Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

массив

2.
массив (пысăк талккăш)
вăрман массивĕ — лесной массив
çеçенхир массивĕ — степные массивы

метраж

метраж (талккăш)
пӳлĕм метражĕ — метраж комнаты

талкăш

I. диал.
то же, что талккăш

талккăш

1.
пространство, площадь, территория
пасар талккăшĕ — базарная площадь
çеçенхир талккăшĕ — степное пространство
акакан çĕр талккăшне ӳстерни — увеличение посевных площадей
тем талккăш вырăн йышăн — занимать огромное пространство
çĕршер çухрăм талккăшĕ вăрман сарăлса ларать — на протяжении сотен километров простираются леса

талккăш

2.
массив
вăрман талккăшĕ — лесной массив
çеçенхир талккăшĕ — степные массивы

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

талкăш

то же, что талккăш. Описка? Баран. 184. Вунă çухрăм талкăшне юн юхса выртнă. N. Патшасене вырăнĕсенчен ӳкерекенскер, пĕтĕм çанталăка талкăшпех çаратса хăвараканскер. N. Çиме панă утине урай талкăшпе (по всему полу) салатнă.

талкки

то же, что талккăш. Çутт. 37. Унăн хулăм çулçисем тем талкки вырăн (много места) йышăнса лараççĕ

талккин

то же, что талккăш. Сред. Юм. Çăмăр пит вăйлă çурĕ паян, çырмара шыв пĕтĕм çырма талккин юхрĕ. N. Хĕвел тухăçĕнчен çил çĕр çине (в рук. талккин) хăш йĕрпе вĕрсе тăрать? По какому пути разносится восточный ветер по земле?

талккиш

то же, что талккăш.

талккăш

его площадь, его пространство. См. талкки, талккиш. Кан. Кислота (йӳçĕк) юхнă çĕрте тем талккăш вырăнта пулă пĕтнĕ (погибла). Баран. 186. Атăлпа ун çине пырса хутăшакан çырмасем тем талккăш çĕре (огрошюе пространство) çавăрса илнĕ. Чĕр. чун. яп. й.-к. пур. 27. Темиçе çĕр çухрăм талккăшĕ хумлăн (волнами) купаланнă хăйăр çĕр выртать.

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

гектар

сущ.муж.
гектар (талккăш виси— 10000 тăваткал метр); полтора гектара гектар çурă; посеять сто гектаров пшеницы çĕр гектар тулă ак

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

биосфера

ж. биосфера (Çĕр çинчи тата унăн таврашĕнчи чĕрĕ пурнăç пур талккăш).

массив

м. массив (1. сăртлă-туллă районăн чи çӳллĕ тĕп пайĕ; 2. пĕр евĕр пысăк талккăш, сăм. вăрманлăх, шурлăх, сухаланă çĕр).

неизмеримый

прил. вĕçĕ-хĕррисĕр; вĕçĕмсĕр, куçпа виçейми, питĕ; неизмеримое пространство вĕçĕ-хĕррисĕр талккăш.

площадь

ж. 1. площадь, лаптак, хутлăх, тăваткăл; Красная площадь в Москве Мускаври Хĕрлĕ площадь; базарная площадь пасар лаптăкĕ; площадь на стыке улиц урам тăваткăлĕ; 2. (пространство земли) лапкăш, вырăн, çĕр, талккăш, лаптак; посевная площадь акмалли çĕр лаптăкĕ; 3. мат. лаптăкăш.

пространство

с. 1. уçлăх, хутлăх, пространство; время и пространство филос. вăхăтпа пространство; воздушное пространство сывлăш уçлăхĕ; мировое (или космическое) пространство тĕнче уçлăхĕ; 2. (место) хутлăх, хушă; пространство между столбами юпа хушши; З. (участок поверхности) уçлăх, талккăш, вырăн, лаптăк; свободное пространство пушă (е ирĕк) вырăн; огромное пространство темĕн талккăш.

протяжение

с. хушă, хушши, тăршшĕ; (во времени) талккăш, вăрăмăш; на протяжении жизни пурнăç тăршшĕнче; на протяжении десяти километров вунă километр хушшинче.

синева

ж. кăвак (е сенкер) тĕс, кăвак (е сенкер) талккăш.

ширь

ж. анлăх, талккăш, уçлăх, ирĕклĕх; ширь полей анлă уй-хир; морская ширь тинĕс талккăшĕ; ◇ во всю ширь (открыть, развернуть и т. п.) сарлакан, анлăн; развернуться во всю ширь хĕрсе кай (ĕç), хĕрсе тытăн (ĕçе), талккăшĕпех курăн, палăр (хула, завод т. ыт. те).

Чăваш чĕлхин çĕнĕлĕх словарĕ

ана

п.п., куçăм. Хутлăх, лаптăк, талккăш; каçалăк (туп.). Истори анисем çине шух варвăрсем ятне хăварнă. П.Хусанкай, 1968, 158 с. Кун-çул ани вĕçне çитсессĕн — текех çук леш хура хӳме. В.Ахун, 1990, 58 с. Тăван литература анинче ĕçлетпĕр эпир пурсăмăр та, харпăр хăй анкартинче мар. Ю.Артемьев, 1991, 92 с. Тăван культура анинче хастарлăх кăтартнăшăн Н.Зимина... хисеплĕ ятсем панă. ТА, 2002, 5 /, 72 с. — пурнăç ани (С.Шавлы //Я-в, 1957, 12 /, 30 с.; В.Петров, 1982, 160 с.; Д.Гордеев, 1988, 348 с.; ХС, 1996, 38 /, 4 с.).

анлăх

п.с. 1. Анлă уçă вырăн; уçлăх. Эпир [погра-ничниксем] çил-тăман çаврăнса, ахрашса тăракан тĕксĕм шурă анлăха ыткăнатпăр. В.Алендей, 1965, 21 с. Шур тĕтре пулса вăл [Сывлăмпи] çитнĕ çӳл тӳпемĕр анлăхне. Н.Теветкел, 1982, 91 с. Вĕçсĕр-хĕрсĕр анлăх ăна [ачана] хăй ытамне çавăрса илчĕ. Т-ш, 1993, 35 /, 7 с. Эпĕ вара дельтапланпа вĕçесшĕнччĕ, тĕнче çийĕн виçесĕр анлăхра ярăнасшăнччĕ. Л.Сачкова, 1996, 108 с. — ВЧС, 1971, 872 с. 2. Анлăш, талккăш, лаптăкăш. Çĕршыв анлăхĕ тĕлĕнтерчĕ ĕнтĕ икĕ пĕчĕк чуна. В.Элпи, 1983, 96 с. Кунашкал эпикăллă анлăх Агиверăн яланах новелла формипе шайлашать. Г.Федоров, 1996, 173 с. Тĕнчене хăвăр ăсăрпа виç енлĕ анлăх ăнлавне хĕссе кĕртсе лартнă та, çав картаран тухаймастăр. В.Эктел, 1996, 70 с.

биосфера

п.с. Чĕрĕ çутçанталăка юрăхлă талккăш, çĕр сийĕ, шыв-шур, сывлăш; пурнăç хутлăхĕ. Наукăпа техника революцийĕ ... кĕтмен хăрушлăхсем те илсе килчĕ — сăмахран, çутçанталăкпа биосферăна сиен кӳме пикенчĕ. Ю.Артемьев, 1980, 88 с. Пултăрччĕ таса та сывă биосфера яланах. М.Сениэль, 1990, 61 с. Этем кӳлепине биосфера [кирлĕ, биоуй] хупăрласа тăрать. Х-р, 17.07.1992, 4 с. Çавăн пекех çыншăн, биосферăшăн аван зонăсем те пур, вĕсене биокомфорт зони теççĕ. Я-в, 1995, 9 /, 104 с. — ВЧС, 1971, 52 с.

каçалăк

п.п. Хутлăх, анлăх, талккăш; область, сфера. Çавăнтанпа вара Василий Филиппович культурăпа çутĕç каçалăкĕнче ĕçлет. С.Шавлы, 1968, 100 с. Тырра халь каçалăкпа вырмаççĕ. Анчах аслă пурнăç уй-хирĕнче кашни çыннăн хăйĕн каçалăкĕ пур. А.Эсхель, 1983, 155 с. Пурнăç нушине çамрăклах хуçалăх ĕçĕн тĕрлĕ каçалăкĕсенче астивнĕ. Я-в, 1995, 9 /, 57 с. Вăкăр умĕнче анлă каçалăк уçăлать, пур пуçару та ăнăçать. Х-р, 11.04.1998, 8 с. — ĕç каçалăкĕ (Хв.Уяр, 1978, 30 с.); проза каçалăкĕ (Ю.Артемьев, 1980, 86 с.); чун каçалăкĕ (А.Емельянов, 1985, 346 с.); литература каçалăкĕ (Э-и, 1992, 11 /, 5 с.; УС, 1999, 46—47 /, 7 с.; С-р, 2002, 40 /, 6 с.); наука каçалăкĕ (Х-р, 24.08.1993, 3 с.); пултарулăх каçалăкĕ (Ç-т, 1999, 1—2 /, 29 с.); кун-çулăмăр каçалăкĕ (А.Смолин, 1999, 40 с.); çырулăх каçалăкĕ (Х-р, 9.01.2002, 4 с.).

кăваклăх

п.с. Кăвак сĕм, кăвак талккăш; сенкерлĕх. Кăваклăхра курнать ик мачта. С.Шавлы, 1958, 80 с. Каçкӳлĕм канлĕн киленеççĕ çӳл тӳпери кăваклăхпа. Ю.Сементер, 1987, 5 с. Таçта лере, çăлтăрсем хушшинче курăнакан кăваклăхра, сип-сивĕ инçет хуçаланать. А.Емельянов, 1990, 55 с. Кăваклăхри çак сивĕ юр та чуна ыраттарса юлать. А.Т.-Ыхра, 2001, 76 с. — сĕм кăваклăх (Çеçпĕл М.); ирхи кăваклăх, хуп-хура кăваклăх, тӳпе кăваклăхĕ, инçет кăваклăхĕ (Хв.Агивер, 1984, 16 с., 48 с., 78 с., 109 с.); тăп-тăрă кăваклăх (П.Афанасьев, 1985, 22 с.); çурхи кăваклăх (ХП, 1990, 2 /, 11 с.).

Çавăн пекех пăхăр: