Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

çаврашкан

то же, что çавракан
кăлпассине çӳхе çаврашкан кас — нарезать колбасу тонкими кружочками

çавракан

1.
кругами, кружками
хум çавракан сарăлать — волны расходятся кругами
хăяра çавракан-çавракан кас — нарезать огурец кружочками

çавракан

2.
округло, закругленно
çавракан çыр — писать округлыми буквами

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

çавракан

кругом(-ами), в кружок. Орау. Ачасем хĕлле пăра (лёд) кӳлĕрен çавракан-çавракан (кругами) касса кăларса, арман тăваççĕ (делают нечто в роде жернова). Ib. Пĕр-пĕрин аллинчен тытса, çавракан (в кружок) карталанса тăраççĕ (в игре в „çил утилле“). Ib. Йĕрле (игра в жгуты) вылянă чухне мĕн пур вылякан ача, урисене пĕр çĕрелле туса, çавракан (в кружок) ларса çавăрнаççĕ.

тĕпек

то же, что хуран тĕп, круг, на который ставится снятый с крюка котел с варевом. || Поперечная железка у жернова. Уресмет. Тĕпек – большое железо в жернове, на которое упирается ухват. Качал. Тĕпек тытса тăракан ватлăх. Якейк. Тĕпек — чола çавракан япала (тимĕр). Мочеи. Тĕпек — деревяшка внутри верхнего камня, сквозь нее проходит йĕке. См. арман, тĕпек (вып. II, стр. 51).

шĕтĕрнек ывăси

то же, что шĕштернек çавракан, круги шестерни (у мельницы). П. И. Орл. См. арман.

шыв урапи

(ура_би, ора_би), rota шыв арманĕ, quae fluminis impetu percussa versatur. Тоскасво. Шыв урапи шыв арманин пулать. Шыв урапи тесе, аялти шыв тĕртсе çавракан урапасене калаççĕ. Икĕ чуллă пулсассăн, шыв урапи иккĕ пулать; арман пĕр туллă пулсассăн, шыв урапи пĕрреçеç пулать. Мокрое колесо бывает у водяных мельниц; так называют нижипе колеса, вращаемые напором воды. Если мельница о двух поставах, то мокрых колес бывает два, а если об одном, то одно.

йĕке кăлтăрмач

или пушкар (или кустăрмач), orbiculus paulo infra curvaturam in fusum ferreum (йĕке) insertus; huic iniectum est lorum, quo çил валĕ versatur (34^б). Шкив, которым приводится в движение вентилятор вейки. П. И. Орлов. Йĕке кăлтăрмачĕ çил валне çавракан чĕнпе çил вăйне çавăрать; чĕнне кăлтăрмач çинчен янă та, хăй çавăрнипе чĕне туртать, чĕнĕ çил валне çавăрать.

крушал

(кружал), orbis ligneus planus, toti contignationi impositus eamque finiens, cui incumbit арман тăрри. Кружало (Шевле, Мочеи). По словам М. В. Шевле, чувашского названия кружала не существует; некоторые переводят его по-чувашски словом: «тăрă çавракан йăвăç», другие — «çаврашка» и т. п.

арман тăрри

(т̚ŏоои^ы) sive тăрă, tectum pistrini versatile, cui annectitur çунат. Колпак. Сред. Юм. Арман тăрри. Арманăн тăрăнчи (i. е. тăрринчи), çил кăçтан вĕрет, çавăнталла çавракан пайне калаççĕ. Колпаком называют верхнюю часть мельницы, которую поворачивают туда, откуда дует ветер. Якейк. Арман пыринчен çӳлеллине пĕтĕмпе арман тăрри теççĕ. Все то, что к верху от мельничного сруба, зовут колпаком. То же в Асан., Ст. Чек. и мн. др.

тăрă çавракан йăвăç

(тŏрŏ с̚’авраган jы̆вы̆с’), i. q. крутал. В переводе на чувашский язык одни называют кружало «тăрă çавракан йăвăç», а другие — çаврашка и т. п. Шевле.

пуç çавракан

что-то в роде колдуна. КСэ (Качча кайман хĕрсене хăшĕ-хăшĕ пуç çавăрса илеççĕ). Рекеев. У чуваш есть еще личности, похожие на тухатмăш'а, так называемые «пуç çавракан», знахари и знахарки, приворотники и отворотники. Им приписывается сила привораживать и отвораживать человека наговорами, напр., когда муж не любит жену или жена мужа. (Запис. в 1880-ых годах).

кара

(кары̆), большое долото. М. Ăнтавăш. В. Олг. Карă — полукруглая стамеска. Начерт. 100. Карă — пазник. СПВВ. НН. Карă — урапа кӳпчек çавракан çĕçĕ. СПВВ. Карă, кар — плотничий инструмент. Чертаг. Карă; чĕрес ăш(ĕ)сем-мĕнсем кăларатпăр онпала (бывает и маленький). Мыслец. Карă — полукруглое долото. См. кар.

йĕр-йĕрле

игра в жгуты. Орау. Йĕр-йĕрле вьц,ас. Вуннăн-вунпилĕкĕн е ытларах та çап-çавракан, урисене пĕр çĕрелле тусă, лараççĕ те пĕр-пĕр сăхман пиçиххине вирлĕ тимелле хутласа яваççĕ. Шăпа тухни йĕрне шыраканни пулать. Вара пĕри: йĕрр! тит те, явнă пиçиххине пĕççи айне персе чикет, унтан пĕççи айĕнчен хăй çуммĕнчи юлташне парать; лешĕ тата лерелле ăсатать. Шыраканни пиçиххине чăн малтан курнă çĕре шырама тытăнат. Унччен те пулмасть, шыракан хыçĕнче лараканни хăй айĕнчен туртса кăларать те: йĕр-рр! тесе, шыраканнине çурăмĕнчен шап! тутарать. Шыраканни унта шырама тытăнать. Пиçиххийĕ унтан тепĕр енне çавăрăнçа та çитет. Каллех шапп! тепри тутарать. Çапла йĕрне (пиçиххине) пĕççисем айĕнчен çӳретнĕ çĕртен шыраканни хăçан та хăçан тупать пĕрин-пĕрин аллинче, çавăнчченех шырать. Вара, тупсан, вăл ларать; кам аллинчен тупнă, вăл шырама пуçлать. Кăна çытарнă çĕрте (на кормежке) выляççĕ.

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

амфитеатр

амфитеатр (театрти партер хыçĕнче е çӳлти хутра çавракан хăпарса каякан ретсем).

Çавăн пекех пăхăр: