Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

аванзал

аванзал (зал умĕнчи пӳлĕм)

аванложа

театр.
аванложа (ложа алкумĕ, пĕчĕк пӳлĕм)

анлă

широко, просторно
анлă вар — широкий овраг, лог
анлă кăкăр — широкая грудь
анлă пир — широкий холст
анлă пӳлĕм — просторная комната
анлă хир — обширное поле
анлă ретпе акни — широкорядный посев
Атăлĕсем анлă, шывĕ тарăн — фольк. широка Волга, глубоки ее воды

ансăр

узко, нешироко, тесно
ансăр пӳлĕм — тесная комната
ансăр ретлĕ сеялка — узкорядная сеялка
ансăр плĕнкăллă киноаппарат — узкопленочный киноаппарат
ансăр кас — резать узко, узкими полосками
ку урам питĕ ансăр — эта улица очень узкая

ансăрлăх

2.
теснота
пӳлĕм ансăрлăхĕ — теснота комнаты

аудитори

1.
аудитория (пӳлĕм)

барокамера

тех.
барокамера (приборсене тата летчиксен сывлăхне сăнамалли пĕчĕк пусăмлă пӳлĕм)
аппаратсене барокамерăна вырнаçтар — поместить аппаратуру в барокамеру

вар

II. (варă)

1.
середина
центр
пӳлĕм варри — середина комнаты
хула варри — центр города
вар шăччи — стожар (шест, вставляемый в середину стога)

вестибюль

вестибюль (пысăк çуртсенчи малти аслă пӳлĕм)
театр вестибюлĕ —вестибюль театра

виçеле

мерить, измерять
пӳлĕм тăршшĕне утăмпа виçеле — измерять длину комнаты шагами
ĕлĕк пуянлăха выльăх шучĕпе виçеленĕ — в старину о богатстве судили по количеству скота

гардероб

2.
гардероб (хывăнмалли пӳлĕм)

калăпăш

1. прям. и перен.
объем
ĕç калăпăшĕ — объем работы
куб калăпăшĕ — объем куба
пĕлӳ калăпăшĕ — объем знаний
пӳлĕм калăпăшĕ — кубатура комнаты

камера

1.
камера (пӳлĕм)
дезинфекци камери — дезинфекционная камера
терме камери — тюремная камера

канашла

1.
оветоваться
совещаться
канашласа ил — посоветоваться, посовещаться
тухтăрпа канашласа пăх — посоветоваться с врачом
канашламалли пӳлĕм — совещательная комната
канашлакан сасă — совещательный голос (при выборах)

карцер

карцер (айăпшăн хупса лартмалли пӳлĕм)

кают-компани

мор.
кают-компания (карап çинчи апат çимелли, канмалли пӳлĕм)

кăштрака

1.
неубранный, замусоренный, захламленный
кăштрака пӳлĕм — неубранная комната

келья

келья (пӳлĕм)
мăнастир кельйи — монастырская келья

конторка

2.
конторка (пӳлĕм)
мастер конторки — конторка мастера

кубрик

мор.
кубрик (карап çинчи матроссем пурăнакан пӳлĕм)

купе

купе (пассажир вакунĕнчи пӳлĕм)

мансарда

мансарда (чартакри пӳлĕм)

мезонин

мезонин (çурт тăрринче хушса тунă пӳлĕм)
мезонин пӳлĕмĕсем — комнаты в мезонине
çурта мезонинпа ту — строить дом с мезонином

метраж

метраж (талккăш)
пӳлĕм метражĕ — метраж комнаты

музей

музейный
истори музейĕ — исторический музей
краеведени музейĕ — краеведческий музĕй
шкул музейĕ — школьный музей
музей пӳлĕм — комната-музей
музей экспоначĕсем — музейные экспонаты
музей уç — открыть музей

номер

3.
номер (уйрăм пӳлĕм)
гостиницăра номер ил — снять номер в гостинице
пуша номерсем çук — свободных номеров нет

пăчă

душно
пăчă пӳлĕм — душное помещение
пăчă сывлăш — спертый воздух
кунта питĕ пăчă — здесь очень душно
мана пăчă — мне душно
пăчăпа антăх — задыхаться от духоты

пăчăлан

1.
становиться душным, спертым
пӳлĕм пăчăланчĕ — в комнате стало душно
аслатиллĕ çумăр умĕн сывлăш пăчăланчĕ — перед грозой воздух стал душным

приĕмнăй

приемная (ĕçпе пыракансене йышăнмалли пӳлĕм)
больница приĕмнăйĕ — приемная больницы
директор приĕмнăйĕ — приемная директора

пӳлĕм

1.
комната, помещение (бытовое)

пӳлĕм

комнатный
ача-пăча пӳлĕмĕ — детская комната, детская
дежурнăй пӳлĕм — дежурная комната, дежурная
витĕр çурекен пӳлĕм — проходная комната
класс пӳлĕмĕ — классное помещение
председатель пӳлĕмĕ — кабинет председателя
юнашар пӳлĕм — соседняя комната
пӳлĕм алăкĕ — комнатная дверь
пӳлĕмри ӳсентăрансем — комнатные растения

пӳлĕм

2.
перегородка
хăма пӳлĕм — дощатая перегородка
пӳрте пӳлĕмсем карса пĕтернĕ — в доме много перегородок

пӳлĕм

3. тех.
отсек, отделение
катерăн мотор пӳлĕмĕ — моторный отсек катера
космос карапĕн пурăнмалли пӳлĕмĕ — жилой отсек космического корабля

пӳлĕм

4.
отделение, карман (в чемодане, сумке)
портфелĕн пĕр пӳлĕмне тетрадьсем, тепĕр пӳлĕмне кĕнекесем хунă — в одно отделение портфеля сложены тетради, в другое — книги

пӳлĕм

5. диал.
чулан

пӳлмек

то же, что пӳлĕм 2, 4.

пысăк

7.
просторный, свободный, обширный
пысăк пӳлĕм — просторная комната
пысăк хир — обширное поле
Пысăк уйра чипер хĕр çӳрет. (Хĕвел). — загадка В просторном поле ходит красавица. (Солнце).

рубка

рубка (карап управленийĕ вырнаçакан пӳлĕм)
командир рубки — командирская рубка
радиостанци рубки — рубка радиостанции
штурман рубки — штурманская рубка

сăпрам

1.
влажный, сырой, мокрый
сăпрам пӳлĕм — сырая комната
сăпрам юр — мокрый снег

сулхăн

прохладный, холодноватый
каç сулхăнĕ — вечерняя прохлада
сулхăн пӳлĕм — прохладная комната
сулхăнра вырт — лежать в холодке, прохлаждаться
паян кăшт сулхăнрах — сегодня холодновато

таса

чисто
таса тумтир — чистая одежда
таса чашăк пар-ха — дай чистое блюдо
çурта таса тыт — содержать дом в чистоте
таса мар —
1) грязный, нечистый, загрязненный
таса мар кĕпе-йĕм — грязное белье
таса мар пӳлĕм — загрязненная комната
таса мар шыв — грязная, мутная вода
2) грязно
пӳртре таса мар — в доме грязно

тăкăс

тесно
тăкăс пӳлĕм — тесная комната
тăкăс пурăн — жить в тесноте

тăпăл

аккуратно
тăпăл-тăпăл — усил. от тăпăл II.
тăпăл-тăпăл кĕлетке — складная фигура
тăпăл-тăпăл пӳлĕм — небольшая уютная комнатка
тăпăл-тăпăл çнпу — аккуратная одежда
кĕнекесене тăпăл-тăпăл черкесе çых — аккуратно упаковать книги

тĕттĕм

темно, мрачно
çĕрлехи тĕттĕм — ночная тьма
çĕрлехи тĕттĕмре — во мраке ночи
çурма тĕттĕм — полумрак
тĕттĕм пӳлĕм —темная комната
тĕттĕм çутă — тусклый свет
кунта тĕттĕм — тут темно
тĕттĕм пулчĕ — смерклось, стемнело
тĕттĕм пулнă вăхăт — сумерки
тĕттĕм пуличчен — засветло, пока не стемнело
тĕттĕм пулсан — после наступления темноты
тĕттĕме хăнăх — привыкнуть к темноте
тĕттĕм ту — затемнить, загородить свет
тĕттĕмре лар — сидеть в темноте, сидеть без света

тирпейлен

3.
становиться уютным, благоустроенным
пӳлĕм тирпейленсе çуталса кайрĕ — в комнате стало уютно и светло

тирпейлĕ

уютно, благоустроенно
тирпейлĕ пӳлĕм — уютная комната

тирпейсĕр

грязно, неопрятно
в беспорядке
тирпейсĕр пӳлĕм — грязная комната
тирпейсĕр картиш — неприбранный двор

турт

6.
курить
табак турт — курить
чĕлĕм турт — 1) курить 2) курить трубку
туртакансем — курильщики
туртмалли пӳлĕм — курительная комната, комната для курения
челем туртмалли пӳлĕм — комната для курения
туртса яр — закурить
вăл туртма пăрахнă — он бросил курить
пӳртре туртса тултарнă — в доме накурено

тӳсĕмсĕр

нетерпеливо, в нетерпении
тӳсĕмсĕр ача — нетерпеливый ребенок
пӳлĕм тăрăх тӳсĕмсĕр уткала — нетерпеливо ходить по комнате

урăлтар

вытрезвлять, протрезвлять
урăлтармалли пӳлĕм — разг. вытрезвитель

уç

2.
отпирать, отворять
пӳлĕм уç — отпереть комнату
çăра уç — отпереть замок

уçă

просторно, широко
уçă пӳлĕм — 1) открытая, незапертая комната 2) просторная комната

хăтсăр

неуютно, без удобств, неудобно, без комфорта
хăтсăр пӳлĕм — неуютная комната
хăтсăр вырнаç — разместиться без комфорта

хĕсĕклĕх

1.
узость
теснота
пӳлĕм хĕсĕклĕхĕ — теснота комнаты

холл

холл (пысăк пӳлĕм, зал)
хăна сурчĕн холлĕ — холл гостиницы

хӳме

стенной
стеновой спец.
кермен хӳмисем — крепостные стены
чул хӳме — каменная стена
ыраш хӳме пек тăрать — рожь стоит стеной
пӳлĕм хӳми — стена комнаты
чус хӳми — дощатая стенка
хӳме блокĕ — стеновой блок
хӳме сехечĕ стенные часы
хӳмесене кирпĕчрен купала — класть стены из кирпича
хӳмелĕх материалсем — стеновые материалы
хӳме хаçачĕ — стенная газета

шăнăçуллă

емкий, вместительный
шăнăçуллă пӳлĕм — вместительная комната
шăнăçуллă савăт — емкий сосуд
шăнăçуллă машина — вместительный автомобиль

ширма

ширма (тăратмалла тунă пӳлĕм карри)
кĕтесĕ ширмăпа пӳлнĕ — угол огорожен ширмой

çăраççи

ключевой
пĕчĕк çăраççи — ключик
йывăç çăраççи — деревянная отмычка
машина çăраççийĕ — ключ от машины
пӳлĕм çăраççийĕ — ключ от комнаты
çăраççи çыххи — связка ключей
çăраççиллĕ сехет — часы с ключевым заводом
çăраççипе питĕр — запереть на ключ
çăраççи юраттар — подобрать ключ (к замку)

çывăр

1.
спать
почивать уст.
выртса çывăр — ложиться спать
çĕр çывăрмасăр ĕçле — работать всю ночь без сна
харлаттарса çывăр — храпеть во сне
хытă çывăр — спать крепко
çывăрас килет — мне хочется спать, меня клонит ко сну
çывăрса тăр — проснуться
çывăрса тăран — выспаться
çывăрса юл — проспать, опоздать
çывăрмалли пӳлĕм — спальня
ача çывăрмалли пӳлĕм — детская спальня
çывăрмалли пӳлем гарнитурĕ — спальный гарнитур
шăв-шав çывăрма памасть — шум не дает спать

ăшă

тепло
сывлăшу ăшă — теплота воздуха
ӳт ăшши — теплота тела  
ăшă атă-пушмак — утепленная обувь
ăшă вите — теплый хлев
ăшă вырăн — 1) тĕплая постель 2) перен. теплое, выгодное местечко
ăшă пахча — парник
ăшă пӳлĕм — теплая комната
ăшă сĕт — парное молоко
ăшă çанталăк — теплая погода, оттепель
ăшă çăкăр — свежий, свежеиспеченный хлеб
ăшă çумăр — теплый дождь
ăшă тумтир — теплая одежда
ăшă хĕл — теплая, мягкая зима
ăшă юнлисем — зоол. теплокровные  
ăшă тăрать — стоит теплая погода
ытлашши ăшă тумлан — кутаться, одеваться слишком тепло
кун ăшă енне кайрĕ — время идет к теплу
ăшша тух — 1) выйти на солнышко 2) дожить до тепла
ăшă тыт — держать тепло, греть
начар тумтир ăшă тытмасть — худая одежда плохо греет
ăшă юратакан ӳсентăрансем — теплолюбивые растения
ăшă яр — пропускать тепло
ăшă яман материалсем — теплоизоляционные материалы
кунта яланах ăшă — здесь всегда тепло
Ăшша кура юпăнчă ил. — посл. Едешь в ведро - бери дождевик.
Ăшша çĕлен иленнĕ. — посл. Повадилась змея к теплу.

хутлăх

7.
употр. в роли служ. имени:

хутлăха, хутлăхне — в, на
вăрман хутлăхне кĕр — войти в лес
пирĕн хутлăха ан кĕр! — не вмешивайся в наше дело!

хутлăхĕпе —
1) по; вдоль
шыв хутлăхĕпе пыр — идти вдоль реки
2) между
карта хутлăхĕпе пыр — идти между заборами

хутлăхра, хутлăхĕнче — среди, посреди, посредине; между
пирĕн урам паркпа стадион хутлăхĕнче ларать — наша улица расположена между парком и стадионом
пӳлĕм хутлăхĕнче сĕтел ларать — посреди комнаты стоит стол

малти

◊
малти кас —  восточная часть деревни
малти кĕтес — передний, красный угол
малти пӳлĕм — передняя комната, горница
малти пӳрт — первая, большая половина пятистенного дома
малти уçă сасăсем — лингв. гласные переднего ряда
малтиллĕ малти кӳл — запрягать цугом

сирĕн

1.
у вас
сирĕн миçе пӳлĕм? — сколько у вас комнат?
эпĕ сирĕн патăрта пулман — я у вас не бывал

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

пӳлĕм

1.
комната

2.
глава (в книге)

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

хушă

(хужы̆), шалаш, шатер. Чертаг., Н. Нарм., Кубово, Шарбаш. Хушă, шалаш, собачья конура. Чуратч. Ц. Унтан çӳлерех пӳлĕм-пӳлĕм пек хушăсем пулнă. Питушк. Хушă = ӳкле. Зап. ВНО. Хушă = ӳкле, ӳпле, шалаш. Истор. Вĕсем пурăнма авăн пек шалçасем тăратса, çине кĕçесем витсе хушă тунă, çӳле тĕтĕм кайма шăтăк хăварнă. О сохр. здор. Пĕр вăхăтлăх пурăнмалли хӳтлĕхсем: хушă (шалаш), чатăр, çĕр пӳрт тăваççĕ. N. Вырăна пырса çитсен, чăн малтан хушă тума типĕрех вырăн тупас пулать. N. Ĕçлекенсем валли вăхăтлăха тăвакан хушă.

хăваттир

квартира. Юрк. Хăваттирĕм халĕ хакĕ уйăхне вуникĕ тенкĕ, хама уйрăм пĕр пӳлĕм. Ib. Улпут патĕнче вырăнта пурăнакан çын, хăваттир пурăнма авантан, авланма шухăшлатăп тесе калама хăяймаст. N. Эпир ир çитеймерĕмĕр (приехади поздно), çĕрле пулчĕ, вара хăваттирте выртрăмăр.

кӳршĕ

(_кӳ_ржэ̆), сосед. N. Илья кӳршĕсем панче чей ĕçсе ларат. || Соседство. Юрк. Санăн хурăнташна юрăхлă вырăн çук халĕ, кӳршĕре те илтĕнмес. Ib. † Виççĕн пĕр кӳршĕре (у одного соседа) пултăмăр, виççĕн пĕр йĕкĕте саврăмăр. N. Илья (Илче) кӳршĕре ларат. Илья сидит в шабрах. N. Çав каç чăнах та вĕсен кӳршинче (у них в шабрах) пĕр çын вилнĕ, тет. Сутт. 48. Çынсем маяка кӳршĕ-кӳршĕпе тухса лартрĕç. Альш. Кӳршĕ ларакан çыннисем. || Соседний. Хĕн-хур. Çав çын кӳршĕ ялта пурăннă. БАБ. Кӳршĕри яла кайнă (в соседнюю деревню). Юрк. Вĕсенчен тăван (natae) хĕри-пăраçсем, кӳршĕ ялсене качча кайнисем, çавсем пек çынсене çуратса, кӳршĕ ялсенче те пĕтес çук хăйсем сăнарлă çынсем тултарнă. Ib. Иккĕмĕш ывăлне... кӳршĕ ялти шкула çырăва вĕренме панă (отдали). Ib. Кӳршĕри вулăса, прикаса вырăна кĕрет. N. Кӳршĕ пӳлĕм. Альш. Кӳршĕрех пӳртĕн тӳпине (крышу) сирсе ывăтнă (раскрыли, во время пожара, чтобы не дать попасть огню). См. поскил.

кĕнеке пуххи

собрание книг, библиотека (неолог.). Эпир çур. çĕршыв 6. Апат çимелли пӳлĕм хыçĕнче, сылтăм кĕтессинче, кĕнеке пуххи.

шерепе

кисть, кисточка (бумажная, шелковая) на поясах, платьях и пр. Зап. ВНО. Шерепе, кисточка из ремня, ниток, бисера и пр. Ib. Ярапа вĕçне тăвакан япалана шерепе теççĕ. Сар шерепи пулать. Хĕрсем çула тĕр пăвнă (тăвнă?) чух, пĕри ыйтать: эсĕ сар шерепи яни-ха? тет. Тепри калать: халь яма мар, шерепине те çыхса пĕтермен, тет. Якейк. Шерепе ахаль шăрçаран, ылтăм шăрçаран тăваççĕ. Шерепен пыçăххи çине çакаç те пилĕке çыхаççĕ. Ib. Шерепея хĕрсем пилĕке çыхаççĕ. Пшкрт. Пилĕкçи вĕçне шерепе ереччĕ (иначе: моркко). Зап. ВНО. Шерепе = мурка, мăрка. N. Шерепе бывает и без „шăрçа“. Якейк. Шерепейĕн вĕçĕ ачи ялавсем. Ib. Шерепе тăрри ман пĕтнĕ-ха, çĕнĕрен тумалла. Алик. Шăши тухрĕ, тит те: аки, аки, шерепине мана пар, ху тăра сакайне кĕрсе вырт, терĕ, тет. Шумш. Пирĕн котлăх — котлăх пак, ыр çын арăм шерепи пек. Ст. Чек. Шерепе, мăй çыххи. Чутеево. Шерепе — носят девушки, кисть из бус, прикрепляется к косе. Ильмово. Чупрăм — автăм çырмана, юхрĕ-тухрĕ шерепем. В. Тим. Чупрăм-антăм çырмана, юхрĕ-тухрĕ шерепе; пухрăм-пухрăм — пĕтмерĕ, çипе тиртĕм — çитмерĕ. N. Чопрăм-антăм çырмана, йохрĕ-тохрĕ шерепи, ытти шăрçи порте пор, ылтăн шăрçи анчах çок. (Хĕр йĕри). Синьял. Чупрăм-антăм çырмана, шерепе шăрçа юхса тухрĕ (бусы на „шерепе“). Алших. Чупрăм-антăм шыв хĕрне, çич шерепем татăлчĕ. || Сред. Юм. Котлăх шерепи, кисти привешиваемые к шлее. Пазух. 47. Саккăрпала явнă, ай, чĕн кутлăх, унăн шереписем сар ука. Шурăм-п. Тата шаларах пӳлĕм алăкĕсем çине кăвакрах чаршавсем çакнă. Вăл чаршавсенчен кутлăх шерепи пек шерепесем çака-çака янă. || Кисточки у овса, стручок (гороха) и т. под. Собр. Сĕлĕ шерепи тухни. С. Дув. Сĕлĕ те пăри шерепи, тăкăнать-çке шерепи. ЧП. Сĕлĕпе пăри ярапи, тăкăнат-тăр шерепи. Шурăм-п. Шĕшкĕ шерепи вăрăм пулсан, сĕлĕ аван пулать. || УЯ. Тек тăкăнмĕ каç-ирĕн куççулĕн шерепи.

пӳлĕм

(_пӳ_лэ̆_м), комната, отделение. Букв. 1904. Акă анне çиме пăрахрĕ те, пӳлĕме кĕрсе йĕре пуçларĕ. Чуратч. Ц. Унтан çӳлерех пӳлĕм-пӳлĕм пек хушăсем пулнă. N. Тата пӳрте пӳлĕм тутарас теттĕн, тутартăн-и, çук-и? || Перегородка. Юрк. † Çĕнĕ иккен пӳртĕрсем, сарă иккен сирĕн пӳлĕмĕрсем. || Отделение у печки в избе. || Местами так называется чăлан (чулан).

пӳлĕм хошши

задняя стенка чувашских сеней (алăк ôм). Обыкновенно сени находятся между избой и другой постройкой. Сред. Юм. Пӳлĕм хôшши пӳл (делать такую стенку).

пӳлĕм хăми

перегородка. Т. VII. Эсĕ аллăна çип çых та, туртма (чтобы тянуть) пӳлĕм хăми урлă яр.

ана пӳлĕм

(_п̚ӳл’э̆_м), i. q. ана пĕвĕ. N. Çăл инçех те мар, пĕр çур çухрăм та çук, ана пӳлĕм анчах (80 чалăш). Колодец недалеко, до него нет и полуверсты, — не больше, как на расстоянии длины одного загона (80 саж.). То же и в Ст. Чек.

каçхи пӳлĕм

время ужина. Ст. Чек. Каçхи пӳлĕм — каçхи апат вăхăтĕ (= вăхăчĕ; летом, часов в 5).

ĕретлĕ

порядочный, как следует. N. Ĕретлĕ — порядочный (пӳлĕм). || В качестве наречия. Ч.С. Эпĕ, саккăра çитсен, уччилнике кайрăм. Анчах ман вăл малтанхи çул ĕретлех иртерсе пулмарĕ: ăçта хам чирлеттĕм, ăçта çемьесем чирлесен каяймастăм. Когда мне усполнилось восемь лет, я пошел в училище; но в первый год мне не пришлось как следует учиться: то сам хворал, то кто-нибудь в семье, ― и приходилось оставаться дома. Хыпар № 43, 1906. Çак турă маннă тĕнчене 25 çултанпа закон улăштарас, патшалăх йĕркине урăхла тăвас, тесе, тăрăшакан çынсене, сутсăр, ĕретлĕ айăпне пĕлмесĕр, хăвала-хăвала е иле-иле кайрĕç. Всех тех, кто, за (эти) 25 лет, стремился к перемене закона, к улучшению государственного строя, без суда и следствия, не разбираясь как следует в виновности, прогоняли или уводили в этот забытый богом мир. N. Халь мĕн чечекĕ, ĕретлĕ сарăлса ларакан чечек çук, ― пурте ĕнсе кайнă. Какие теперь цветы, ни одного порядочного цветка нет, все выгорели. Юрк. Çӳçĕсем унăн пăртакçĕ кăвакарайнă, ĕретлĕрех шуралса та çитеймен. У него волосы лишь слегка поседели, но далеко не побелели. N. Мана паян ĕретлĕ те çитермерĕ, тата пĕр тумлам шыв та памарĕ. Меня сегодня и не накормил как следует, и ни одной капли воды не дал. Юрк. Эпĕ сана авă пĕр кун вутă турттаракансенчен ыйтса пĕлме хушрăм, эсĕ ăна та ĕретлĕрех ыйтса пĕлеймерĕн. Намедни я велел тебе распросить тех, кто возил дрова, но ты и этого не мог как следует сделать.

янтăра

то же, что янăра, звенеть, звучать. М. П. Петр. Кăвакал кăшкăрать, çыран янтăрать. Собр. Хĕр панă чух, туй ытла хытă янтăрасассăн, хуть хĕрĕ, хуть упăшки вилет, теççĕ. Если во время свадебного пира пирующие чересчур сильно шумят, то говорят, умрет или невеста или жених. Батыр. Сулахай хăлха янтăраса кайсан, усал пулать, теççĕ. Если в левом ухе звенит, то не к добру, говорят. Ч.П. Куккук вĕççе кайсассăн, чăрăш йăвăççи янтăрать. Хыпар № 22, 1906. Çурчĕ калама та çук чаплă, ăшĕнче темĕн чухлĕ пӳлĕм, тап-таса, çап-çутă, янтăраса-кăна тăрать (о резонансе). Бугурусл. Пĕтĕм вăрман янтăраса карĕ. Зазвенело по всему лесу. Пазух. Сат янтăрать сар кайăк, ай, сассипе. От песни иволги сад наполняется звоном. || Браниться, ругаться, бормотать. Орау. Кунĕне янтăраса çӳрет. Целый день бормочет, бранится (больше о стариках и старухах).

выртçа тăр

постоянно лежать; лежать пекоторое время. Изамб. Т. Выртса тăрат-и? Лежит, что-ли? (о больном). О созр. здор. Тата хăй (животное) выртса тăнă çĕрти пăх-шăкне те улăмне те выльăхĕпе пĕрлех шăтăка ярса хăварас пулать. N. † Выртас-тăрас вырăнне тӳшек сарса хуччăр-и. || Квартировать; иметь постоянное жательство. N. † Манпа варли сар хĕрĕ ăста выртса тăрат-ши? N. Уйра выртса-тăрса пурăнатпăр. Мы и днюем и ночуем в поле. Кан. 28, № 214. Выльăх шутĕнчех выртса-тăрса пурăнать. Пĕтĕмпех пыйтăланса кайнă. N. Выртма-тăма вырăн çук. Нет помещения для житья. К.-Кушки. Эпĕ пĕркун, ун патне кайсан, выртса-тăрсах пурăнтăм (днюя и ночуя). Çĕнтерчĕ 28. Иляккапа Кеорки выртса-тăрса пурăнакан пӳлĕм. Орау. Вăрман кăларнă (вывозили лес на склад) чухне, эпĕр Ешше-пуçĕнче йыс-ырнасам панче выртса тăтăмăр (т. е. ночевали несколько ночей).

-ех

(-эх'), афф. ограничения, усиления или отождествления; тоже, что -ах. Орау. Ăна эпĕ пыричченех (еще до моего прихода) велернĕччĕ. IЬ. Ăна эпĕ киличченех çĕмĕрнĕччĕ. IЬ. Вăл эпĕ килнĕ чухне те çĕмĕрĕкех выртаччĕ. Орау. Пыл темскерех мар-çке (не Бог знает что), ан вăрçăр, пурне те çитĕ. Орау. Путлĕн мĕн чухлех панине пĕлместĕп. Не знаю толком, сколько именно дали. Орау. Мĕнпех (чем именно) çапнă-ши вăл ăна? — пĕлесчĕ. Здесь «-ех» указывает на сильное желание узнать. Орау. Лашине çĕр тенкĕ панă, тет. — Тем, ун чухлех (так много) янă-ши вара. Орау. Ĕçĕ мĕскерле пулнă-ши? — Мĕскерлех (как именно) пулнине пĕлместĕп. IЬ. Паяррăн мĕллех пулнине пĕлместĕп. Не знаю точно, как именно это произошло. IЬ. Кулине пуян ывăлне кайнă та, такăшех пулнă: пуçне каçăртса иртсе карĕ, çавăрнса та пăхмарĕ. IЬ. Ку стаккан ĕнерех çĕмĕрлнĕччĕ. IЬ. Тутарла калаçнине ăнлас пулсан (чтобы понимать), тутарла пĕлесех пулать çав (надо непременно знать). Кумарка. Ялта пĕчĕкрех ачасем кунĕпех çыма кĕмесĕр выляса чупса çӳреççĕ. Сред. Юм. Элекçеех (не кто иной, как А.) пĕтерчĕ мана; вăл полман полсассăн, эп аванах порăнаттăм... Тата çынсем те пит пôтарчĕç. Истор. (№ 37). Вăл: поляксене çĕнтернĕ пекех вырăссене те çăмăл çĕнтерĕп, тесе шухăшланă. Истор. (№ 37). Наполеон: тинех (вот теперь-то) вăрçатпăр ĕнтĕ, тесе, темĕн пек хĕпĕртенĕ. М. Тюм. Çимĕк кунне ирех (совсем рано) ваттисем чиркĕве кайса пĕтеççĕ. Илебар. Халăх сурать — кӳл тăвать, пĕр çын сурать — типсех пырать. Цив. Вăл, эпир лашасене тытма пуçличченех, пĕр лашине тытса, тепĕрне тытăнкĕ. Сюг.-Яуш. Вăл ырă этемех-ши? Вăл этемренех çуралнă-ши? IЬ. Хваттир инçе мар пулсан, тăлăп кирлех те мар (не очень нужен) пулĕ. Рег. 209. Эп ончченех (до тех самых пор) тăхтам. N. Хапхаран кĕрсессĕнех (как только вошел), эпĕ лупас айĕнче икĕ çын хăма саваласа тăнине куртăм. Собр. 265°. Эсех (только ты или: уж ты)... пуян, çăварна каран та ларан. (Укçа хутаççи). Орау. Вăлне вăлах та (он-то положительно он), урăх никам та мар та, ахал, каламаçть. IЬ. Эсне эсех-çке (ты-то, разумеется, положительно ты) те, тулĕк ахаль, каламастăн. N. Пулă çавăн пекех кĕрет. Н. Полорусс. Эп вырăн тупичченех (до тех самых пор, пока) кунта пурăнан. IЬ. Эп, вырăн тупиччен, кунтах (здесь же, все здесь) пурăнан (буду жить). Орау. Темех (невесть что) ĕçтерсе çитармаççĕ пуль-ха вăсам та. IЬ. Темех курнă вăсене, вĕсем умĕнчен каймасăр, унтах ташласа тăрать. Не знаю, почему они уж очень ему дороги (милы) — расстаться не может, все перед ними кривляется («пляшет»). Орау. Хăшех (кто именно) капла вăрттăн нӳхрепĕн-масарăн сĕтĕрĕнсе çӳрет-ши? Урине çапса хуçăттăм мура — сĕт хăймине çиса тухнă. Здесь «-ех» указыв. на страстное желание узнать вора. Орау. Пĕлмессе пĕлместĕнех (действительво не знаешь) пулмалла, çав ахаль, сăмах çукран сăмах калаççа ларан. N. Халĕ кунта Варшаври пекех хĕнех мар (не очень трудно). Скотолеч. 31. Çак чирех, именно эту болезнь. Дик. Леб. 46. Акă патша Елиса çывăракан пӳлĕм çумĕнчиех пĕр пĕчĕкçĕ пӳлĕмĕн алăкне уçса ярать. Цив. Пирĕнтен инçех мар (не очень далеко), тăватă çухрăмра, пĕр чăваш ячĕ пур, Тенел. Курм. Юр айĕнчен тухнă кальчасем, курăксем хĕвел ăшшипе симĕсленех (постененно все) пыраççĕ. Изамб. Т. Исампалĕнче мĕн пурĕ хĕрĕхех (только сорок) кил. Ходары. Хутте вăлсемшĕн пулсан çурхи шыв тапраннă пултăр, çаплах, аеанланкаласа мĕнле те пулин пĕр вуншар хула та пулин касса килеççĕ, килеççех (все-таки срубят и принесут, для совершения обряда «вирĕм»). Ч. С. Ку асатте хăçан (когда же) вилех, выляма та ирĕк памасть. Бес. о земл. Ĕçе — вĕренемех! (ненременно выучусь) тесен, çын вĕренет. N. Урăх вара нимĕн ĕçех те çук. Никакой другой особенной работы нет. Нимех те çук унта. Там ничего особенного нет. Сред. Юм. Мĕнех кирлĕ пôлчĕ-ши сана! Что тебе было надо! (гов. человеку, некстати сделавшему что-нибудь). Шурăм. № 6. Итлесех тăрас килет. Так и хочется слушать. Яланах: пăртак тăрам-ха, тăрам, тесех (всё откладывал и...), вăхăта ку таранччен ирттерсе ятăм. Рег. 1360. Вăл тытĕ тытех (непременно). Йоман ытти явăçран çирĕп-çирĕпех (положительно крепче). Рег. 236. Ĕçлекенех никам та çок халь конта («-ех» здесь только смягчает выражение; по мнению других, его след. перевести с.товом «особенно»). N. Урăх паллă ятлă çырмасемех çук. Других особенио известных оврагов нет. (По мнению Н. И. Полоруссова, «-ех» здесь только смягчает выражение). Орау. Еплех хăтланнине (или епле хăтланнинех) куримарăм çав, айăн-çийăн çавăрнса пĕтрĕç те. Рег. 1344. Он пусăкăшех çок конта. Совсем равных ему по величине здесь нет. Рег. 1357. Турĕ-турех (все-таки). Тумарĕ-тумарех. Правильность этих оборотов подтверждает и Н. И. Подоруссов. Рег. 1338. Çимĕкренпех (е самого семика) сумар выртать. Çомăр хыççăнах (тотчас после дождя) кайрĕ. Рег. 235. Илтсенех (илтсеснех) каларăм. Календ. 1910. Ăслă француз «Ити» шутласа илнĕ те, пĕр кĕске çиçĕмех 17 çухрăм тухнă.

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

буфет

сущ.муж.
1. (син. стойка) буфет (ĕçме-çиме сутакан пӳлĕм е вырăн); буфет в фойе театра театр фойинчи буфет
2. буфет (савăт-сапа, ĕçме-çиме тытмалли шкап); резной буфет касса эрешленĕ буфет

ванная

1. сущ.жен. ваннăй (ванна лартнă пӳлĕм); дверь ванной ваннăй алăкĕ
2. прил. ванна -ĕ; ванная комната ванна пӳлĕмĕ

вешалка

сущ.жен.
1. вешалка, çакă, çакмалли (тумтир валли туни); повесить шубу на вешалку кĕрĕке вешалка çине çак
2. (син. гардероб) вешалка, салтăнмалли пӳлĕм, тумтир пӳлĕмĕ
3. çакă, йăлă (тумтир çинчи); вешалка пальто оборвалась пальто çакки татăлса кайнă

гардероб

сущ.муж.
1. тумтир шкапĕ; повесить костюм в гардероб костюма гардероба çак
2. (син. раздевалка) гардероб, тумтир пӳлĕмĕ, хывăнмалли пӳлĕм
3. (син. одежда) тумтир (пĕр çын тăхăнаканни); обновить гардероб тумтире çĕнет, çĕнĕ тум туян

дверь

сущ.жен., множ. двери
алăк; дверь комнаты пӳлĕм алăкĕ; запертая дверь питĕрĕнчĕк алăк; открыть дверь алăка уç ♦ выставить за дверь хӳтерсе яр, кăларса яр; рассматривать вопрос при закрытых дверях ыйтăва вăрттăн пăхса тух

двухместный

прил.
икĕ вырăнлă; двухместный номер в гостинице хăна килĕнчи икĕ вырăнлă пӳлĕм

дымный

прил.
тĕтемлĕ, сĕрĕмлĕ, тĕтĕм-сĕрĕмлĕ; дымное помещение тĕтĕм-сĕрĕмлĕ пӳлĕм

и

1. союз
тата; та (те); -па (-пе); комната большая и светлая пӳлĕм пысăк та çутă; отец и сын ашшĕ тата ывăлĕ, ашшĕпе ывăлĕ ♦ и так далее (и т.д.) тата ытти те, тата ыттисем те (т. ыт. те); и прочее (и пр.) тата урăххи те (т.ур.те); и тому подобное (и т.п.) тата çавнашкалли те (т.ç.те)

кабина

сущ.жен.
кабина, пӳлĕм (ятарлă ĕç тумалли); кабина лётчика лётчик кабини; кабина для голосования сасăламалли пӳлĕм

камера

сущ.жен.
1. пӳлĕм; камера хранения усрав пӳлĕме (алăри япаласене вăхăтлăх усрамалли); тюремная камера тĕрме пӳлĕмĕ
2. камера (урапа шинин, мечĕкĕн шалти резина витĕмĕ); велосипедная камера велосипед камери
3. камера (сăн ӳкермелли хатĕр); фотографическая камера фотографи камери; телевизионная камера телевидени камери ♦ камеры шлюза шлюз пӳлмисем; камера сгорания çуну камери (двигательте)

каюта

сущ.жен.
каюта, пӳлĕм (карап çинче); двухместная каюта икĕ çынлăх каюта

квадратный

прил.
тăваткал; квадратная комната тăваткал пӳлĕм

класс

2. сущ.муж.
1. класс (вĕренекенсен ушкăнĕ; вĕсем ларакан пӳлĕм); учащиеся младших классов кĕçĕн классенче вĕренекенсем; переходить из класса в класс класран класа куç
2. (син. категория, подразделение) ушкăн; тĕс; классы морских судов тинĕс карапĕсен тĕсĕсем; класс млекопитающих сĕтпе ӳстерекенсен ушкăнĕ (биологире)

комната

сущ.жен.
пӳлĕм; светлая комната çутă пӳлĕм; комната матери и ребёнка на вокзале вокзалти ачапа амăшĕн пӳлĕмĕ

комнатный

прил.
1. пӳлĕм -ĕ; пӳлĕмри; комнатная дверь пӳлĕм алăкĕ
2. (син. домашний) кил -ĕ; килти, кил-çуртри; комнатные растения килти ӳсен-тăран; комнатная температура кил-çуртри температура (виçеллĕ шайри)

купе

сущ.нескл.сред.
купе (вагонри пӳлĕм); четырёхместное купе тăватă çынлăх купе

кухня

сущ.жен., множ. кухни
кухня (апат пĕçермелли пӳлĕм); летняя кухня лаç, апат лаççи

номер

сущ.муж., множ. номера
1. номер (япалан йĕркери вырăнне кăтартакан хисеп); Каков номер вашего дома? Сирĕн çурт номерĕ мĕнле?
2. номер (кăларăмăн); свежий номер журнала журналăн çĕнĕ номерĕ
3. пӳлĕм, номер; снять номер в гостинице хăна килĕнче пӳлĕм йышăн
4. номер (концерт пайĕ); эстрадные номера эстрада номерĕсем

окно

сущ.сред.; множ. окна
чӳрече, кантăк; окна комнаты пӳлĕм кантăкĕсем; чердачное окно мачча чӳречи; смотреть в окно кантăкран пах

палата

2. сущ.жен.
палата, пӳлĕм (больницăра); трёхместная палата виçĕ çынлăх палата

помещение

сущ.сред.
çурт, пӳлĕм; отапливаемое помещение хутакан çурт; выделить помещение под буфет буфет валли пӳлĕм уйăрса пар

светлый

прил., светло нареч.
1. (ант. тĕмный) çутă, чакăр; таса; светлая комната çутă пӳлĕм; на дворе уже светло тул çутăлнă ĕнтĕ
2. (ант. мрачный) çутă, савăк; светлые дни детства ачалăхăн савăк кунĕсем

стена

сущ.жен., множ. стены
1. стена (çурт, пӳлĕм аякки); наружные стены здания çуртăн тулаш стенисем
2. хӳме; крепостные стены крепость хумисем ♦ как за каменной стеной çирĕп хӳтлĕхре, шанчăклă çĕрте; сидеть в четырёх стенах килтен тухмасăр лар

стоять

глаг. несов.
1. тăр (чĕр чунсем çинчен); лар (япаласем çинчен); твёрдо стоять на ногах ура çинче çирĕп тар; в середине комнаты стоит стол пӳлĕм варринче сĕтел ларать
2. 1 и 2 л. не употр. тăр, пул, лар; солнце стоит высоко хĕвел çӳлте тăрать
3. за кого-что (син. бороться) кĕреш, хӳтĕле; -шăн (-шĕн) тăр; стоять за справедливость тĕрĕслехшĕн тар ♦ стоять на своём харпăр шухăшне хӳтĕле

чулан

сущ.муж.
чăлан (çенĕкри пӳлĕм); выставить шкаф в чулан шкапа чăлана кăларса ларт

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

анатомический

анатомический театр анатоми театрĕ (вилесене касса анатомие вĕренмелли пӳлĕм); анатомический атлас анатоми атласĕ.

аудитория

аудитори (1. лекци вуламалли, доклад тумалли пӳлĕм; 2. лекци е доклад итлесе ларакан çынсем).

веранда

веранда (пӳрт çумне çулла пурăнма тăррине витсе тунă пӳлĕм, галерея).

вместительный

нумай шăнăçтарма, вырнаçтарма пултаракан (пӳлĕм, хуралт), аслă, ăшлăхлă.

вытрезвитель

урăлтармалли пӳлĕм (çурт).

чулан

чăлан, пӳлĕм.

театр

1. театр; 2. мĕн те пулин пулса иртекен вырăн; театр военных действий вăрçă хирĕ; анатомический театр вилекене касса анатоми вĕренмелли вырăн (пӳлĕм).

тёмный

тĕттĕм (пӳлĕм); тĕксĕм (платье), хура (вăрман); тёмные дела вăрттăн ĕçсем; темна вода во облацех тупсăмне тупса çитерме çук япала, ăнланмалла мар япала.

уборная

1. тумланмалли пӳлĕм; 2 тула тухмалли, уборнăй.

буфет

буфет (1. чашăк-тирĕк, ĕçме-çиме тытмалли шкап; 2. ресторанта, учрежденире, пăрахут çинче чугун çул станцийĕнче тата урăх çĕрте апат-çимĕç сутмалли пӳлĕм).

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

альков

м. альков (пӳлĕм стенинче кравать лартма ятарласа хăварнă вырăн).

апартамент

м. уст. апартамент (пысăк чаплă пӳлĕм е хваттер).

аудитория

ж. аудитори (1. лекцисем вуламалли пысăк пӳлĕм; 2. лекци е доклад итлекенсем).

будуар

м. будуар (пуян çуртра хĕрарăмсем хăна йышăнакан пӳлĕм).

буфет

м. буфет (1. савăт-сапа, апат-çимĕç тытмалли шкап; 2. апат-çимĕç, ĕçме-çиме сутакан пӳлĕм).

в

(во) предлог 1. с вин. п. (при обозначении направления действия — на вопрос «куда»;) ⸗(н)а [⸗(н)е]; войти в дом пӳрте кĕр; ехать в город хулана кай; поступить в университет университета кĕр; 2. с вин. п. (при обозначении изменения вида, состояния) ⸗(н)а, ⸗(н)е; превратиться в пар пăса тух, пăс пул; погрузиться в думы шухăша пут; 3. с вин. п. (при указании на характер игры) ⸗ла [⸗ле]; играть в шахматы шахматла выля; играть в прятки пытанмалла выля; 4. с вин. п. (при указании на внешний вид): одеться в шубу кĕрĕк тăхăн; 5. с вин. п. (при указании на сходство): ребёнок весь в отца ача ашшĕне хывнă; 6. с вин. п. (при указании на кратность соотношений со словом «раз») ...хут; в три раза больше виçĕ хут пысăкрах (е нумайрах); 7. с вин. п. (при указании на количественный признак) ⸗ла [⸗лĕ]; комната в двадцать метров çирĕм метрлă пӳлĕм; 8. с вин. п. (при обозначении предмета у при посредстве которого совершается действие): смотреть в бинокль бинокльпе пăх; прыгать в окно чӳречерен сик; 9. с предл. п. (при обозначении места) ⸗та [⸗те], ⸗ра [⸗ре], ⸗че; жить в городе хулара пурăн; купаться в озере кулĕре шыва кĕр; 10. с предл. п. (при указании на внешний вид кого-чего-л.): ходить в новом костюме çĕнĕ костюмпа çӳре; яблони в цвету улмуççисем чечекре; 11. с предл. п. (при обозначении времени) ⸗та [⸗те], ⸗ра [⸗ре], ⸗че; в январе январьте; в двадцатом веке çирĕммĕш ĕмĕрте; 12. с предл. п. (при обозначении расстояния от чего-л.) ⸗та [⸗те], ⸗ра [⸗ре]; в двух километрах от города хуларан икĕ çухрăмра; в пяти минутах ходьбы отсюда кунтан пилĕк минут утмалăх; ◇ в качестве кого-чего-л. шутĕнче, пулса; в насмешку кулса; в течение чего л. хушшинче; в том числе вăл шутра; в конце концов юлашкинчен; во-первых пĕрремĕшĕнчен; во-вторых иккĕмĕшĕнчен.

вестибюль

м. вестибюль (пысăк çуртсенчи малти аслă пӳлĕм).

водвориться

сов. 1. вырнаç; 2. перен. (установиться) йĕркелен, лăплан; в комнате водворилось молчание пӳлĕм шăпланчĕ.

выдвинуть

сов. 1. что (продвинуть вперёд) туртса (е тĕртсе, сĕтĕрсе, шутарса) кăлар; выдвинуть стол на середину комнаты сĕтеле пӳлĕм варрине куçар; выдвинуть ящик стола сĕтел сунтăхне туртса кăлар; 2. кого-что, перен. (предложить для обсуждения) тăрат, сĕн, кăларса тăрат; выдвинуть обвинение айăпла; выдвинуть тезис тезиссен; 3. кого (отличить) уйăрса ларт (ответлă ĕçе), палăрт (мĕнпе те пулин).

вымерить

сов. что виç, виçсе тух; вымерить площадь комнаты пӳлĕм пысăкăшне виçсе пĕл.

гардероб

м. 1. (шкаф) гардероб (тумтир шкафĕ); 2. (помещение) гардероб, хывăнмалли пӳлĕм, тумтир çакмалли; 3. (одежда) тум.

гауптвахта

ж. гауптвахта (айăпа кĕнĕ) çар çыннисене хупса усрамалли пӳлĕм).

герань

ж. 1. чикен курăкĕ, кашкăр курăкĕ; дикая герань кăвакал туни; 2. (пеларгония) герань (пӳлĕм курăкĕ).

горница

ж. уст. курница, малти пӳлĕм.

гостиная

ж. хăна пӳлĕмĕ, аслă пӳлĕм.

дежурный

прил. 1. дежурнăй; 2. в знач. сущ. дежурный м., дежурная ж. дежурнай; дежурный по станции станцири дежурнай; 3. в знач. сущ. дежурная ж. (комната) дежурнăйсен пуламĕ, дежурнай пӳлĕм.

душный

прил. пăчă; душное помещение пăчă пӳлĕм.

дымный

прил. тĕтĕмлĕ, тĕтĕм кăларакан; дымная комната тĕтĕмлĕ пӳлĕм.

жилище

с. пурăнмалли вырăн (пӳрт-çурт, хваттер, пӳлĕм).

каморка

ж. пĕчĕк пӳлĕм, чăлан.

карман

м. 1. кĕсъе; внутренний карман шалти кĕсъе; боковой карман аякри кĕсъе; нагрудный карман умри кĕсъе; 2. перен. разг. (достаток, деньги) укçа-тенкĕ; 3. (в портфеле, чемодане) пӳлĕм; ◇ толстый (или тугой, полный) карман кĕсйи хулăн; тощий (или пустой) карман кĕсйи çӳхе, кĕсъе тĕпĕ яка; не по карману вăй çитмест, шăл çемми мар; набить карман пуйса кай; держи карман шире кĕсйӳне карсах тăр, кĕтсех тăр (шанчăк çук çĕртен); за словом в карман не полезет сăмахшăн кивçене каймасть; бить по карману пустуй тăкак кăлар.

каюта

ж. каюта (пăрахут е карап çинчи уйрăм пӳлĕм).

кают-компания

ж. мор. кают-компани (карап çинче пассажирсем ушкăнпа вăхăт ирттермелли пӳлĕм; çар карапĕ çинче командирсем пухăнмалли вырăн).

келья

ж. келья (1. манах пӳлĕмĕ; 2. перен. пĕччен çын пурăнакан пӳлĕм).

клетушка

ж. 1. пĕчĕк кĕлет (япаласем усрамалли); 2. разг. (небольшое тесное помещение) пĕчĕк пӳлĕм, тăвăр пӳлĕм.

клоповник

м. 1. хăнкăлаллă пӳлĕм, хăнкăла тулнă вырăн; 2. хăнкăла курăкĕ.

комната

ж. пӳлĕм; квартира из трёх комнат виçĕ пӳлĕмлĕ хваттер; комната отдыха кану пӳлĕмĕ; ванная комната çăвăнмалли пӳлĕм, ванна пӳлĕмĕ.

комнатный

прил. 1. пӳлĕм ⸗ĕ [⸗и]; 2. (находящийся в жилом помещении) пӳлĕмри, пӳлĕмре ӳсекен, пӳлĕмре пурăнакан; комнатная собака пӳлĕмре пурăнакан йытă; комнатная температура пӳлĕм температури.

конура

ж. 1. йытă ӳпли; 2. перен. разг. тăвăр пӳлĕм.

костюмерная

ж. театр. костюмернăй (театр костюмĕсене усрамалли пӳлĕм).

кубрик

м. мор. кубрик (1. карап çинче команда пурăнмалли пӳлĕм; 2. паруслă карапăн аялти палуби).

курилка

ж. прост. (комната) чĕлĕм (е табак) туртмалли пӳлĕм; чĕлĕмçĕ пӳлĕмĕ; ◇ жив курилка! чĕрĕ-ха!; тĕтĕм сӳнмен-ха!

курительный

прил. 1. туртмалли (табак, хут); 2. в знач. сущ. курительная ж. табак туртмалли пӳлĕм.

кухня

ж. кухня (1. апат-çимĕç пĕçермелли пӳлĕм; 2. апат-çимĕç пĕçермелли, плиталлă машина е урапа; 3. апат-çимĕç).

мансарда

ж. мансарда (чартакри пӳлĕм).

мерить

несов. 1. кого-что (измерять) виç; мерить величину комнаты пӳлĕм пысăкăшне виç; 2. что (примерять) виçсе (е тăхăнса) пăх; мерить костюм костюм виçсе пăх; мерить на свой аршин см. аршин.

на

предлог. с вин. п. (на вопрос «куда?») ⸗а [⸗е], ⸗на [⸗не], çине; ⸗алла [⸗елле]; выйти на улицу урама тух; идти на службу ĕçе кай; сесть на стул пукан çине лар; двигаться на юг кăнтăралла куç; 2. с вин. п. (при обозначении срока) ⸗лăх [⸗лĕх], ⸗а [⸗е]; ⸗на [⸗не]; взять книгу на два дня кĕнекене икĕ кунлăх ил; перенести заседание на завтра ларăва ырана куçар; 3. с вин. п. (при определении денежной суммы) ⸗лăх [⸗лĕх]; купить на десять рублей вунă тенкĕлĕх туян; 4. с вин. п. (при обозначении цели, назначения) ⸗лăх [⸗лĕх]; материал на пальто пальтолăх материал; комната на два человека икĕ çынлăх пӳлĕм; подарить на память асăнмалăх парнеле; 5. с вин. п. (при делении, умножении) ⸗а [⸗е], ⸗на [⸗не]; çине; разделить на три виçсе пайла; помножить пять на три пиллĕке виççĕ çине (е виçсе) хутла; разделить арбуз на две части арбуза икĕ пая уйăр; 6. с вин. п. (при обозначении об раза действия) ⸗па [⸗пе], ⸗пала [⸗пеле], ⸗палан [⸗пелен]; учиться на пятёрки пиллĕксемпе вĕренсе пыр; 7. с вин. п. (при глаголе «переводить») ⸗ла [⸗ле]; перевести книгу на чувашский язык кĕнекене чăвашла куçар; 8. с вин. п. (при обозначении количественных отношений): на пять лет моложе пилĕк çул кĕçĕнрех; пройти на десять шагов вперёд вунă утăм маларах ирт; 9. с предл. п. (на вопрос «где?») ⸗ра [⸗ре], ⸗та [⸗те], ⸗че, çинче; на улице урамра; на Кавказе Кавказра; на столе сĕтел çинче; лежать на солнце хĕвел çинче вырт; 10. с предл. п. (при обозначении средств передвижения) ⸗па [⸗пе], ⸗пала [⸗пеле], ⸗палан [⸗пелен]; плыть на пароходе пăрахутпа кай; 11. с предл. п. (при посредстве) ⸗па [⸗пе], ⸗пала [⸗пеле], ⸗палан [⸗пелен]; жарить на масле çупа ăшала; двигатель работает на нефти двигатель нефтьпе ĕçлет; 12. с предл. п. (при обозначении устройства, свойства, состояния) ⸗лă [⸗лĕ]; вагон на рессорах рессорлă вагон; 13. с предл. п. (при глаголах «читать», «писать», «говорить» и т. п.) ⸗ла [⸗ле], ⸗па [⸗пе], ⸗пала [⸗пеле]; говорить на русском языке вырăсла калаç; 14. с предл. п. (при глаголе «играть»): играть на рояле рояль кала; играть на скрипке сĕрме купăс кала; 15. с вин. и предл. п. (на вопрос «когда?») ⸗а [⸗е], ⸗на [⸗не], ⸗ра [⸗ре], ⸗та [⸗те], ⸗че; на другой день тепĕр кунне; на той неделе тепĕр эрнинче; ◇ глух на одно ухо пĕр хăлхи илтмест; испытывать на прочность çирĕплĕхе тĕрĕсле; мастер на все руки пур ĕçе те ăста, тума пĕлмен ĕç çук; на бегу 1) (во время бега) чупса пынă чух, чупса пыруçăн; 2) (торопливо, наспех) васкаса, васкавлан, йăпăрт-япăрт; на безрыбье и рак рыба см. безрыбье; на лету 1) вĕçӳçĕн, вĕçсе пынă чух; 2) (быстро, легко) хăвăрт, çăмăллăн; на людях çын çинче; на моих глазах куçăм умĕнчех; на мой взгляд ман шухăшпа, ман шутпа; на свежую голову пуç ывăнман чух; нечист на руку алли кукăр, алли тӳрĕ мар.

небольшой

прил. 1. (маленький) пысăк(-ах) мар; небольшая комната пысăк мар пӳлĕм; 2. (незначительный) пысăк(ах) мар, нумаях мар, вăйлах мар; небольшая просьба пысăк (ах) мар ыйту; небольшый голос вăйлах мар сасă; 3. (посредственный, не очень квалифицированный) пахах мар, чаплах мар; небольшый специалист чаплă специалистах мар; ◇ с небольшим кăшт ытларах.

невзрачный

прил. килпетсĕр, илемсĕр, кĕрнексĕр, тĕссĕр, сăнсăр, хитре мар, курăмсăр; невзрачная комната илемсĕр пӳлĕм.

нора

ж. 1. шăтăк, йĕнĕ; барсучья нора пурăш шăтăкĕ; 2. перен. разг. (тесное жилье) тăвăр çурт (е пӳлĕм).

обитель

ж. 1. уст. мăнастир; 2. (жилище) пурăнакан вырăн, çурт, пӳлĕм.

отделение

с. 1. см. отделиться; отделение слюны сĕлеке тухни; 2. обычно мн. отделения: гнойные отделения пӳр; 3. (обособленная часть помещения) пӳлĕм, уйрăм пӳлĕм; 4. уйрăм; отделение милиции милици уйрăмĕ; отделение связи çыхăну уйрăмĕ; 5. пай; второе отделение концерта концертăн иккĕмĕш пайĕ; 6. воен. (подразделение) отделени; командир отделения отделени командирĕ.

отсек

м. отсек (уйрăм пӳлĕм, сăм. космос карапĕнче).

палата

ж. 1. (в больнице) палата; 2. (представительное учреждение) палата; палата лордов лордсен палати; 3. (учреждение) палата; книжная палата кĕнеке палати; торговая палата суту-илӳ палати; 4. мн. палаты уст. кермен; каменные палаты чул кермен; 5. (роскошная комната) чаплă пӳлĕм; ◇ у него ума палата ун ăсĕ пуçне шăнăçмасть.

парильный

прил. çапăнмалли, пăспа пĕçермелли, вĕретмелли, вĕрилемелли; парильное помещение çапăнмалли пӳлĕм; парильный чан для белья кĕпе-йĕм вĕретмелли чан.

парильня

ж. 1. (в бане) çапăнмалли пӳлĕм (мунчара); 2. тех. пăспа вĕрилемелли пӳлĕм (фабрикăра).

переборка

ж. (перегородка) пӳлĕм, пӳлме; тонкая переборка çӳхе пӳлме.

перевязочный

прил. 1. суран çыхмалли; перевязочные материалы суран çыхмалли материалсем; перевязочный пункт суран çыхмалли пункт; 2. в знач. сущ. перевязочная ж. суран çыхмалли пӳлĕм.

перегородка

ж. пӳлĕм, пӳлĕм хăми, пӳлме; ящик с перегородками пӳлĕмлĕ ещĕк.

передняя

ж. скл. как прил. малти пӳлĕм, тĕпел.

покой

м. 1. тӳлек, лăпкăлăх, тăнăç, тăнăçлăх; над озером покой кӳлĕ тавра лапкă та тӳлĕк; 2. канăç, канлĕх; всю ночь не было покоя çĕрепе канăç пулмарĕ; нет никакого покоя пĕр канăç та çук; 3. уст. (комната) пӳлĕм, пӳрт, çурт; приёмный покой йышăну пӳлĕмĕ; удалиться на покой канма кай; ĕçрен пушан, çулран тух.

полуподвальный

прил. çурма путвалти, путвал евĕрлĕ; полуподвальное помещение çурма путвал; полуподвальная комната çурма путвалти пӳлĕм.

помещение

с. 1. по гл. поместить; 2. çурт, пӳлĕм; клубное помещение клуб çурчĕ; душное помещение пăчă пӳлĕм.

посреди

нареч. и предлог с род. п. варринче, хушшинче; посреди комнаты пӳлĕм варринче.

приёмник

м. 1. йышăнмалли (е пухмалли) хатĕр; приёмник для воды шыв пухмалли; 2. тех. приёмник; транзисторный приёмник транзисторла приёмник; 3. (учреждение) йышăнмалли çурт (е пӳлĕм); хирургический приёмник аманнисене йышăнмалли пӳлĕм.

приёмный

прил. 1. çынсене йышăнмалли; приёмные часы килекенсене йышăнмалли вăхăт; 2. (служащий для приёма) йышăнакан, илекен, тытакан; йышăнмалли, илмелли; приёмная антенна хум тытакан антенна; приёмные экзамены вĕренме кĕмелли экзаменсем; усрама илнĕ, усрав; приёмный сын усрав ывăл; приёмная дочь усрав хĕр; приёмные родители ача усрама илнĕ мăшăр; 4. в знач. сущ. ж. приёмная йышăнмалли пӳлĕм.

проветриться

сов. 1. уçăл, тасал; комната уже проветрилась пӳлĕм уçăлчĕ ĕнтĕ; 2. (побыть на свежем воздухе) уçăлса çӳре, уçă сывлăша тух; 3. перен. разг. (развлечься) уçăл, кăмăла уç.

просторный

прил. анлă, аслă, ирĕк; (об одежде) шалпар; просторные луга анлă улăх-çаран; просторная комната аслă пӳлĕм.

проходной

прил. 1. витĕр (е урла) çӳрекен, витĕр тухмалли; проходная комната витĕр çӳрекен пӳлĕм; 2. разг. кĕме çителĕклĕ; проходный балл вĕренме кĕме çителĕклĕ балл; 3. в знач. сущ. проходная ж. проходной (сăм. завода кĕмелли).

радиорубка

ж. радиорубка (карапсем, самолётсем çинчи радиоаппаратура вырнаçтарнă пӳлĕм).

радиостудия

ж. радиостуди, радио студийĕ (радио передачисене паракан пӳлĕм).

раздевальня

ж. хывăнмалли пӳлĕм.

разлететься

сов. 1. (улететь в разные стороны) вĕçсе салан; птицы разлетелись кайăксем вĕçсе саланчĕç; 2. (рассеяться) сапалан; листочки бумаги разлетелись по комнате хут татăкĕсем пӳлĕм тăрăх сапаланчĕç; З. перен. разг. (разбиться) саланса кай, сирпĕнсе кай; стакан разлетелся стакан саланса кайрĕ; 4. перен. (исчезнуть, уничтожиться) аркан; мечты его разлетелись унăн ĕмĕчĕсем арканчĕç; 5. разг. (набрать скорость) вĕçтер, хытă кай.

размер

м. 1. (величина) виçе, пысăкăш, аслăш; размер комнаты пӳлĕм пысăкăшĕ; 2. (мерка) виçе, аслăш, размер; размер костюма костюм виçи; 3. перен. (степень развития) анлăш; вăйланса кайни, сарăлса кайни; строительство идёт в широких размерах строительство питĕ сарăлса кайрĕ; 4. лит. висе; размер стиха сăвă виçи.

рубка

ж. мор. рубка (пӳлĕм).

салон

м. салон (1. хăна йышăнмалли пӳлĕм; 2. дворянсемпе буржуази обществинчи ятлă çынсен кружокĕ; 3. пысăк пӳлĕм. сăм. гостиницăра, пăрахут çинче; 4. картинăсен выставки; 5. художествăпа искусство произведенийĕсен магазинĕ; 6. товарсене кăтартмалли тата сутмалли пӳлĕм; 7. пассажирсем ларакан вырăн — самолётра, автобусра); ◇ салон-вагон салон вагон (пĕр пайĕ купесенчен, тепĕр пайĕ пысăк залран тăракан вагон).

середина

ж. 1. (место) варă, варри; çурма, вăта çĕр; середина комнаты пӳлĕм варри; середина дороги çул варри; 2. (по времени) варă, варри; середина лета çу варри; 3. (промежуточный момент) çурă, çурри, варă; дочитать до середины çурри таран вула; бросить дело на середине ĕçе çуррине тусан пăрах; в середине игры вăйă варринче; 4. (промежуточная позиция) варă, вăта çĕр; в середине вăта çĕрте, хушшинче, варринче; ◇ середина на половину см. серединка.

служить

несов. 1. кому-чему ĕçле; служить народу халăхшăн ĕçле; 2. (исполнять воинские обязанности) çар службинче тăр; 3. кем-чем и без доп. (состоять на службе) (службăра) тăр, ..пулса (е ⸗та [⸗те], ⸗ра [⸗ре] ĕçле; служить секретарём секретарьте ĕçле; 4. чем (быть, являться) пул, пулса тăр; служить примером тĕслĕх пул; 5. чем, для чего (быть пригодным) пул, пулса тăр; эта комната служит мне библиотекой ку пӳлĕм маншăн библиотека пулса тăрать; 6. церк. кĕлĕ ту, кĕлле кĕр; 7. (стоять на задних лапах — о животных) чĕвен (е ик ура тăррин) тăр.

снять

сов. 1. что (взять сверху) ил; снять с полки книгу çӳлĕк çинчен кĕнеке ил; 2. что (при раздевании) хыв, салт, хывса ил; снять пальто пальто хыв; снять обувь ура салт; 3. что (отменить) пăрахăçла; сирсе пăрах, ил; снять блокаду блокадăна сирсе пăрах; снять карантин карантина пăрахăçла; 4. что (удалить) сӳ, уйăр, хăпăт, сӳсе (е уйăрса, хăпăтса, касса, шăлса, сăтăрса) ил; снять шкуру тирне сӳсе ил; снять волосы çӳç кас; снять грим гримне шăлса ил; 5. что (убрать, собрать) ил, пуçтарса ил; снять урожай тырпул пуçтарса ил; 6. кого-что, воен. (отозвать, удалить) (чĕнсе) ил, илсе кай; вĕлер, (вĕлерсе) пĕтер; снять часовых противника тăшман часовойĕсене вĕлерсе пĕтер; 7. кого-что (с парохода, поезда и т. п.) антар, антарса хăвар, кăлар; снять безбилетного пассажира билетсăр пассажира антарса хăвар; 8. кого (отстранить, освободить) хăтар, кăлар; снять с работы ĕçрен хăтар; 9. что (отменить) кăлар, ил, хăтар, хурат; снять вопрос с повестки дня ыйтăва кун йĕркинчен кăлар; снять с учёта учётран хурат; 10. что (точно воспроизвести) ил, туса (е çырса, ӳкерсе, виçсе) ил; снять копию с документа документ копине туса ил; снять мерку виçсе ил; 11. кого-что (запечатлеть, воспроизвести) ӳкер, ӳкерсе ил; снять кинокартину кинокартина ӳкер; 12. что (взять внаём, нанять) тара ил; снять комнату пӳлĕм тара ил; 13. что и без доп., карт. тĕк, илсе хур (карт валеçнĕ чух); снять голову с кого-л. пуç кас (хытă айăпла); как рукой сняло çийĕнчех иртсе кайрĕ.

содержаться

несов. 1. (обеспечиваться) тытăнса тăр (тăранса) пурăн; 2. (поддерживаться в определённом состоянии) упран, тар, тытса тăр, тыт; комната содержится в чистоте пӳлĕм таса тăрать; содержаться в секрете вăрттăнлăхра тыт; 3. (находиться, помещаться) тар, лар, усран, тыт; керосин содержится в бочке краççына пичкере тытаççĕ; 4. (заключаться, входить в состав) пур; в свёкле содержится много сахара кăшманта сахар нумай.

солнечный

прил. 1. хĕвел ⸗ĕ [⸗и]; солнечная энергия хĕвел энергийĕ; солнечная радиация хĕвел радиацииĕ; 2. (с ярким светом солнца) хĕ веллĕ; солнечный день хĕвеллĕ кун; солнечная комната хĕвел кĕрекен пӳлĕм; 3. перен. (радостный) савăнăçлă; ◇ солнечная система Хĕвел системи (Хĕвелпе ун тавралла куçакан планетăсем); солнечный удар хĕвел антăратни; солнечные часы хĕвел сехечĕ.

спальня

ж. çывăрмалли пӳлĕм, спальня.

среди

предлог с род. п. 1. (посреди) варринче; среди ночи çĕр варринче; среди комнаты пӳлĕм варринче; 2. (в окружении) хушшинче, хушăра; среди деревьев йывăçсем хушшинче; среди нас пирĕн хушăра; среди бела дня кăнтăр варринче, тăр кăнтăрла.

стойло

с. пӳлмек (витере пĕр лаша е ĕне валли пӳлнĕ пӳлĕм).

сумрачный

прил. 1. çурма тĕттĕм; сумрачная комната çурма тĕттĕм пӳлĕм; 2. (пасмурный) тĕксĕм, ăмăр; сумрачное небо ăмăр пĕлĕт; 3. перен. (мрачный, угрюмый) салху, кăмăлсăр, пусăрăнчăк; сумрачное лицо салху пит-куç.

тёмный

прил. 1. тĕттĕм; тёмная комната тĕттĕм пӳлĕм; 2. тĕксĕм, сĕм, хура; тёмные очки хура куçлăх; тёмная туча сĕм пĕлĕт; тёмное платье тĕксĕм кĕпе; 3. перен. (неясный) паллă мар, ăнланма çук, ăнланмалла мар; тёмное место в тексте текстри ăнланмалла мар вырăн; 4. перен. (сомнительный) тĕттĕм, шиклĕ, иккĕлентерекен, вăрттăн; тёмное дело шиклĕ ĕç; тёмная личность вăрттăн çын; 5. перен. (злостный, мрачный) хаяр, усал, хура; тёмные силы реакции реакции хура вăйĕсем; 6. перен. (невежественный) тĕттĕм; тёмные люди тĕттĕм çынсем; ◇ тёмный лес пачах ăнланма çук; тёмное пятно ăнланма çук япала.

тёплый

прил. 1. ăшă; тёплая комната ăшă пӳлĕм; 2. перен. (сердечный) ăшă, ăшă кăмăллă, кăмăллă; тёплая встреча ăшă тĕлпулу; ◇ тёплая компания савăнăçлă ушкăн; тёплое местечко см. местечко.

терем

м. ист. терем (авалхи Руçри çуртăн çӳлти пайĕнчи пурăнмалли пӳлĕм).

термометр

м. термометр; комнатный термометр пӳлĕм термометрĕ; медицинский термометр медицина термометрĕ.

теснота

ж. тăвăрлăх, хĕсĕклĕх, тăвăрри, хĕсĕкки, тăкăслăх; теснота помещения пӳлĕм тăвăрри; в тесноте да не в обиде погов. тăвăр пулсан та килĕшет.

туалетный

прил. туалет ⸗ĕ [⸗и]; тумланмалли; туалетные принадлежности туалет хатĕрĕсем; туалетное мыло пит супăнĕ; туалетная комната тумланмалли пӳлĕм.

уборная

ж. скл. как прил. 1. театр. тумланмалли пӳлĕм; 2. уборнăй, нушник.

угол

м. 1. кĕтес; угол дома пӳрт кĕтесĕ; 2. (часть комнаты) кĕтес, пӳлĕм; 3. (приют, пристанище) кĕтес, пурăнмалли вырăн; я имею свой угол манăн пурăнма кĕтес пур; 4. мат., физ. кĕтес; прямой угол тӳрĕ кĕтес; острый угол шĕвĕр кĕтес; из-за угла вăрттăн, систермесĕр; ставить в угол кĕтесе тăрат (айăпшăн); из угла в угол ходить (или шагать) кĕтесрен кĕтесе çӳре, алăкăн-тĕпелĕн уткала.

умывальный

прил. 1. ал-ура (е пит) çумалли, çăвăнмалли; умывальный таз ал-ура çумалли таз; 2. в знач. сущ. умывальная ж. çăвăнмалли пӳлĕм.

холл

м. холл (аслă пӳлĕм, зал).

центр

м. 1. мат., физ. центр, варри; центр окружности çаврашка центрĕ; 2. (середина чего-л.) варри, ватă пай; в центре комнаты пӳлĕм варринче; в центре города хула варринче; 3. (место средоточия чего-л.) тĕп вырăн, тĕппи, центр; центр политической жизни политика пурнăçĕн центрĕ; 4. (город или крупный населённый пункт) центр, пысăк хула; тĕп вырăн; административный центр административлă центр; промышленный центр промышленность центрĕ; областной центр область центрĕ; 5. (высший орган руководства) центр; указание из центра центр кăтартăвĕ; 6. физиол. центр, пай, варри, тĕвĕ; двигательный центр хускану тĕвви; слуховой центр итлев тĕвви; ◇ центр тяжести йывăрăш варри; быть в центре внимания см. внимание.

чистый

прил. 1. (опрятный) таса, тирпейлĕ; чистая посуда таса савăт; чистая комната тирпейлĕ пӳлĕм; 2. (аккуратный, умелый) тирпейлĕ, пултаруллă; чистая работа тирпейлĕ ĕç; 3. (без примеси) таса, тăрă, хутăшсăр; чистое золото таса ылтăн; чистая вода тăрă шыв; чистый спирт таса спирт; 4. (о воздухе) таса; 5. (отчётливый, ясный) уçă, уçăмлă; чистый голос уçă сасă; 6. перен. (честный, безупречный) тӳрĕ, тĕрĕс, таса, айăпсăр, ултавсăр; чистые побуждения таса шухăш-кăмăл; 7. разг. (совершенный, самый настоящий) шăп, чи; чистое совпадение шăп тĕл пулни; чистая правда чи тĕрĕсси; ◇ на чистом воздухе уçă сывлăшра; принимать за чистую монету мĕн каланине пурне те ĕнен; в чистом поле таса уйра; вывести на чистую воду тăрă шыв çине кăлар (ултава); от чистого сердца таса чĕререн.

Социаллӑ сӑмахлӑхӑн вырӑсла-чӑвашла словарӗ (2004)

аудитория

1. аудитори (пысăк пӳлĕм, зал); лекционная аудитория лекци аудиторийĕ 2. аудитори, итлекенсем (залра пухăннă халăх; радио, телевидени итлекен-пăхакансем)

игротека

игротека, вăйă пуххи (ача-пăча вăййисен хатĕрĕсем; вĕсемпе вылямалли пӳлĕм)

камера

камера, пӳлĕм; тюремная камера тĕрме камери; камера предварительного заключения малтанлăха хупмалли камера; камера хранения багажа багаж усравĕ пӳлĕмĕ

карцер

карцер (тĕрмесенче, çар казарминче, хупă шкулта айăпа кĕнисене лартмалли пӳлĕм)

комната

пӳлĕм; комната отдыха кану пӳлĕмĕ; комната боевой и трудовой славы çапăçури паттăрлăхпа ĕç мухтавĕн пӳлĕмĕ; детская комната милиции милиции ача-пăча пӳлĕмĕ

ризница

ризница (чиркӳри пӳлĕм, унта тумтир, савăт-сапа, ытти хатĕрсем уçраççĕ)

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

пӳлĕм

бүлмә

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

пӳлĕм

[pjulem]
ĉambro, ejo
икĕ пӳлĕмлĕ хваттер — duĉambra loĝejo
ача-пăча пӳлĕмĕ — infana ĉambro
çывăрмалли пӳлĕм — dormejo
пӳлĕмçĕ — ĉambristo

суйла

[sujla]
elekti (elektu), selekti (selektu), baloti (balotu)
кайса суйла — iri elekti
суйламалли пӳлĕм — balotĉelo
суйлав — selekto
balot(ad)o
суйлавлă — elekt(ebl)a
суйлавçă — balotanto
суйлан — elektiĝi, balotiĝi
суйласа ил — elekti

çывăр

[ŝi'vor]
dormi (dormu)
çывăрас килет — mi volas dormi
çывăрса тăр — vekiĝi post dormo
çывăрса тăран — satdormi
çывăрса юл — malfrui pro dormo
хытă çывăр — forte dormi
çывăрмалли пӳлĕм — dormejo
çывăрттар — dormigi
luli (infanon)
çывăра — dormulo

тĕттĕм

[tettem]
mallumo, malluma, mallume. obskuro, obskura, obskure
тĕттĕм каç — malluma vespero
тĕттĕм пӳлĕм — malluma ĉambro
çурма тĕттĕм — duonmallumo
тĕттĕм пулчĕ — mallumiĝis
тĕттĕм пуличчен — antaŭ mallumiĝi, antaŭ krespuskiĝi
тĕттĕм çын — maledukita, analfabeta homo
тĕттĕмле — nokte, antaŭ mateniĝo, mallumigi
тĕттĕмлен — mallumiĝi, krepuskiĝi, vesperiĝi
тĕттĕммĕн — mallume

Йоханнeс Бeнцингăн (Benzing) нимĕçле-чăвашла словарĕ

Abteilung

pülĕm, (otteleni)
пӳлĕм, (отделени)

Kabinett

kapinet, pülĕm
кабинет, пӳлĕм

Küche

pĕzereken pülĕm, kuhnjă
пĕçерекен пӳлĕм, кухня

Lokal

purănakan pülĕm
пурăнакан пӳлĕм

Quartier

hvatter, pülĕm
хваттер, пӳлĕм

Stube

pülĕm
пӳлĕм

Zimmer

kamnat, pülĕm
комната, пӳлĕм

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

пӳл

«загораживать», «перегораживать», «запруживать»; пӳлĕм «перегородка», «комната»; башк., тат. бӳлбӧл, алт. В, хак. пӧл, узб. бул «делить», «разгораживать», «отгораживать», «отделять», «перегораживать».

пӳлĕм

«комната»; пӳлме «закром», «сусек в амбаре»; уйг. бӧлмә, узб. булма, кирг. бӧлмӧ, казах., к. калп. бӧлме, ног. больме, башк., тат. бӳлмә «комната»; азерб. бӧлмә, тур. бӳлме «перегородка»; «отделение», «секция»; кирг., туркм. бӧлӳм, узб. булим, казах., к. калп. бӧлим, ног. боьлик, тат., башк. бӳлек, алт. В пӧлӳк «отдел», «отделение (в учреждениях)», «секция»; уйг. бӧлӳм «отдел»; «закром». От пӳл (см.).

пӳлмe

см. пӳлĕм.

Чăвашла-вырăсла фразеологи словарĕ

Ăш кӳтет

Ăш [ăшчик, чĕре, чун] кӳтет 1. расстраивается кто; 2. сердце ожесточается у кого, чье.
I. Каярах кăна, ăш кӳтнипе сывлăшне аран леш çавăрсассăн, Кулине ăнланчĕ пĕтĕмпех, хăй макăрса ячĕ чарăнмассăн. П. Хусанкай. Ярилен ăшĕ кӳтсе килет. Хв. Уяр. Ак Чакка тăрать Пахом вырăнне. Çĕклет аллине — каласшăн сăмах, анчах пӳлĕнет ăшчик кӳтнипе. С. Элкер. Люда чунĕ кӳтсе килнипе, ниçта кайса кĕреймесĕр пӳлĕм тăрăх утса çӳрет. Н. Терентьев. Чĕре кӳтсе килнĕ самантра вăл йĕрсе ярасран хăйне аран-аран тытса чарчĕ. И. Григорьев. 2. Шĕшлĕ, тасал кунтан, ăшчик кӳтсе çитнĕ ман... темĕн туса пăрахма пултарăп. Н. Патман. Çичĕ кун та çичĕ каç канăç пĕлмест Талмăрса, Куçĕсем куççуль тăкаç, чĕри кӳтет тарăхса. Г. Краснов. Чунĕ кӳтсе çитнипе вăл сăмахне каласа пĕтермесĕрех хăй вырăнне кайса ларчĕ. М. Илпек.

Кăмăл пăлханать

Кăмăл [чун] пăлханать тревожится, волнуется кто.
Кăмăлĕ пăлханнă агроном тӳсеймерĕ, сĕтел хушшинчен сиксе тăчĕ те пӳлĕм тăрăх каллĕ-маллĕ уткалама тытăнчĕ. А. Ĕçхĕл. Чунĕ пăлханнă Микулай апата, мĕнле пулнă çаплипех, çĕнĕрен типтерлесе витсе хучĕ. А. Ĕçхĕл.

Ниçта кайса ан кĕр

Ниçта кайса ан кĕр не находить / не найти себе места.
Тăрмитун мучие кичем. Çав тери, ниçта кайса кĕмелле мар кичем! Л. Агаков. Люда, чунĕ кӳтсе килнипе, ниçта кайса кĕреймесĕр пӳлĕм тăрăх утса çӳрет. Н. Терентьев. Садри çамрăк çĕмĕрт çил вĕрсен, кăтăклă ача пек, ниçта кайса кĕрейми хуçкаланать. Ю. Скворцов.

Чун кӳтет

Чун кӳтет душа [сердце] ожесточается у кого. Люда, чунĕ кӳтсе килнипе, ниçта кайса кĕреймесĕр пӳлĕм тăрăх утса çӳрет. Н. Терентьев. Пĕр ватă çын, чунĕ кӳтсе çитнĕскер, ӳсĕр патне пычĕ те ăна йăпатма тытăнчĕ. В. Краснов-Асли.

Чăваш чĕлхин çĕнĕлĕх словарĕ

ахрăмлан

ç.с. 1. Ахрăм пул, ян кайса çапăн (сасă пирки). Вăл [пӳлĕм], пĕчĕкскер, сасса пăчлантарать..., памасть ăна ахрăмланса янăрама вуçех. А.Галкин //К-н, 1991, 3 /, 10 с. 2. Йĕр хăвар; ӳкерĕн, йĕрлен. Ашшĕ [Михетер] ... усал вăя вăратрĕ, усалĕ вара ахрăмлана-ахрăмлана кайрĕ, Нарспийĕ упăшкине вĕлерчĕ, ... вăр-хурах тĕнчи Сетнер пуçне çирĕ. Г.Федоров, 1996, 55 с. Тĕнче хĕрне чĕнет Огинский полонезĕ, асаплă чунăмра тасан ахрăмланса. ЧХ, 2000, 34 /, 5 с.

видеосалон

ç.с. Видеофильм пăхмалли пӳлĕм; видеозал. Вăт, теççĕ, комсомол видеосалонсем уçнă та вĕсенче тем те кăтартать. КЯ, 27.10.1990, 2 с. Видеосалонсене хупрĕç. П-н, 1990, 3 /, 7 с. Видеосалонсем ĕçлерĕç, экрансем çинче «çуйкăнлăх империйĕсем», эммануэльсем мĕлтлетсе иртрĕç. Х-р, 17.06.1993. Эпĕ ... темле кооператив уçнă видеосалонра пулнăччĕ. Пĕрисем чĕнсе кайнăччĕ çав хальхи «улаха». В.Эктел, 1996, 92 с.

Чăваш чĕлхин ретроспективлă ăнлантару словарĕ

алтарь

чиркӳре священниксем тăракан çӳллĕ вырăн; парне вырăнĕ. Чиркӳре виçĕ пӳлĕм: пĕри алтарь, унта священниксем тăраççĕ, тепри вăта çĕрти пӳлĕм, унта ахаль çынсем тăраççĕ; чиркӳ алăкĕ патĕнчи пӳлĕме притвор теççĕ, унта тĕне кĕмен çынсем тăраççĕ. Алтарь тени чăвашла çӳлĕ вырăн тени пулать [О церкви 1894:7]; Чиркӳ ăшне виçĕ пӳлĕмлĕ тăваççĕ: пĕрне чиркӳ умĕ (притвор) теççĕ, тепĕрне чиркĕвĕн вăти çĕрĕ, виççĕмĕшне парне вырăнĕ (алтарь) теççĕ [Наставление 1896:162].

кабинет

ĕçлекен пӳлĕм. Министрсем патша патне юмахлама кабинета (ĕçлекен пӳлĕм) кĕнĕрен министресен пурне пĕрле кабинет министров теме пуçланă [Хыпар 1906, № 41:633].

карцер, картсăр

пĕчĕкçеççĕ уйрăм тĕттĕм пӳлĕм, унта арестантсене лартаççĕ; сивĕ тĕттĕм пӳлĕм. Карцера илсе каймассерен хуралçă алли ĕнсе çине йывăррăн ӳкни сисĕннĕ [Хыпар 1907, № 18:131]; Ĕлĕкхи йĕркепе, халăх чунне илекен патша пур чухне, уншăн салтака темиçе куна кивĕ тĕттĕм пӳлĕме (картсăра) хупса лартатчĕç [Хыпар 1917, № 2:3].

михĕ

мишук; хутаç. <…> çĕр çаврака, пĕлĕт ăна хăмпă пек е мишук (михĕ) пек йĕри-тавра карса тăрать пулĕ <…> [Беседы 1906:18]; … вăл çӳçсем тăрăхла михĕ (мишук) майлă [Золотарев 1908:14]; Çак пысăк пирус пекскерĕн ăшĕнче 17 пӳлĕм пулнă, пӳлĕмсерен пĕрер пысăках мар михĕпе (хутаçпа) сывлăш пулнă [Çулталăк 1910:16].

притвор

чиркӳ алăкĕ патĕнчи пӳлĕм. <…> чиркӳ алăкĕ патĕнчи пӳлĕме притвор теççĕ, унта тĕне кĕмен çынсем тăраççĕ [О церкви 1894:7].

Чĕрчун ячĕсен чăваш-вырăс-латин словарĕ

шăна

муха — musca [йĕкĕр çунатлă кăпшанкă]; виле шăни падальная муха — lucilia sericata; Гессен шăни гессенская мушка — mayetiola destructor; какай шăни мясная муха — sarcophaga carnarid; кил-çурт шăни домовая муха — muscina stabulans; курпунлă шăна горбатка — phora thoracica; пĕçерткĕч шăна муха-жигалка — stomoxys calcitrans [этем тата выльăх юнне ĕçекен шăна]; пӳлĕм шăни комнатная муха — musca domestica; сĕрлевçĕ шăна муха-журчалка — conosyrphus volucellum; симĕс шăна муха-зеленушка — medetera; тислĕк шăни навозная муха — scatophaga stercoraria; уй шăни полевая муха — musca autumnalis; цеце шăна муха-цеце — glossina palpalis; швед шăни шведская муха — oscinella frit

Çавăн пекех пăхăр: