Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

вăйлă

щедро
вăйлă пулăшу — щедрая помощь

вăхăтлă

своевременно
уместно, кстати
вăхăтлă пулăшу — своевременная помощь
çумăр вăхăтлă çурĕ — дождь выпал вовремя
вăхăтлă кала — сказать уместно, кстати

вырăнлă

уместно, кстати, впопад
вырăнлă сăмах — уместное слово
вырăнлă çĕрте — в подходящем месте
вырăнлă кала — уместно сказать
пулăшу питĕ вырăнлă пулчĕ — помощь оказалась очень кстати

казначей

казначейский
пулăшу кассин казначейĕ — казначей кассы взаимопомощи

карета

каретный

◊
васкавлă пулăшу карети — уст. карета скорой помощи

касса

кассовый
перекет касси — сберегательная касса
пулăшу касси — касса взаимопомощи
театр касси — театральная касса
чукун çул касси — железнодорожная касса

кӳр

2. перен.
давать, придавать, доставлять, приносить
оказывать
вăй кӳр — придавать силу
хăват кӳр — придавать силу
витĕм кӳр — оказывать влияние
илем кӳр — наводить красоту
илем кӳрекен ӳсентăрансем — декоративные растения
май кӳр — дать возможность
пулăшу кӳр — оказывать помощь
савăнăç кӳр — доставлять радость
çĕнтерӳ кӳр — принести победу
çимĕç кӳр — плодоносить
çимĕç кӳрекен улмуççи — плодоносящая яблоня
телей кӳр — приносить счастье
тупăш кӳр — приносить прибыль
усă кӳр — приносить пользу

малтанхи

1.
первый, начальный
ранний
малтанхи ача — первый ребенок, первенец
июлĕн малтанхи кунĕсенче — в первых числах июля
малтанхи пулăшу — первая помощь
малтанхи тапхăр — начальный период, начало
малтанхи хут — (в) первый раз
малтанхи юрату — первая любовь
поэтăн малтанхи сăввисем — ранние стихотворения поэта
Малтанхи икерчĕ тачкă пулать. — погов. Первый блин комом.

методикăлла

методический
методикăлла пулăшу пар — оказать методическую помощь

мехеллĕ

уместно, своевременно, вовремя, кстати, к месту
пулăшу питĕ мехеллĕ пулчĕ — помощь оказалась очень своевременной

пар

14.
в сочет. с сущ. выражает действие по значению данного сущ.:
ăшши пар — поддать пару (в бане)
ят пар — дать выговор
ӳпкев пар — подать жалобу, пожаловаться
канаш пар — дать совет, посоветовать
концерт пар — дать концерт
приказ пар — отдать приказ, приказать
пулăшу пар — оказать помощь, прийти на помощь
сас пар — подать голос, промолвить что-л.
сăмах пар —
1) предоставить кому-л. слово (напр. на собрании)
2) дать слово, пообещать
сигнал пар — дать сигнал, просигналить
телеграмма пар — дать телеграмму, телеграфировать
ыйту пар — задать вопрос, спросить

персонал

персонал (ĕçлекенсен йышĕ)
больница персоналĕ — персонал больницы
медицина персоналĕ — медицинский персонал
пулăшу ĕçĕнчи персонал — обслуживающий персонал

пособи

1.
пособие (пулăшу)
нумай ачаллă хĕрарăмсене паракан пособи — пособие многодетным матерям
пособи илсе тăр — получать пособие

предлог

грам.
предлог (сăмах умĕнче тăракан пулăшу сăмахе)

протекци

протекция (хунта, пулăшу)
протекци пар — оказать протекцию

пулăш

I.
то же, что пулăшу 1.
пулăш укçи — денежная помощь

пулăшу

1.
помощь, содействие
подмога разг.
васкавлă медицина пулăшăвĕ — срочная медицинская помощь
юлташла пулăшу — дружеская поддержка
пулăшу пар — оказать помощь, прийти на помощь
пулăшу ыйт — просить о помощи; обращаться за помощью
пире пулăшу кирлĕ — нам нужна помощь
пулăшу вăхăтра çитрĕ — помощь подоспела вовремя

пулăшу

2.
взаимопомощь
пулăшуу касси — касса взаимопомощи
Экономика Пулăшу Совечĕ — Совет экономической взаимопомощи, СЭВ

пулăшу

3.
обеспечение
социаллă пулăшу — социальное обеспечение

пулăшу

4.
подсобный, вспомогательный
пулăшу отрячĕ — вспомогательный отряд
пулăшу цехĕсем — подсобные цеха

разнорабочи

разнорабочий (пулăшу ĕçĕсенчи рабочи)
завода разнорабочисем кирлĕ — заводу требуются разнорабочие

сăмах

словесный
словарный
иккĕмĕшле сăмах — производное слово
кивелнĕ сăмах — устарелое слово, архаизм
пулăшу сăмахĕ — служебное слово
çĕнĕ сăмах — неологизм
хăй пĕлтерĕшлĕ сăмахсем — знаменательные слова
хутлă сăмах — сложное слово
кĕскетнĕ хутлă сăмах — сложносокращенное слово
ют чĕлхерен кĕнĕ сăмахсем — заимствованные слова  
сăмах вĕçĕ — окончание слова
сăмах йышĕ — словарный состав
сăмах майлашăвĕ — словосочетание
сăмах пĕлтерĕшĕ — значение слова
сăмах пулăвĕ — словообразование
сăмах тытăмĕ — состав слова
сăмах улшăнăвĕ — словоизменение
сăмах форми — форма слова
сăмахпа усă курни — словоупотребление
сăмах тăвакан аффикссем — словообразовательные аффиксы
сăмахран сăмах куçар — переводить буквально, дословно
пĕр сăмах сиктермесĕр — от слова до слова, слово в слово
Ут вĕçерĕнет — тыттарать, сăмах вĕçерĕнет — тыттармасть. — посл. Конь сорвется — поймаешь, слово сорвется — не поймаешь. (соотв. Слово не воробей, вылетит — не поймаешь).

совет

1.
канаш (коллегиллĕ орган)
министрсен канашĕ — совет министров
институтăн ăслăлăх канашĕ — ученый совет института
профсоюзсен облăçри канашĕ — областной совет профсоюзов
Экономика Пулăшу Канашĕ — Совет экономической взаимопомощи (СЭВ)

хире-хирĕç

взаимно
хире-хирĕç пулăшу — взаимная помощь, взаимная поддержка
хире-хирĕç туслăх — взаимная дружба
Çăкăр-тăвар хире-хирĕç. — посл. Хлеб и соль взаимны.
Тарьепе Марье хире-хирĕç чуптăваççĕ. (Маччапа урай). — загадка Дарья с Марьей целуются. (Потолок и пол)

тавăрми

не подлежащий возврату, безвозвратный, безвозмездный
тавăрми пулăшу — безвозмездная помощь
тавăрми ссуда — безвозвратная ссуда

пулăшу

◊
пулăшу глаголĕ — грам. вспомогательный глагол
пулăшу сăмахĕ — грам. вспомогательное слово

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

пул

быть, стать, уродиться
пулать, йурать, май пур — возможно
пулас пулать — следует, приходится
пĕрле пул — сходиться
хăçан мĕн, пуласса (пулассине) пĕлсех тăнă — знал прекрасно, когда и что будет
ăçта пуласси ара! халĕ те ашшĕ патĕнчех... — чего где! конечно, до сих пор около отца
хĕç айне пуласса анчах ĕрчеççĕ — размножаются лишь для того чтобы попасть под меч
тĕттĕм пуласпа хапхана хупас чухне — когда же в сумерки надлежало затворять ворота
пулас çукки — неосуществимый
сута кайас пулать — нужно идти в суд
тĕл пул — встретить; заставить
каç пула (пулма) пуçласан — когда стало смеркаться
каç пуларахпа — с приближением вечера
санăн унта кайма пулать-и? — имеешь-ли ты возможность идти туда?
сĕлли пулчĕ пулмасла — овес уродился просто на диво
пулĕ, пуль — чай, чать, должно быть
килет пулĕ — идет, чать

пулăш — помогать
пулăшу — помощь

пултар — мочь, совладеть

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

севеп

причина. Срв. тат. сӓбӓп, причина (из араб.). КС. Мĕн севеппе килтĕн? || Хурамал. Севеп пулĕ, пулăшу тупăнĕ.

сусăрлан

(-зы̆-), быть раненым, искалеченным. СПВВ. Сусăрланнă = суранланнă. Ib. Сусăрланман (кажется вм. аманман). Ходите в свете. Сусăрланнă салтаксенĕн суранĕсене (раны раненых солдат) хĕрачасем çыха-çыха пулăшу параççĕ. Якейк. Эп çĕмĕрт çинчен ӳксе сусăрлантăм. Я упал с черемухи и расшибся.

сут ту

судить, осудить. НЧ. Эсĕ пĕр айăпсăрах вĕлермелле сут тунă çынсене вилĕмрен çалтăн. N. Хайхи улпут: эпĕ сут тума пĕлетĕп, çыхса ларт мана, тенĕ. Орау. Халĕ кил вырăнне хамăр çине сут турăç (присудили усадьбу нам), хучĕ (приговор) çине пичет пустартăм. Н. Сунтар. Эсĕ пире сут туса тăр. Ты суди нас. || Обсуждать. N. Чирсенчен пулăшу парасси çинчен сут тăваççĕ.

темле

не знаю как. Кан. Халиччен курманскер, унта та темле. Орау. Ятлаçса-вăрçса пĕтнĕ, тит те, темлех хăтлайса пĕтнĕ вара — пĕлместĕп. || Как-то. Кан. Арçынсем ун арамĕ çине темле пăхасси пĕтмен-ха. || Кто знает. N. Çапла та пулĕ. || Неизвестно (неведомо, невесть) какой. Ачач 93. Ик сурăхпа кăна çитерме кайни пăртак чăнах темлерех, ни кулăшла, ни макăрмалла майлăрах туйăнма тапратнă. || Какой ни на есть, т. е. всякий. N. Учитлĕнитсăсем хĕрарăмсене темле ыйту тăрăх та кирлĕ таран пулăшу пама пултараççĕ. Тораево. Хамшăн пĕр ĕстел парса хăварăп, çав ĕстелтен темле апат та (самые разнообразные кушанья) тухать.

хутра

время, течение времени, случай. Баран. Кирлĕ хутра унран пулăшу ыйтнă. N. Кайнă хутра, в случае, если... Трахома, çилĕ килнĕ хутра: пĕтни те лайăхчĕ санăн, теççĕ. Регули. Вăл хула кайнă хутра турăм. N. Çапла тавлашкаласа тăнă хутрах вилсе кайнă.

пулăшу

(-жу), помощь.

каларĕшле

по словам. N. Эс каларĕшле. N. Хăй каларĕшле (хăй калашле), по его словам. N. Çавăншăн, хăй каларĕшле, ăна 6 чике лайăх голдандский пир панă. N. Вăл каларĕшле: этем пĕр çăкăрпа анчах пурăнмасть, тенĕ. Ст. Шаймурз. Эпĕ пухни те (то, что я собрал), ваттисем каларĕшле: шăши шăкĕ те тинĕсе пулăшать тенĕ пек, пулăшу пулĕ.

ăмăрту

(-ду) состязание, конкурс (неол.) Кан. 1929, № 31, 3. Ялти пулăшу ушкăнĕсен ăмăртуне иртермелле (= ирттермелле) тунă (постановлено провести). IЬ. Ăмăртăва тăрса, мала тухнă пулăшу ушкăнĕсене парне пама... укçа уйăрнă.

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

адвокат

сущ.муж. (син. защитник)
адвокат (право телĕшĕнчен пулăшу паракан, судра хӳтĕлекен специалист); нанять адвоката адвокат тыт

безработица

сущ.жен.
ĕçсĕрлĕх, ĕç çукки; пособие по безработице ĕçсĕррисене паракан пулăшу

буксир

сущ.муж.
буксир (баржа туртакан карап) ♦ взять на буксир пулăшу пар

взаимный

прил. (син. обоюдный; ант. односторонний), взаимно нареч.
хире-хирĕç, алылмаш; пĕр-пĕринпе; по взаимной договорённости пĕр-пĕринпе килĕшсе; взаимная помощь алылмаш пулăшу

взаимопомощь

сущ.жен.
хире-хирĕç пулăшу, алылмаш пулăшу; пĕр-пĕрне пулăшни; договориться о взаимопомощи пĕр-пĕрне пулăшасси çинчен калаçса татăл

вспомогательный

прил. (син. подсобный; ант. основной)
пулăшу -ĕ; пулăшулăх; основные и вспомогательные цеха тĕп тата пулăшулăх цехсем; вспомогательные глаголы пулăшу глаголĕсем

выручка

сущ.жен.
1. (син. помощь) хăтару, çăлăнăç, пулăшу; прийти на выручку пулăшу пар, çăлăнăç кур
2. тупăш, пайта; дневная выручка магазина магазинăн пĕр кунхи тупăшĕ

гуманитарный

прил.
1. гуманитарлă (этем нушисене тивĕçтерес тĕллевлĕ); гуманитарная помощь жертвам войны вăрçă нушипе аптракансене паракан гуманитарлă пулăшу
2. гуманитарные науки гуманитарлă ăслăлăхсем (истори, культура ыйтăвĕсене тĕпчекеннисем)

дотация

сущ.жен. (син. пособие)
пулăшу, саплав; пулăшни; саплани (патшалăх предприятисене, çынсене тăкак саплама укçа парса пулăшни)

единовременный

прил.
пĕррелĕх, пĕрре паракан; единовременное пособие пĕррелăх пулăшу укçи

касса

сущ.жен.
касса (укçа йышăнакан тата паракан, билет сутакан учреждени, вырăн); касса автовокзала автовокзал касси; театральная касса театр касси; выбить чек в кассе кассăра чек çаптар ♦ касса взаимопомощи алылмаш пулăшу касси

лаборант

сущ.муж., лаборантка жен.
лаборант (аслă шкулта, ăслăлăх учрежденийĕнче пулăшу ĕçĕсене тăвакан); лаборантка кафедры физики физика кафедрин лаборанчĕ

многодетный

прил.
нумай ачаллă; пособия многодетным семьям нумай ачаллă çемьесене паракан пулăшу

нуждаться

глаг.
нушалан; кирлĕ пул; мы нуждаемся в помощи пире пулăшу кирлĕ

обратиться

глаг. сов.
1. (син. повернуться) çаврăн, пăрăн; обратиться лицом к окну чӳрече еннелле çаврăн
2. (син. попросить) ыйт, ыйтса кала, ыйтса çыр; обратиться за помощью к друзьям туссенчен пулăшу ыйт ♦обратиться в бегство тара пар, тарма пикен

поддержать

глаг. сов.
1. тыт, тытса тăр, ӳкме ан пар; поддержать старика под руку старика хулран тытса тăр
2. (син. помочь) пулăш, пулăшу пар; поддержать деньгами укçапа пулăш
3. (син. одобрить) хӳтĕле, хапăл ту, ырла; поддержать выставленную кандидатуру тăратнă кандидата ырла ♦ поддержать огонь в печи кăмакана вутă хушса хур; поддержать разговор калаçăва хутшăн

помочь

глаг. сов.
пулăш, пулăшу пар; помочь в работе ĕçре пулăш; помочь деньгами укçа парса пулăш; лечение помогло сиплени усса пулчĕ

помощь

сущ.жен.
пулăшу; пулăшни; денежная помощь укçапа пулăшни; оказать помощь пулăшу пар; позвать на помощь пулăшма чĕн; скорая медицинская помощь васкавлă медицина пулăшăвĕ

пособие

сущ.сред.
1. пулăшу, укçа; детское пособие ача укçи (патшалăх ача пăхма параканни)
2. хатĕр, пособи; учебные пособия вĕренӳ хатĕрĕсем

предлог

2. сущ.муж.
предлог, мал сăмах (вырăс чĕлхинче ят сăмах умĕн тăракан пулăшу сăмахĕ, сăм., «на», «в», «перед» т. ыт.)

прейскурант

сущ.муж.
прейскурант (таварсен, пулăшу ĕçĕсен хакĕсене кăтартнă список)

прийти

глаг. сов.
1. кил, çит (çуран); мы пришли домой вечером эпир киле каçхине çитрĕмĕр
2. 1 и 2 л. не употр. çит; пришло время расставаться уйрăлма вăхăт çитрĕ ♦ прийти в ярость кăтăрса кай; прийти к соглашению килĕшӳ ту; прийти в чувство тăна кĕр (тăн çухатнă хыççăн); прийти на помощь пулăшу пар

товарищеский

прил., товарищески нареч.
юлташла, туслă; товарищеская помощь юлташла пулăшу; товарищеская встреча футболистов футболистсен юлташла тĕл пулăвĕ

фельдшер

сущ.муж., фельдшерица жен.
фельдшер (вăтам пĕлу илнĕ, врача пулăшакан медицина ĕçченĕ); фельдшер скорой помощи васкавлă пулăшу фельдшерĕ

шеф

сущ.муж.
1. (син. начальник) пуçлăх, ертӳçĕ; шеф полиции полици пуçлăхĕ
2. шеф (пулăшу паракан); шеф школы — завод шкул шефĕ — завод

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

вспомогательный

1. пулăшу паракан, пулăшакан; 2. иккӗмĕш вырăнта тăракан.

выручка

1. сутса укçа тупни; тавар сутса тунă укçа; 2. пулăшу, пулăшни, çăлса хăварни.

товарищеский

юлташла; товарищеская помощь юлташла пулăшу; товарищеский суд юлташла суд.

услуга

пулăшу, пулăшса пани, усă кăтартни; оказать услугу пулăш; предложить свои услуги пулăшма пул; медвежья услуга усă кӳрес тесе сиен туни.

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

акушерство

с. 1. акушерство (медицинăн ача çуратнă чухне пулăшу парасси çинчен вĕрентекен пайĕ); 2. акушёр ĕçĕ.

аптечка

ж. разг. аптечка (малтанхи пулăшу памалли эмелсен пуххи); домашняя аптечка килти аптечка.

благотворительной

прил. уст.: благотворительное общество çук çынсене пулăшакан общество; благотворительный спектакль çук çынсем валли укçа пухма ирттерекен спектакль, пулăшу пухмалли спектакль.

буксир

м. буксир (1. баржа е сулă туртакан парахут; 2. йывăр туртакан трактор е автомашина; 3. баржа кăкаракан канат); взять на буксир кого-л. пулăшу пар.

быть

несов. (3 л. ед. ч. есть) 1. (существовать; иметься) пул, пур; у него был сын унăн ывăл пулнă; есть разница в цвете тĕс тĕлĕшĕнчен уйрăмлăх пур; 2. (находиться) пул; я буду дома эпĕ килте пулатăп; книги были в шкафу кĕнекесем шкапра пулнă; 3. (происходить, совершаться) пул; вчера был дождь ĕнер çумăр пулнă; 4. (приходить) пул, кил, çит; он и сам скоро будет вăл хăй те часах çитет ак; 5. хутла сказуемăйри пулăшу глаголе: был весёлым хаваслă пул; он был рабочим вăл рабочи пулнă; он был болен вăл чирлĕ пулнă; я буду читать эпĕ вулатăп (е вулăп); ◇ быть может пулма пултарать; должно быть вводн. сл. пулмалла, пулĕ; как быть? мĕн тăвас?; быть ни при чём ан хутăш, ан çыхлан; так и быть пултăрах çапла; была не была! мĕн пулать те мĕн килет; быть заодно с кем-л. пĕр каварлă пул; будь что будет! мĕн пулин пулать!, кирек мĕн пулин те!; будет с него çитĕ-çке ăна; будет тебе придираться çитĕ ĕнтĕ, ан чăкраш; и был таков см. href='/s/таков;'>таков; будет тебе за это лекĕ-ха сана куншăн.

вспомогательный

прил. пулăшакан, пулăшу ⸗ĕ [⸗и]; вспомогательный отряд пулăшу отрячĕ; вспомогательное военные суда пулăшакан çар карапĕсем; ◇ вспомогательный глагол грам. пулăшу глаголĕ.

запоздалый

прил. 1. кая юлнă, ĕлкĕреймен, вăхăтра çитеймен (сăм. хăна); запоздалая весна кая юлса килнĕ çуркунне; 2. (вовремя не оказанный) вăхăтра парайман, кая юлнă (пулăшу); запоздалая помощь кая юлнă пулăшу.

касса

ж. в разн. знач. касса; несгораемая касса çунман касса; сберегательная касса перекет касси; наборная касса набор касси; принять кассу касса йышăн; проверить кассу кассăна тĕрĕсле; заплатить в кассу кассăна тӳле; ◇ касса взаимопомощи пулăшу касси.

консультация

ж. консультаци (1. уст. специалистсем пĕр-пĕр ыйтăва сӳтсе явни; 2. специалист пĕр-пĕр ыйтупа паракан канаш е пулăшу; 3. канаш е пулăшу паракан учреждени); получить консультацию консультаци ил; юридическая консультация юрист консультацийĕ; женская консультация хĕрарăм консультацийĕ.

лепта

ж. пулăшу; внести свою лепту мĕнпе те пулин пулăш.

милость

ж. 1. (милосердие) ырă, ырă кăмăл, хĕрхенӳ; из милости хĕрхенсе; 2. (благодеяние) ырă ĕç, пулăшу; оказать милость ырă ĕç ту; 3. разг. (расположение) шанăç; быть в милости у кого-л. щанăçа тивĕç пул; ◇ милости просим кăмăл тусамăр, тархасшăн; по твоей милости сана пула; сделайте милость ырă пулсамăр; скажите на милость ирон. апла иккен, ак тата; сменить гнев на милость см. гнев.

небескорыстный

прил. хăйшĕн (е хăй пайтишĕн) тунă; небескорыстная помощь хăй пайтишĕн панă пулăшу.

невознаградимый

прил. (очень значительный) тӳлесе татмалла мар, питĕ хаклă, калама çук пысăк; невознаградимая услуга калама çук пысăк пулăшу.

некому

мест. отриц. дат. п. (в сочетании с предлогами не пишется раздельно): некому выполнить эту работу ку ĕçе тума никам та çук; не к кому обратиться за помощью никамран та пулăшу ыйтмалли çук.

немалый

прил. разг. сахал мар, пĕчĕк мар, (чылай) пысăк; немалые деньги сахал мар укçа; немалая услуга пысăк пулăшу.

обеспечение

с. 1. по гл. обеспечить; 2. пулăшу; социальное обеспечение социаллă пулăшу; 3. (гарантия, ручательство) шанăçлă туни, шанăçлантару.

опора

ж. 1. тĕрев, тĕрек; 2. перен. (поддержка) пулăшу, хунтă.

первый

числ. 1. пĕрремĕш; первый том пĕрремĕш том; 2. прил. пĕрремĕш, малтанхи, пуçламăш; первая помощь малтанхи пулăшу; в первый раз малтанхи хут, пуçласа; 3. в знач. сущ. первое с. яшка-шӳрпе, яшка таврашĕ; ◇ первый встречный кама тĕл пулнă çав; первым делом пуринчен малтан; на первый раз малтанлăха; для первого раза пĕррелĕхе.

подать

сов. 1. что илсе пар; подать пальто пальто илсе тыттар; 2. что (на стол) ларт, антар; подать обед апат ларт; 3. что и без доп. (дать милостыню) пар (ыйткалакана); 4. что (доставить) тăрат, пар, леç, илсе пыр (е кил); подать поезд к платформе поезда платформа çумне (пырса) тăрат; 5. чгши и без доп. (представить) пар; подать в суд суда пар; подать заявление заявлени пар; 6. что, разг. (подвинуть) яр, шутар, пар; подать вперёд мала(рах) яр; подать назад чакар; подать в сторону аяккалла пар (е яр); 7. что и без доп., спорт. ывăтса пар; çапса яр; 8. что пар; подать весть хыпар пар, хыпарла; подать помощь пулăшу пар, пулăш; подать совет канаш пар; подать команду команда пар, хуш; подать сигнал сигнал пар, систер; 9. кого-что (изобразить) кăтарт, сăнласа кăтарт; ◇ подать голос 10 сасă кăлар; не подать голоса сасă кăларшисăр лар; 2) (проголосовать) сасăла; подать руку алă пар; рукой подать çывăхрах, юнашарах.

поддержать

сов. 1. кого-что (не дать упасть) тыт, тытса (е тĕкелесе) тăр; 2. кого-то (оказать помощь) пулăш, пулăшу пар; 3. кого-что (выступить в защиту) хӳтĕле, майлă пул, ырла, килĕш; поддержать предложение сĕннипе килĕш; поддержать кандидатуру кандидатурăна ырла; 4. что (не дать прекратиться, нарушиться) ⸗ма [⸗ме] ан пар, ан пĕтер, ан çухат, хӳтĕле, упра, тыт; поддержать разговор калаçăва чарăнма ан пар; поддержать огонь вутта сӳнме ан пар; поддержать свой авторитет авторитетна чакма ан пар; поддержать дружбу туслăха упра; поддержать чистоту таса тыт; поддержать связь çыхăну тыт.

поддержка

ж. 1. по гл. поддержать; моральная поддержка сăмахпа пулăшни, хавхалантарни; просить о поддержке пулăшу ыйт; 2. перен. разг. тĕкĕ, тĕрек, тĕрев, хунтă.

подкрепление

с. 1. по гл. подкрепиться; 2. воен. пулăшу, хушса панă вăй; подкрепление подоспело пулăшу килсе çитрĕ.

подмога

ж. разг. пулăшу, пулăшни; идти на подмогу пулăшма кай.

подоспеть

сов. разг. килсе çит, çитсе ĕлкĕр, çит; помощь подоспела вовремя пулăшу вăхăтра çитрĕ.

подспорье

с. разг. пулăшу; служить подспорьем пулăш.

пожертвование

с. 1. по гл. пожертвовать; 2. пулăшу, пулăшмалăх; сбор пожертвовании пулăшмалăх пуçтарни.

помощь

ж. пулăшу, пулăшни; прийти на помощь пулăшу пар; просить о помощи пулăшу ыйт; медицинская помощь медицина пулăшăвĕ; взаимная помощь хире-хирĕç пулăшни; ◇ первая помощь мед. малтанхи пулăшу; скорая помощь мед. васкавлă пулăшу.

посодействовать

сов. кому-чему пулăш, пулăшу пар.

прибегнуть

сов. 1. к кому-чему ⸗па [⸗пе] усă кур, усă курса ту, йышăн; прибегнуть к его посредничеству ун урлă ту; прибегнуть к решительным мерам татăклă мерăсем йышăн; прибегнуть к оружию хĕçпăшалпа усă кур; прибегнуть к помощи пулăшу ыйт, пулăшнипе ту; прибегнуть к хитрости чеелĕхпе усă кур.

прийти

сов. 1. кил, пыр, çит, тавăрăн; прийти провожать ăсатма пыр; прийти к назначенному времени палăртнă вăхăта çит; прийти с опозданием кая юлса çит; прийти из гостей хăнаран тавăрăн; 2. (наступить) кил, çит, килсе çит; пришла весна çуркунне çитрĕ; 3. (с предлогом в) кил, кĕр, килсе кĕр, çит, ӳк, кай, ⸗ăн [⸗ĕн]; прийти в сознание тăна кĕр; прийти в ужас сехĕрленсе ӳк; прийти в хорошее настроение кăмăл çаврăн; прийти в волнение хумханса кай; прийти в запустение юхăнса кай; прийти в негодность юрăхсăра тух; 4. (с предлогом к) патне пыр, ту; прийти к соглашению килĕшӳ ту, канаша кил; прийти в голову пуçа кил; прийти на помощь пулăшу пар; прийти в себя 1) тăна кĕр; 2) лăплан.

продержаться

сов. тăр, тытăнса (е чăтса, тӳссе) тăр; до прибытия подкрепления пулăшу çитиччен тытăнса тăр.

протянуть

сов. что 1. тăс, кăнтар; протянуть руки алăсене тăс; 2. (натянуть) кар, карса тух (е хур), хур; 3. перен. тăс, вăрăма (е вăраха) яр; протянуть время вăхăта тăс; 4. (ноту, звук) тăс, тăсса юрла (е калаç); 5. без доп., разг. (прожить) пурăн; ◇ протянуть ноги вилсе кай; протянуть руку помощи пулăшу пар.

связка

ж. 1. çыхă; связка книг кĕнеке çыххи; 2. (вязанка дров) çĕклем; связка дров пĕр çĕклем вутă, вутă çĕклемĕ; 3. анат. çыхă, çыхă шăнăрĕ; 4. грам. пулăшу глаголĕ; голосовые связки сасă чĕлĕхĕсем.

скорый

прил. 1. (быстрый) хăвăрт, хытă, васкавлă; 2. (передвигающийся с большой скоростью) васкавлă; скорый поезд васкавлă поезд; 3. разг. (способный к быстрым движениям) хăвăрт, час, йăрă, васкакан; скорый в работе ĕçре йăрăскер; 4. (близкий по времени) çывăх, кĕске, кĕçех; в скором времени çывăх вăхăтрах; скорая помощь; 1) васкавлă пулăшу; 2) васкавлă пулăшу автомобилĕ; на скорую руку хыпаланса, алхапăл.

служебный

прил. 1. служба ⸗ĕ [⸗и], ĕç ⸗ĕ [⸗и]; служебные дела служба ĕçĕсем; в служебное время ĕç вăхăтĕнче; 2. (вспомогательный) пулăшу ⸗ĕ [⸗и]; служебные слова грам. пулăшу сăмахĕсем.

содействие

с. пулăшу, пулăшни; при содействии пулăшнипе.

содействовать

сов. и несов. кому-чему, пулăш, пулăшу пар.

удружить

сов. разг. 1. (оказать услугу) пулăш, пулăшу пар; 2. перен. ирон. сиен ту (е кăтарт).

услуга

ж. 1. пулăшу, пулăшни, усă кӳни (е кăтартни); 2. мн. услуги çăмăллăхсем; коммунальные услуги коммуналлă çăмăллăхсем; ◇ оказать медвежью услугу см. медвежий; к вашим услугам сире пулăшма хатĕр.

услужить

сов. кому-чему пулăш, пулăшу (е усă) пар, усă кăтарт.

филантропия

ж. филантропи, пулăшу, хунтă.

этап

м. этап (1. воен. çар чаçĕсем апат-çимĕç, тĕрлĕ пулăшу илмелли тата çĕр каçмалли пункт; 2. уст. арестантсене çул çинче çĕр каçма вырнаçтаракан пункт; арестантсен вырăна çитичченхи çулĕ; 3. мĕнĕн те пулин пайĕ, сыпăкĕ; 4. спорт. ăмăрту дистанцийĕн пĕр пайĕ; 5. перен. тапхăр, вăхăт); ◇ по этапу (или этапом) уст. этап тăрăх, конвойпа.

Социаллӑ сӑмахлӑхӑн вырӑсла-чӑвашла словарӗ (2004)

адресный

1. адрес -ĕ; адресная книга адрес кĕнеки; адресный стол адрес сĕтелĕ (учреждени) 2. адресная помощь теллевлĕ пулăшу (пурне те мар, чи нушталанакан çынсене параканни)

акциз

акциз (тӳрĕ мар налог — куллен кирлĕ таварсене, пулăшу ĕçĕсене хаклатни); акциз на водку шурă эрех акцизĕ

безвозмездный

тӳлевсĕр, саплавсăр; безвозмездный труд тӳлевсĕр ĕç; безвозмездная помощь саплавсăр пулăшу

больница

больница; районная больница район больници; детская больница ача-пăча больници; больница скорой помощи васкавлă пулăшу больници

вклад

1. пулăшу кӳни, вăй хывни; вклад в развитие науки ăслăлăха аталантарма вăй хывни 2. вклад, хывнă укçа (банкра); валютные вклады банка хывнă валюта; получение процентов по вкладам хывнă укçаран процент илсе тăни

дотация

дотаци, пулăшу, саплав; пулăшни, саплани (патшалăх предприятисене, çынсене тăкак саплама укçа пани)

обеспечение

тивĕçтерӳ, пулăшу; тивĕçтерни, пулăшни; социальное обеспечение социаллă пулăшу; материальное обеспечение пурлăх-ырлăхпа тивĕçтерни

обслуживание

тивĕçтерӳ, пулăшу; тивĕçтерни, пулăшни; медицинское обслуживание медицина пулăшăвĕ; бытовое обслуживание йăла ыйтăвĕсене тивĕçтерни

персонал

персонал, ĕçлекенсен йышĕ; персонал больницы больницăра ĕçлекенсен йышĕ; обслуживающий персонал пулăшу ĕçĕнчи çынсем

подсобный

пулăшу -ĕ; хушма, пулăшуллă

подъёмные

пулăшу укçи (инçетрен ĕçлеме килекене параканни)

помощь

пулăшу; пулăшни; материальная помощь пурлăхпа пулăшни, укçапа пулăшни; военная помощь çар ĕç пулăшăвĕ; скорая медицинская помощь васкавлă медицина пулăшăвĕ

пособие

1. пособи, пулăшу; детское пособие ача-пăча пособийĕ; пособие по уходу за ребёнком ача пăхнăшăн паракан пособи; пособие по безработице ĕçсĕрлĕх пособийĕ 2. пособи, вĕренӳ хатĕрĕ; наглядное пособие курăмлă вĕренӳ хатĕрĕ

регион

регион (область, республика е çĕршывăн, континентăн пысăк пайĕ); Сибирский регион Çĕпĕр регионĕ; дотационные регионы пулăшу укçи илекен регионсем; регионы-доноры укçа парса пулăшакан регионсем

ритуальный

мешехе -ĕ, йăла-йĕрке -ĕ; ритуальные услуги йăла-йĕрке ĕçĕнчи пулăшу (сăм., вилнĕ çынна пытарнă чухне)

субсидия

субсиди, пулăшу укçи; государственная субсидия патшалăх субсидийĕ; квартирная субсидия хваттер субсидийĕ (çук çынсене хваттер укçи тӳлеме пулăшни)

услуга

пулăшу, тивĕçтерӳ; пулăшни, тивĕçтерни; транспортные услуги транспортпа тивĕçтерни; бытовые услуги йăла пулăшăвĕ; оказать услугу пулăшу пар; предприятия сферы услуг тивĕçтерӳ ĕçĕнчи предприятисем

эгида

хунта, хӳтĕлев, пулăшу; конференция проходит под эгидой ООН конференци ООН пулăшнипе иртет

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

пулăш

[puloŝ]
helpi (helpu)
пĕрне-пĕри пулăш — helpi unu la alian
укçапа пулăш — helpi per mono
эп(ĕ) сана мĕнпе пулăшма пултаратăп? — kiel mi povas helpi vin?
эмел пулăшрĕ — la kuracilo helpis
пулăшса тăр — helpadi
туссем пулăшнипе — dank'al helpo de amikoj
пĕр пулăшмасăр — sen helpi, sen helpo
пулăшу — helpo
пулăшусăр — senhelpa
пулăшу укçи — monhelpo

Йоханнeс Бeнцингăн (Benzing) нимĕçле-чăвашла словарĕ

Hilfe

pulăşu
пулăшу

Hilfsmittel

posopi, pulăşu
пособи, пулăшу

Чăвашла-вырăсла фразеологи словарĕ

Пулăшу пар

Пулăшу пар оказывать / оказать помощь [содействие] кому-чему, в чем приходить / прийти на помощь кому, в чем.
[Анюк:] Эпир ăна малтанхи пулăшу патăмăр; пирĕн колхоз аптечки пур. А. Кăлкан. Отрядпа пĕрле, суранлисене пулăшу пама тесе, виçĕ хĕрача хăвартăмăр. В. Сатай.

Хăйне асла хур

Хăйне (хăй) асла [мăнна, пысăка] хур ставить себя высоко, быть высокомерным, быть высокого мнения о себе, мечтать, мнить о себе высоко [много]; син.: пуçа каçăрт, пуçа çӳле хур.
Малтан хăйне асла хуракан кайран кĕçĕн пулнă, Ваттисен сăмахĕсем. — Асту, Хриссан, хăвна ытла мăнна хуратăн. А. Артемьев. Аркадий вара, мĕн ачаран хăйне хăй мăнна хума хăнăхнăскер, юратура та ыттисенчен уйрăлса тăрасшăн пулнă. Э. Волошина. — Хăвна ху пысăка хуратăн эс, Нина, — пăлханса каларĕ Ванькка. К. Петров. Тен, хурать [Петĕр] хăйне халь Пит асла. П. Хусанкай. Аслă хĕр нихăçан та курнăçланмасть, хăйне хăй пысăка хумасть. Э. Волоишна. Хăйне ытлашши мăнна хума хăнăхнă Мюллерăн аякран пулăшу ыйтас килменччĕ. М. Кипек.

Чăваш чĕлхин çĕнĕлĕх словарĕ

бизнес-центр

ç.с. Пуçаруллă идейăсене пĕтĕçтерекен, ĕçлĕ çынсене пулăшу кӳрекен йĕркеленӳ (организаци). Бизнес-центр бизнеса пулăшасшăн. Х-р, 30.06.1995, 1 с. Республикăри бизнес-центр предпринимательсене проектсем хатĕрлеме пулăшать. Х-р, 14.02.1997, 1 с. Вĕсем [инвесторсем] Шупашкар юхан шыв порчĕн таврашĕнче Тĕнче бизнес-центрне тăвассипе чăнласах интересленнĕ. Х-р, 18.09.2001, 1 с.

контрактник

ç.с. Контрактçă. Юрать-ха, контракт-никсем çухалса кайман, çийĕнчех тивĕçлĕ органсенчен пулăшу ыйтма чупнă. Х-р, 5.02.1997, 2 с. Нумайăшĕ унта [Чечняра] приказ йĕркипе хĕсметре тăрать. Анчах вĕсен хушшинче конт-рактниксем те питĕ йышлă. Ар, 2000, 10 /, 1 с.

контрацепци

ç.с. Çие юласран сыхланмалли пулăшу хатĕрĕпе (контрацептивпа) усă курни. Ача çуратнăранпа пĕр уйăх иртсенех контрацепци хатĕрĕсемпе усă курма тăрăшăр. ÇХ, 1997, 15 /, 6 с. Миçе çултан вĕсемпе [ӳсекен хĕрсемпе] ар çыхăнăвĕ, контрацепци çинчен калаçма пулать. ÇХ, 1999, 29 /, 8 с. Вăл хырăм пăрахас шухăшлă... Акă вăл — контрацепцин Раççейри чи анлă сарăлнă мелĕ! ÇХ, 2000, 17 /, 4 с. — гормоналлă контрацепци (ÇХ, 1998, 37 /, 5 с.).

кукка

п.п., куçăм. Ĕç вырăнĕпе (должноçпа) усă курса пĕлĕш-тăванне пулăшу кӳрекен çын; хунтă. Вĕсем виççĕмĕш класлă водительсенчен чип-чиперех «пĕрремĕш класлисем» пулса тăнă, ... ырă куккасем пулăшнипе. К-н, 1987, 8 /, 3 с. «Кукка» пулмасан ан та сĕкĕн [Пуçелĕк]. ÇХ, 1996, 2 /, 2 с. Анчах таса карьера пултăр... Хыçран пĕр-пĕр «кукка» тĕртсе пырать-тĕк — пачах урăх калаçу. ÇХ, 1999, 39 /, 12 с. Пĕр-пĕр «пуян кукка» пулăшăвĕ кирлĕ-мĕн кунта. ТА, 2003, 2 /, 72 с. — палланă «кукка» (ÇХ, 1996, 2 /, 2 с.); хулăн кĕсьеллĕ куккасем (ÇХ, 2001, 14 /, 3 с.); пысăк вырăнта ларакан «кукка» (Ар, 2001, 21 /, 2 с.).

мтс

ч.с., кĕск. Машина-трактор станцийĕ. Тепĕр самант — техника халĕ питех те хаклă пулнине шута илсе ... машина-трактор станцийĕсем (МТС) йĕркелеме пуçласси. Çитес çул [республикăра] тĕслĕх вырăнне 2—3 МТС туса хурасшăн. Ку ĕнтĕ хăйне евĕр «васкавлă пулăшу» станцийĕсем пулĕç. Х-р, 13.10.2000, 1 с. Хальхи МТСсем... тырă вырса панăшăн хуçалăхран 60 процент натура ыйтаççĕ. Х-р, 6.02.2003, 1 с. — Ишлей МТСĕ, Муркаш МТСĕ (Х-р, 29.05.2001, 3 с.). — МТС директорĕ (ПÇ, 23.04.2003, 2 с.).

паччушки

п.с., калаç. Хытă тĕлĕннине е унпа пĕрлешнĕ кăмăл хусканăвне (тĕсл., хăраса кайнине) палăртакан пулăшу сăмахĕ. Паччушки! Камит кăтартас терĕн-им, Хĕветĕр. К-н, 1972, 23—24 /, 19 с. Пачушки-и! Мĕнле кăна çимĕç çук-ши унта [уяв сĕтелĕ çинче]! К-н, 1982, 21 /, 2 с. Паччушки, Гений Моторовичăн ... ывăлĕ те гение тухса пырать-иç! В.Енĕш, 1986, 15 с. Ай, паччушки, ачам, ывăлăм! Ăçта эс. ХС, 1999, 130 /, 2 с.

предпринимателлĕх

ç.с. Предпринимательсен ĕçĕ-хĕлĕ, ĕç пуçарулăхĕ; пуçару ĕçĕ, услам ĕçĕ, бизнес. Предпринимател[ь]лĕх производ-ствăна аталантарма, экономика ыйтăвĕсене татса пама май патăр. Х-р, 21.04.1994, 2 с. ЧР Предпринимател[ь]лĕхе пулăшу парас тата ал ăсталăхне аталантарас ĕç министерстви. Х-р, 28.10.1997, 2 с. Предпринимател[ь]лĕхе симĕс çутă [Пуçелĕк]. Х-р, 11.09.2001, 1 с. — пĕчĕк предпринимательство (Х-р, 28.10.1997, 2 с.); вак предпринимательлĕх (Х-р, 4.03.2003, 1 с.); — предпринимательство ĕçĕ (ÇХ, 1997, 49 /, 3 с.).

предпринимательлĕх

ç.с. Предпринимательсен ĕçĕ-хĕлĕ, ĕç пуçарулăхĕ; пуçару ĕçĕ, услам ĕçĕ, бизнес. Предпринимател[ь]лĕх производ-ствăна аталантарма, экономика ыйтăвĕсене татса пама май патăр. Х-р, 21.04.1994, 2 с. ЧР Предпринимател[ь]лĕхе пулăшу парас тата ал ăсталăхне аталантарас ĕç министерстви. Х-р, 28.10.1997, 2 с. Предпринимател[ь]лĕхе симĕс çутă [Пуçелĕк]. Х-р, 11.09.2001, 1 с. — пĕчĕк предпринимательство (Х-р, 28.10.1997, 2 с.); вак предпринимательлĕх (Х-р, 4.03.2003, 1 с.); — предпринимательство ĕçĕ (ÇХ, 1997, 49 /, 3 с.).

предпринимательство

ç.с. Предпринимательсен ĕçĕ-хĕлĕ, ĕç пуçарулăхĕ; пуçару ĕçĕ, услам ĕçĕ, бизнес. Предпринимател[ь]лĕх производ-ствăна аталантарма, экономика ыйтăвĕсене татса пама май патăр. Х-р, 21.04.1994, 2 с. ЧР Предпринимател[ь]лĕхе пулăшу парас тата ал ăсталăхне аталантарас ĕç министерстви. Х-р, 28.10.1997, 2 с. Предпринимател[ь]лĕхе симĕс çутă [Пуçелĕк]. Х-р, 11.09.2001, 1 с. — пĕчĕк предпринимательство (Х-р, 28.10.1997, 2 с.); вак предпринимательлĕх (Х-р, 4.03.2003, 1 с.); — предпринимательство ĕçĕ (ÇХ, 1997, 49 /, 3 с.).

пулăшуçă

п.с. 1. П.п. Ирĕккĕн пулăшу кӳрекен е служба тивĕçĕпе пулăшса пыракан çын; шакăрча, помощник. Çӳрен ... чăрмантарса. Тупăннă пулăшуçă! Е.Осипова, 1982, 22 с. Геннадий Константиновича министр тивĕçĕсенчен хăтарнă, ЧР Президенчĕн пулăшуçи пулма çирĕплетнĕ. Х-р, 7.10.1998, 1 с. Анне — аттен никампа улăштарайми пулăшуçиччĕ. ÇХ, 2000, 5 /, 9 с. — аслă пулăшуçă (ЧÇ, 1997, 9 /, 3 с.); çывăх пулăшуçă (Х-р, 6.08.1998, 3 с.); обществăлла пулăшуçă (ÇХ, 1999, 10 /, 8 с.); обкомăн пĕрремĕш секретарĕн пулăшуçи (Х-р, 25.09.1996, 2 с.); район прокурорĕн пулăшуçи (ЧÇ, 1997, 9 /, 3 с.); кандидат пулăшуçи (ÇХ, 1997, 41 /, 2 с.); командир пулăшуçи (Х-р, 27.06.1997, 4 с.); депутат пулăшуçи, вице-спикер пулăшуçи (ÇХ, 1999, 10 /, 8 с.); — ВЧС, 1971, 552 с. 2. Ç.п. Çынна пархатар кӳрекен, усă паракан япала. Çак учебник турккă чĕлхине вĕренме кăмăл тăвакансемшĕн тивĕçлĕ пулăшуçă пуласса шанас килет. Х-р, 24.01.1998, 5 с. Ку енĕпе, паллах, выставка чи шанчăклă пулăшуçă. ХС, 1999, 31 /, 1 с. «Сывлăх» — сывлăх хуралçи. Пулăшуçă хаçатсăр ан юл, тăванăм, çырăнма васка. С-х, 2000, 16 /, 1 с. Салтак çырăвĕсем пулчĕç çав хайлавăн пулăшуçисем. ТА, 2000, 2 /, 1 с.

Çавăн пекех пăхăр: