче, теплее, приятней
климат çемçелчĕ — климат стал мягче
хаяр сивĕ çемçелмест-ха — мороз еще не ослабевает

çемçелен

то же, что çемçел

çемçел

6. лингв.
смягчаться, палатализоваться
хупă сасăсем çемçелни — смягчение согласных звуков

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

çамçан

то же, что çемçел, смягчиться. Якейк. Лаша çинчен: эс пит çамçанса карăн-ха, сана кĕт куçна уçмалла полмалла. Ib. Кĕт çапрăм та, лĕпĕрех çамçанса карĕ: макăрса ячĕ. Сятра. Çамçан = çемçен.

çемĕç

(с'э_мэ̆с'), размягчиться, стать мягким. Сред. Юм. Типнĕ хопа шывва ярса лартрăм та, пăртак çемĕçнĕ. N. Тăранасса е вĕсен какайĕпе (ашĕпе), е юнĕпе, е сĕткенĕпе, е тата хырăмри çемĕçнĕ апатпа тăранса пурăнаççĕ. N. † Шăпăр-шăпăр çăмăр çăвать, çĕмĕрт сапаки çемĕçет; тăвансем умне тăрсассăн, чĕлхе-çăвар çемĕçет (а противоположно этому — çыхланать). N. Халăх, ĕмĕр-ĕмĕрепе ĕçлесе,— темĕн пысăкĕш вăрмансене касса тухнă, темĕн чухлĕ лачака типĕтнĕ — тин вара çанталăк кăштах çемĕçнĕ. N. Кăмăлĕсем çемĕçнĕ. N. Ку писме (письмо) килсессĕн, хăв килнĕ пекех ăш-чик çемĕçсе кайрĕ. || Сделаться вялым, дряблым; ослабеть. N. Çемĕçсе карăм. Я стал каким-то вяленым (вареным). N. Ун вырăние пур те вăйсăрланса, çемĕçсе, пăсăлса каяççĕ. См. çемçел.

çемçел

(с’э_мз’эл’), смягчиться, размягчиться, стать мягким. Сред. Юм. Пошăта шывва пăрахрăм та, çемçелнĕ пăртак. Изамб. Т. Усем (лошадь) таптанипе кĕлтесем çемçелеççĕ. || Стать вялым, дряблым. N. Хăяр ялт çемçелсе ларнă. Соленые огурцы стали дряблыми. || Ослабеть, обессилеть. С. Айб. † Çӳресе çемçелми çӳрен ут, калаçса уйăрăлми савнă тус. || Расчувствоваться. Ск. и пред. чув. 69. Çӳхе тути кулнă чух каччă чунĕ çемçелет. N. Çыру исен (= илсен) те хакла тăрат, и пăртак чĕре çемçелет.

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

загладиться

сов. 1. якал, тикĕслен; складки хорошо загладились хуçланчăксем лайăх якалчĕç; 2. перен. çемçел, иртсе кай; обида загладилась кӳренӳ иртсе кайрĕ.

мякнуть

несов. разг. çемçел.

обмякнуть

сов. разг. 1. (стать мягким) çемçел; 2. (стать вялым) йăмшаклан, хавшаклан, мăранлан; 3. перен. (смягчиться) кунĕлен, йăвашлан.

ослабеть

сов. 1. вăйсăрлан, халсăрлан, тĕрексĕрлен, хавша, хавшаклан, çемçел; больной ослабел чирлĕ çын хавшанă; 2. (притупиться) начарлан, тайăл; зрение ослабело куç начарланнă; 3. (стать менее тугим) пушан, лăнчăлан; пояс ослабел пиçиххи пушаннă.

отмокнуть

сов. 1. (пропитаться влагой) ислен, нӳрлен, шӳ, шӳсе çемçел; порох отмок тар нӳрленнĕ; 2. (намокнув, отделиться) шӳсе уйрăл (е вистен, сĕвĕн).

отмякнуть

сов. разг. йĕпенсе çемçел.

потеплеть

сов. 1. безл. ăшăт, ăшăтса яр (е пăрах); на дворе потеплело çанталăк ăшăтса пăрахнă; 2. (о взгляде) ăшшăн пăх, ăшшăн курăн, çемçел.

разжалобиться

сов. кăмăлпа çемçел, хĕрхенекен пул.

размягчиться

çемçел, çемĕç; кожа размягчилась тир çемçелчĕ; 2. перен. йăвашлан, çемçел.

размякнуть

сов. прям. и перен. çемçел, çемçелсе кай, лечĕркелен.

размяться

сов. 1. çемçел; 2. перен. разг. çемçел (чупнă е утнă хыççăн).

разнежничаться

сов. разг. ытлашши çемçел, ачашлан, кăмăллă пул.

разрыхлиться

сов. кăпкалан, çемçел, кăпăшлан, хăлтăлан; земля хорошо разрыхлилась çĕр лăйăх кăпкаланчĕ.

распариться

сов. 1. (размягчиться под действием пара) вĕрилен, пиçсе çемçел, çемçелсе кай; горох распарился пăрçа пиçсе çемçелнĕ; 2. разг. (разогреться до пота) тарла, тарласа кай; ытлашши çапăн.

растаять

сов. 1. ирĕл, ирĕлсе пĕт; снег растаял юр ирĕлнĕ; 2. перен. çухал, курăнми пул; илтĕнми пул; звуки растаяли сасăсем илтĕнми пулчĕç; ,не ту тăррисем тĕтре ăшĕнче çухалчĕç; 3. перен. разг. (расчувствоваться) çемçел, ирĕлсе кай.

растянуться

сов. 1. тăсăл, вăрăмлан, вăрăмланса кай, аслăлан, кармаклан, каркалан; 2. (стать менее упругим) тăсăл, вăрăмлан, çемçел; резинка растянулась резина тăсăлнă; 3. (продлиться, затянуться) тăсăл, нумая пыр; свадьба растянулась на трое суток туй виçĕ талăка тăсăлчĕ; 4. разг. (лечь вытянувшись), тăсăлса вырт; 5. разг. (упасть) тăсăлса ӳк, тăсăлса вырт, лаплатса ӳк; 6. (расположиться на большом расстоянии) сарăлса вырт.

расчувствоваться

сов. разг. кăмăл тул, кăмăлпа çемçел.

рыхлеть

несов. кăпкалан, çемçел, кăпăшлан.

смягчиться

сов. 1. çемçел, çемĕç; 2. (стать менее строгим) çемçел, йăвашлан, пусăрăн; 3. (умериться, ослабнуть) лăплан, чак, тăмал, вайсăрлан; боль смягчилась ыратни кăшт лăпланчĕ; 4. лингв. (о звуках) çемçел.

умяться

сов. разг. 1. (стать мягким) çемçел, çемçелсе кай (е лар); 2. (стать плотным) таптан, пусăрăн, таптанса хыт.

Çавăн пекех пăхăр: